Rezerwa obowiązkowa

Rezerwy obowiązkowe określają wielkość środków pieniężnych, które banki komercyjne muszą utrzymywać w banku centralnym. Wartość ta stanowi określony procent, zależny od środków klientów, zdeponowanych w danej instytucji. Rezerwy obowiązkowe są jednym z instrumentów banku centralnego.

TL;DR

Rezerwy obowiązkowe to środki pieniężne, które banki muszą utrzymywać w banku centralnym. Mają one wpływ na płynność bankową, kontrolę podaży pieniądza i nadpłynność w sektorze bankowym. W Polsce stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% i obejmuje różne rodzaje wkładów.

Krótka historia rezerw obowiązkowych

Pierwszymi, którzy wprowadzili do systemu bankowego pojęcie rezerw obowiązkowych, byli amerykanie. Nastąpiło to w 1933 r. po Wielkim Kryzysie. Celem wprowadzenia rezerw była chęć ochrony depozytów wpłacanych przez klientów w bankach amerykańskich. Dopiero w okresie po II Wojnie Światowej, pojęcie rezerw obowiązkowych zaczęło się pojawiać w krajach Europy Zachodniej. W 1946 r. dotarło do Wielkiej Brytanii, w 1947 r, do Włoch i w 1947 r. do Niemiec. Znacznie później rezerwy pojawiły się we Francji, możemy o nich mówić dopiero od 1967 r. Można zauważyć iż rezerwy obowiązkowe stanowią stosunkowo młody instrument polityki pieniężnej. Ulegał on wyraźnym zmianą, zarówno w krajach o wysokim rozwinięciu gospodarczym, jak również w krajach będących w trakcie procesu transformacji.

Rezerwa obowiązkowa zawarta w Ustawie o Narodowym Banku Polskim

Według Ustawy o Narodowym Banku Polskim rezerwy obowiązkowe są wartością podaną w złotych. Wartość ta znajduję się na rachunkach bankowych i złożona jest z określonej części środków wyrażonych w walutach obcych oraz w złotych. Środki związane są z emisją dłużnych papierów wartościowych, jak również z innymi środkami pieniężnymi, które zostały uzyskane i muszą być zwrócone przez banki. Wyjątek stanowią:

• wszystkie środki związane z bankami zagranicznymi, które zostały uzyskane zgodnie z umowami zawartymi wcześniej niż dzień wejścia w życie ustawy
• wszystkie te środki, które zostały przyjęte od Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, pozostałych banków krajowych oraz spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej
• środków, które co najmniej na 2 lata zostały uzyskane z krajów zagranicznych
• wszystkich środków które zostały pozyskane na podstawie sprzedaży listów oraz papierów wartościowych z gwarancją w postaci hipoteki, które należy wykupić w czasie dłuższym niż 5 lat
• środków uzyskanych zgodnie z umowami o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego oraz umowami o indywidualnych kontach emerytalnych

Funkcje rezerw obowiązkowych

Rezerwy obowiązkowe w głównej mierze mają wpływ na płynność bankową. Wielkość rezerw podlega kontroli, która jest jednym z aparatów polityki pieniężnej. Możemy wyróżnić następujące funkcje rezerw obowiązkowych:

• mnożnika kreacji pieniądza w dużej mierze zależy od wskaźnik rezerw obowiązkowych
• rezerwy stanowią zabezpieczeni wkładów wniesionych przez klientów
• rezerwy przynoszą w sposób pośredni dochody państwu, a w sposób bezpośredni banką centralnym, jest to rozumiane jako funkcja fiskalna
• w określonych warunkach, rezerwy stabilizują wielkość stóp procentowych w systemie gospodarczym
• poprzez rezerwy następuje zwiększenie popytu na pieniądz banku centralnego, co bardzo sprzyja w momencie nadpłynności w obszarze bankowym

Przyczyny utrzymywania rezerwy obowiązkowej

Nałożenie obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej na banki komercyjne ma co najmniej dwie przyczyny. Po pierwsze, jest to narzędzie w rękach banku centralnego, które umożliwia kontrolę podaży pieniądza i wpływ na mnożnik kreacji pieniądza (dzięki czemu b.c. może wpływać na wysokość poziomu infacji). Po drugie jest to metoda kontroli nadpłynności w sektorze bankowym.

Rezerwa obowiązkowa w Polsce

Wraz z uchwała z dnia 31 stycznia 1989 r. o prawie bankowym, zostały wprowadzone rezerwy obowiązkowe w Polsce. W Polsce wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Od 31 grudnia 2010 r. wielkość stopa rezerwy obowiązkowej kształtuję się na poziomie 3,5% i obejmuje wkłady na żądanie, depozyty długoterminowe, wkłady dewizowe na żądanie i depozyty dewizowe długoterminowe. Wraz z dniem 30 września 2003, wszystkie banki zobowiązane są do pomniejszenia rezerwy o kwotę 500 tysięcy euro. Wraz z dniem 1 maja 2004, środki znajdujące się w rezerwie obowiązkowej ulegają oprocentowaniu.

Rezerwa obowiązkowa — artykuły polecane

EURIBOR — Stopa referencyjna — SDR — Repo — Bony pieniężne — Bilety skarbowe — Denominacja — Instrumenty polityki pieniężnej — Stopa depozytowa

Bibliografia

• Flisek A. (2017), Prawo bankowe Ustawa o NBP Twoje Prawo, C.H. Beck, Warszawa
• Gołębiowska A. (2013), Znaczenie banku centralnego w gospodarce, Zeszyty Naukowe UW MSC, nr 2(40)
• Jaworski W., Szelągowska A. (2012), Współczesna bankowość centralna, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Pronobis M. (2016), Poziom rezerw walutowych a  koszty zarządzania nadpłynnością w polskim systemie bankowym, Gospodarka narodowa, 2(282)
• Przybylska-Kapuścińska W. (2002), Rezerwa obowiązkowa jako instrument polskiej polityki pieniężnej, Ruch prawniczy, ekonomiczny, socjologiczny, Rok LXIV - zeszyt 4
• Pyka I. (2010), Bank centralny na współczesnym rynku pieniężnym, C.H. Beck, Warszawa
• Rutkowski W. (2016), Bank centralny i polityka pieniężna, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Świderska J. (2011), Bank centralny w Polsce Wybrane aspekty, Difin, Warszawa
• Świderska J. (2012), Współczesny system bankowy. Ujęcie instytucjonalne Difin, Warszawa
• Żywiecka H. (2012), Niestandaryzowane działania banków centralnych w warunkach globalnego kryzysu finansowego, praca doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Autor: Wojciech Stępień, Jowita Piechota