Informacja publiczna

Informacja publiczna - informacja oficjalnie wydawana przez rząd, sądy, instytucje lub stowarzyszenia. Według prawa polskiego, jest to każda informacja dotycząca spraw publicznych (Art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej). Orzecznictwo sądowe doprecyzowuje powyższą definicję, uznając za informację publiczną każdą wiadomość wytworzoną przez władze publiczne oraz osoby pełniące władzę publiczną lub inne podmioty, które realizują władzę, bądź gospodarują majątkiem Skarbu Państwa. Taki charakter ma również wiadomość niewytworzona przez podmioty publiczne, lecz odnoszące się do tych podmiotów (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 października 2002 r., sygn. akt II SA 1956/02, LEX nr 78062.)

Do udostępniania informacji publicznej zobowiązane są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności: (M. Maciejewski 2014, s. 37)

• organy władzy publicznej,
• organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
• podmioty reprezentujące Skarb Państwa zgodnie z odrębnymi przepisami,
• podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
• podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

TL;DR

Artykuł omawia definicję informacji publicznej oraz obowiązek władz publicznych i innych podmiotów wykonujących zadania publiczne udostępniania informacji. Dostęp do informacji publicznej jest prawem obywateli, które umożliwia kontrolę nad działaniami władzy. Artykuł opisuje prawa obywateli związane z dostępem do informacji publicznej, koszty związane z udostępnieniem informacji oraz ograniczenia i sankcje karne związane z nieudostępnianiem informacji publicznej.

Dla kogo

Zgodnie z art. 61. 1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: "Obywatel ma prawo do uzyskania informacji do działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa".

Artykuł ten zakłada, że obywatele świadomie działają w ustroju, jakim jest demokracja, nie tylko poprzez uczestnictwo w wyborach. Za poparciem danego programu przez obywatela idzie również żywe zainteresowanie realizacją tego programu oraz działaniami podejmowanymi przez te organy, wraz z osiąganym rezultatem (W. Skrzydło 2013, s. 73) Korzystając z prawa do dostępu do informacji publicznej obywatele kontrolują władzę poprzez sprawdzanie słuszności decyzji, ich podstaw prawnych, procedur i obiektywności.

Zgodnie z Konstytucją oraz ustawą o Dostępie do Informacji Publicznej, dostęp do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:(S. Osowski 2018, s. 9)

• uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy DIP),
• dostępu do dokumentów (art. 61 ust. 2 Konstytucji),
• wglądu do dokumentów urzędowych (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy DIP),
• informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa (art. 61 ust. 1 Konstytucji)
• dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (art. 3 ust. 1 pkt 3 i art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy DIP),
• uzyskiwania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy DIP),
• uzyskiwania informacji na wniosek złożony w formie pisemnej lub ustnej (art. 10 ustawy DIP)
• art. 7 ust. 1 pkt 1 nakłada na podmioty zobowiązane ogłaszanie informacji publicznych w Biuletynie Informacji Publicznej. Katalog informacji, które obowiązkowo powinny się znaleźć w BIP określony jest w art. 8 ust. 3 oraz w przepisach innych ustaw,
• w drodze wyłożenia lub wywieszenia informacji publicznych w miejscach ogólnie dostępnych (art. 11 pkt 3),
• przez zainstalowanie w miejscach ogólnie dostępnych, urządzenia umożliwiającego zapoznanie się z informacją publiczną.

Koszty

Dodatkowo, art. 7 ust. 2 ustawy o Dostępie do Informacji Publicznej mówi, ze dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny z zastrzeżeniem art. 15 tj. wtedy, gdy podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji, lub jej przekształcenia. Opłata ta musi odpowiadać rzeczywistym poniesionym kosztom.

Ograniczenia

Dostęp do informacji publicznej może zostać ograniczony na podstawie art. 5 ustawy o Dostępie do Informacji Publicznej. Ograniczenie jest na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Ograniczenie może nastąpić ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy.

Sankcje karne

Art. 23 ustawy o Dostępie do Informacji Publicznej przewiduje grzywnę, karę ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku, dla tego, kto wbrew swojemu obowiązkowi, nie udostępni informacji publicznej. Do sprawcy zalicza się w tym wypadku osoba działająca w imieniu danego organu bądź też innego podmiotu zobowiązanego do udzielenia informacji publicznej. Do ustalenia konkretnej osoby lub grupy brane są pod uwagę akta organizacyjne danego podmiotu.

Informacja publiczna — artykuły polecane

Ustawa o dostępie do informacji publicznej — Dostęp do informacji publicznej — Dane osobowe — Doradztwo podatkowe — Rzecznik Praw Obywatelskich — Koncesja — Beneficjent — Organizacje pożytku publicznego — Sąd administracyjny

Bibliografia

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Maciejewski M. (2014), Prawo do informacji publicznej. Efektywność regulacji i perspektywy jej rozwoju, INP PAN, Warszawa
• Osowski S. (2018), Prawo dostępu do informacji publicznej jako bierny i czynny obowiązek informowania,
• Skrzydło W. (2013), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych Dz.U. 2010 nr 182 poz. 1228
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1198
• Wyrok NSA: SA 1956/02. 2018-04-16

Autor: Sylwia Więcek