Jedwabny szlak

Jedwabny szlak - był drogą handlową, która łącząca Chiny z Bliskim Wschodem i Europą przez lądy i morze. Nazwę swoją wzią od chińskiego jedwabiu, który był wysoko cenionym towaruem, kupcy transportowali go tymi szlakami handlowymi. Szlak miał długość ok. 12 tys. km i był wykorzystywany od III wieku p.n.e. do XVII wieku n.e., kiedy to przestał mieć znaczenie na skutek odkrycia drogi morskiej do Chin (ok. 1650 r.). Dzięki postępowi technologicznemu i zwiększonej stabilności społecznej szlak ten spowodowały wzrost handlu. Z kolei otworzenie większej ilości szlaków handlowych podróżni zaczęli wymieniać się wieloma rzeczami: zwierzętami, przyprawami, ideami i chorobami. Popyt na jedwab napędzał handel pomiędzy Imperium Rzymskim, Chinami, Indiami i wieloma miejscami pomiędzy. Tak samo jak w Chinach, również w Rzymie stabilność polityczna zaowocowała wzrostem handlu. Rzym zdobył dostęp do zamorskich szlaków handlowych do Indii poprzez Egipt i zaczął handlować regularnie (P. Frankopan, 2018)

TL;DR

Jedwabny szlak był ważną drogą handlową łączącą Chiny z Europą i Bliskim Wschodem. Handel na tym szlaku przyczynił się do wzrostu gospodarczego i kulturowego. Transport odbywał się zarówno lądem, głównie za pomocą wielbłądów, jak i morzem. W wyniku wymiany handlowej wzrosła dostępność towarów w różnych regionach. Jedwab stał się popularnym towarem, a handel tym szlakiem przyczynił się do rozprzestrzeniania się zarówno idei, jak i chorób. W Rzymie jedwab był symbolem zbytku i dekadencji. Obecnie Chiny budują Nowy Szlak Jedwabny, który może zmienić współczesny porządek międzynarodowy.

Podróże na jedwabnym szlaku

Kupcy musieli znaleźć szlaki, aby transportować towary z większą wydajnością. Do transportu lądowego najczęściej używane były wielbłądy. Nomadzi w Azji Środkowej zaczęli oswajać wielbłądy już w drugim tysiącleciu przed naszą erą. Zwierzęta transportowe - szczególnie wielbłądy - sprawiły, że transport towarów Jedwabnym Szlakiem stał się opłacalny. Mogły one wytrzymać bowiem trudne warunki pustynne i przenosić ładunek ważący około 225 kilogramów. Kupcy i żeglarze używali również do transportu dróg wodnych. Dobra znajomość wzorców wiatrów i systemów burz była potrzebna żeglarzom, aby z powodzeniem nawigować poprzez ocean. Podróżując z południowo-zachodnim wiatrem pchającym statki na wschód, mogli oni podróżować z Morza Czerwonego pomiędzy Egiptem a Arabią do Indii latem i wracać z powrotem na Morze Czerwone zimą. Informacja ta była wymieniana wśród żeglarzy i trafiła poza Ocean Indyjski. Jedwabny szlak przebiegał z prowincji Gansu przez miasta położone w dolinie rzeki Tarym, skraj pustyni Takla Makan, przełęcze Pamiru do Chorezmu, Baktrii, Indii i Syrii; z Chin przewożono jedwab, żelazo, papier; z Zachodu — złoto, pachnidła, rośliny uprawne.

Skutki wymiany

Jednym ze skutków handlu wzdłuż Jedwabnego Szlaku była większa ilość i dostępność towarów w większej ilości miejsc. Jedwab stał się tak bardzo pożądany, że był używany jako waluta w Azji Centralnej. Pomimo tego proces hodowania jedwabników jak i tworzenia tkaniny z ich kokonów pozostał chińską tajemnicą aż do VI w. n. e. Fakt, że Chiny zostały jedynym producentem jedwabiu oznaczał, że handel poprzez Azję był konieczny, a to wymagało wielu nakładów ludzkich i miejsc w sieci handlowej tego szlaku.

Przez Jedwabny szlak transportowano między innymi: przyprawy z Indii Wschodnich, szklane koraliki z Rzymu, jedwab, imbir z Chin, futra z kaukaskich stepów oraz niewolnicy z różnych miejsc. Skutki były również kulturowe. Na przykład podczas rządów dynastii Tang w Chinach rzeźby wielbłądów z karawan, które często bywały w Chinach były umieszczane na nagrobkach. Innymi skutkami Jedwabnego Szlaku było rozprzestrzenianie się idei i chorób. Miały one ogromny wpływ na miejsca, do których docierały. Przykładem może być plaga, która wybuchła pod koniec II w. n. e. w Imperium Rzymskim, zabijając 10% populacji. Historycy sądzą, że przed dotarciem na Bliski Wschód, gdzie walczyły rzymskie legiony, plaga po raz pierwszy pojawiła się w Chinach. Jeśli zaś chodzi o wymianę idei, buddyzm dotarł do Chin poprzez handel z Indiami. Mieszkańcy Sogdiany przetłumaczyli również sutry napisane w sanskrycie na chiński i rozprzestrzeniali buddyzm wraz z handlem. Inne wiary, takie jak zaratusztrianizm, manicheizm i chrześcijaństwo również podróżowały poprzez wodne i lądowe szlaki. Religie te rozwinęły się i zmieniły tak, aby pasować do miejsca, w którym się znalazły.

Jedwab w Rzymie

Podczas rządów cesarza Tyberiusza (I w. n. e.), jedwab stał się wielkim problemem. Ta luksusowa tkanina, której import z Chin wiązał się z wielkimi kosztami, stała się symbolem dekadencji i zbytku wśród Rzymian. Kupcy rozwijali bele jedwabiu i przędli je ponownie w cieńsze tkaniny, aby zwiększyć tym sposobem ilość sprzedawanego jedwabiu. Ta praktyka miała efekt uboczny, bowiem nowe tkaniny były prawie przezroczyste. W 14 r. n. e., rzymski historyk Tacyt odnotował, że Senat zdelegalizował możliwość noszenia jedwabiu przez mężczyzn. Jednak zakaz ten nie utrzymał się.Popyt na ten surowiec wciąż napędzał handel pomiędzy Imperium Rzymskim, Chinami i wieloma innymi miejscami.

Nowy jedwabny szlak

Budowa Nowego Szlaku Jedwabnego przez Chiny, nawiązującego do antycznego szlaku handlowego staje się jednym z najciekawszych zjawisk zachodzących we współczesnym świecie i może stanowić jedno z największych wydarzeń w XXI wieku. Inicjatywa ta może doprowadzić do zmiany współczesnego gospodarczego porządku międzynarodowego. Do tej pory potęga mocarstw związana była zawsze z dominacją na morskich szlakach handlowych. Chińska koncepcja opiera się natomiast na dwóch rodzajach transportu: morskim i kolejowym. Jest to projekt długoterminowy oraz stosunkowo nowy, dlatego cały czas ewoluuje, a jego skala rośnie. Na końcowe efekty też przyjdzie nam jeszcze długo czekać. (M. Kaczmarski, 2018)

Jedwabny szlak — artykuły polecane

Żegluga morska — Rewolucja agrarna — Jachting — Konurbacja — Plan Marshalla — Przemyt — Koszty komparatywne — Miasto — Gospodarka zamknięta

Bibliografia

• Frankopan P. (2018), Jedwabne szlaki. Nowa historia świata, Wydawnictwo W.A.B
• Kaczmarski M. (2015), Nowy Jedwabny Szlak: uniwersalne narzędzie chińskiej polityki, Komentarze Ośrodka Studiów Wschodnich, nr 161
• Kuczyński M. (2018), Dzieje starożytnych Chin, Wydawnictwo Bellona

Autor: Kamila Siuta