Abolicja

Abolicja (łac. abolitio, fr. abolition - umorzenie, usunięcie) z punktu widzenia prawa karnego określana jest jako zbiorowe lub indywidualne z mocy aktu łaski odstąpienie (umorzenie) od dochodzenia karnego przed wydanym wyrokiem (różni się zatem od ułaskawienia po wydanym wyroku - czyli amnestii) lub niewszczynanie postępowania karnego. Zastosowanie abolicji w praktyce oznacza zatem zakaz ścigania przed skazaniem za dane czyny. Dotyczy to zarówno tych przestępstw, których sprawcy zostali ujawnieni, lecz jeszcze prawomocnie nie osądzeni, jak i tych, których sprawcy są nieznani albo nie zostali ujęci. Podstawą prawną abolicji jest ustawa uchwalana przez parlament, zgodnie z procedurą obowiązującą w postępowaniu ustawodawczym. Może odnosić się do przestępstw o charakterze politycznym oraz podatkowym

Abolicja, należy do grupy instytucji związanych z ograniczeniem albo zaniechaniem reakcji karnej. Należą do niej również przedawnienie, amnestia, ułaskawienia oraz immunitety. Abolicja prowadzi do oportunizmu procesowego czyli zaniechania kontynuowania wcześniej wszczętego procesu bądź odmowy wszczęcia procesu karnego w sprawie przeciwko osobie, której ona dotyczy. Abolicja jest negatywną przesłanką procesową o charakterze pozakodeksowym (art. 17 § 1 pkt 11 KPK, który stanowi o "innej okoliczności wyłączającej ściganie"), oraz "mieszanym". Jak twierdzi Steinborn, abolicja mimo iż wyrasta z prawa karnego materialnego, to funkcjonuje tak jak typowe instytucje prawa karnego procesowego (S. Steinborn, 2009, s. 150-151)

Należy podkreślić, że zastosowanie abolicji jest możliwe wyłącznie do czasu uprawomocnienia się wyroku skazującego, dotyczy zatem następujących etapów: brak postępowania karnego (zastosowanie abolicji będzie skutkowało odmowę jego wszczęcia), postępowanie przygotowawcze, postępowanie sądowe, a także okres do uprawomocnienia się wyroku (zastosowanie abolicji będzie skutkowało umorzenie postępowania). Zastosowanie abolicji opiera się na zasadach: niemożności zrzeczenia się oraz nieodwołalności. Zasada nieodwołalności abolicji oznacza, że nie może być stosowana warunkowo, zaś niemożność zrzeczenia się abolicji polega na braku możliwości odmowy skorzystania z jej dobrodziejstw przez skazanego (P. Rogoziński, 2009, s. 93).

TL;DR

Abolicja to akt prawny, który pozwala na odstąpienie od dochodzenia karnego przed wydaniem wyroku lub niewszczynanie postępowania karnego. Jest uchwalana przez parlament i może dotyczyć przestępstw politycznych i podatkowych. Istnieją dwa rodzaje abolicji: warunkową, która zależy od spełnienia określonego warunku przez sprawcę, i bezwarunkową, która nakazuje odstąpienie od ścigania karnego bez spełniania jakiegokolwiek warunku. Abolicja różni się od amnestii, która dotyczy spraw już osądzonych. Abolicja podatkowa pozwala podatnikom na dobrowolne ujawnienie niewypełnienia obowiązków podatkowych bez konsekwencji prawnych.

Amnestia a abolicja

Często zdarza się, iż termin "amnestia" używany jest zamiennie z terminem "abolicja". Podstawową różnicę stanowi stadium postępowania karnego. Abolicja dotyczy wcześniejszego stadium procesu, gdy jeszcze nie doszło do prawomocnego wyroku skazującego. Polega ona na uchyleniu karalności danego czynu, co nie pozwala na wszczęcie postępowania karnego wobec sprawcy. Amnestia natomiast na gruncie prawa dotyczy spraw już osądzonych, jest generalnym aktem łaski polegającym na darowanii lub złagodzeniu orzeczonych kar za popełnione przestpstwa. Granice między amnestią, a abolicją zakreślane są na podstawie uznania ustawodawcy, dlatego też często mówi się, że amnestia łącznie z abolicją ma szerszy lub węższy charakter, tzn. obejmuje wiele kategorii przestępstw lub odnosi się tylko do niektórych. Nie wolno jednak zapominać, że postępowanie karne może być umorzone wyłącznie na podstawie abolicji, natomiast kara może być darowana wyłącznie na mocy amnestii. Słusznie podkreśla się, że zastosowanie abolicji jest korzystniejsze dla sprawcy od zastosowania amnestii, gdyż prowadzi ono do uniknięcia wydania wyroku skazującego

Rodzaje abolicji

Wyróżnia się dwa rodzaje abolicji: warunkową oraz bezwarunkową.

Abolicja warunkowa uzależnia zaprzestanie ścigania karnego przestępcy, od spełnienia przez sprawcę przestępstwa warunku, który został określony przez prawodawcę w akcie normatywnym, który stanowi podstawę jej wprowadzenia, np. ujawnienia przestępstwa bądź ujawnienia korzyści pochodzących z przestępstwa.

Abolicja bezwarunkowa nakazuje natomiast odstąpienie od ścigania karnego od momentu wejścia w życie ustawy abolicyjnej, bez konieczności spełnienia przez sprawcę przestępstwa jakiegokolwiek warunku. Zasady postępowania w sprawach objętych abolicją nieodwołalnie określa prawodawca, który jest odpowiedzialny za modyfikowanie zasad odpowiedzialności karnej z uwagi na ochronę innych wartości lub osiągnięcie celów leżących w interesie publicznym. W związku z tym, że podstawą prawną abolicji jest ustawa, uchwalenie abolicji oznacza brak możliwości odmowy skorzystania z jej dobrodziejstwa przez adresatów jej postanowień.

Abolicja podatkowa

Abolicja podatkowa ze strony literatury finansowej na podstawie słów Krasnodębskiego rozumiana jest "[...] jako pewien okres, w trakcie którego podatnicy (uczestnicy amnestii) mogą dobrowolnie ujawnić organom administracji skarbowej, iż nie dopełnili ciążących na nich określonych obowiązków podatkowych. Jednoczenie uczestnicy amnestii nie podlegają przewidzianej, przez prawo danego państwa, w takich sytuacjach odpowiedzialnoci administracyjnej, cywilnej i karnej"(R. Krasnodębski, 1993, s. 3.)

Abolicja podatkowa może przybrać różne rodzaje uzależnione od przyjętego kryterium podziału. Na podstawie kryterium czasu trwania wyróżnia się abolicje podatkowe o ograniczonym z góry czasie trwania, oraz o nieograniczonym czasie trwania. Według kryterium zakresu podmiotowego jej uczestników wyróżniamy abolicje podatkowe skierowane wyłącznie do określonego kręgu podatników, oraz abolicje podatkowe skierowane do wszystkich podatników Zgodnie z kryterium przedmiotowym wystpują abolicje generalne dotyczące wszystkich lub wikszości podatków obowiązujących w danym państwie oraz abolicje o charakterze selektywnym dotyczące okrelonego podatku lub grupy podatków.

Abolicja — artykuły polecane

Akty prawne — Dyrektywa — Sankcja — Zasada prawdy obiektywnej — Prawo administracyjne — Zasada swobody umów — Oszczerstwo — Wykładnia przepisów prawnych — Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Bibliografia

• Krasnodębski R. (1993), Amnestia podatkowa, Przegląd Podatkowy nr 7
• Kuchciak I. (2011) Abolicja podatkowa w czasie kryzysu, Acta Universitatis Lodziensis, s. 154-155
• Piniarski A. (2012), Język polskiej debaty parlamentarnej, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej: Instytut Filologii Polskiej s.7
• Rogoziński P (2009), Instytucja ułaskawienia w prawie polskim, Warszawa, s. 92-93
• Salachna J. (2010), Konstytucyjne uwarunkowania samodzielności finansowej samorządu terytorialnego w aspekcie decyzyjnym, Temida 2, s. 174
• Steinborn S, (2009) Przesłanki procesowe, Prawo karne procesowe - część ogólna, Warszawa, s. 150-151
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555
• Warylewski J. (2009), Prawo karne. Część ogólna, Warszawa, s. 501

Autor: Angelika Wójtowicz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.