Współwłasność

Współwłasność
Polecane artykuły
Właściciel Umowa użyczenia Wierzytelność Przedstawiciel ustawowy Odpowiedzialność solidarna Zasiedzenie Wierzyciel Pełnomocnictwo Zastaw umowny

Współwłasność jest pojęciem zbliżonym do własności z tą różnicą, że rzecz przysługuje niepodzielnie kilku podmiotom. Szczegółowo to pojęcie reguluje Kodeks Cywilny w Dziale IV.

TL;DR

Współwłasność to forma własności, w której kilka osób ma prawo do tej samej rzeczy. Wyróżnia się współwłasność ułamkową, gdzie każdy ma określony udział, i współwłasność łączną, która dotyczy małżeństwa. W przypadku współwłasności ułamkowej nie można fizycznie podzielić rzeczy, a udziały zazwyczaj są równe, chyba że umowa stanowi inaczej. Każdy współwłaściciel może dysponować swoim udziałem, ale potrzebuje zgody innych przy większych czynnościach. W przypadku małżeństwa, współwłasność łączna obejmuje wszystkie przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa, a decyzje dotyczące rzeczy wspólnych podejmowane są wspólnie.

Rodzaje współwłasności

Kodeks cywilny w swej treści wyróżnia dwa rodzaje współwłasności:

• w częściach ułamkowych,
• łączną.

Pierwsza z nich jest regulowana przepisami kodeksu cywilnego natomiast współwłasność łączna, najczęściej nazywana po prostu małżeńską, określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy, gdyż to z niego bezpośrednio wynika to pojęcie. Różnicą między tymi dwoma pojęciami jest przede wszystkim rozumienia udziałów, co zostanie wytłumaczone w dalszych częściach artykułu.

Współwłasność ułamkowa

W przypadku współwłasności ułamkowej każdemu ze współwłaścicieli przysługuje określony udział w prawie własności. Jest on oznaczony w częściach ułamkowych - stąd nazwa samego rodzaju prawa. W dalszym ciągu jednak, zgodnie z definicją współwłasności, rzecz ta nie może być fizycznie podzielona w żaden sposób. Jeśli przedmiotem tego prawa jest dom to nie może on zostać podzielony na dwie oddzielne części, czy też samochód nie może zostać przedzielony na kawałki. Można zatem wytłumaczyć prawo własności jako prawo do korzystania z każdego fragmentu rzeczy w takim samym stopniu jak pozostali współwłaściciele. Co do zasady przyjmuje się, że udziały w przypadku współwłasności są równe, lecz na podstawie odpowiedniej umowy można określić dowolny stosunek udziałów. Może zatem istnieć sytuacja, w której osobie A przysługuje 1/4, a osobie B 3/4. Będzie to miało znaczące konsekwencje w udziale w kosztach i zyskach.

Rozporządzanie udziałem

Kodeks cywilny mówi wprost, iż każdy ze współwłaścicieli ma prawo rozporządzać swoim udziałem bez konieczności uzyskania zgody pozostałych współwłaścicieli. Oznacza to, że możemy zbyć swój udział w każdej chwili. W praktyce jednak okazuje się to trudnym przedsięwzięciem, gdyż popyt na tego typu prawa jest bardzo mały. Cały czas bowiem pozostaje kwestia pozostałych współwłaścicieli, którzy mają określone prawa do danej rzeczy.

Rozporządzanie rzeczą wspólną

Oddzielną kwestią jest zarządzanie samą rzeczą wspólną. Wyróżniamy wówczas dwie sytuacje: czynności w ramach zwykłego zarządu oraz czynności, które przekraczają czynności zwykłego zarządu. W pierwszym przypadku mogą to być czynności związane z normalną eksploatacją, a więc drobne naprawy, konserwacje, administrowanie, czyli czynności, które nie pociągają za sobą znacznych wydatków. Wtedy do dokonania takiej czynności wymagana jest zgoda większości współwłaścicieli. Dodatkowo w przypadku braku takiej zgody możliwe jest uzyskanie upoważnienia sądowego do dokonania tej czynności przez dowolnego współwłaściciela. Jeśli jednak czynność taka przekracza zakres czynności zwykłego zarządu należy uzyskać zgodę wszystkich współwłaścicieli. Brak takiej zgody oznacza konieczność rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, ale by to tego doszło opowiedzieć się za tym muszą współwłaściciele, którzy posiadają co najmniej połowę udziałów. Przykładem takich czynności może być sprzedaż, obciążenie tego prawa, dokonanie inwestycji czy też zmiana przeznaczenia.

Udział w przychodach i kosztach

W przypadku współwłasności wszyscy współwłaściciele uczestniczą w kosztach oraz w przychodach w stosunku do posiadanych udziałów. Tutaj właśnie największe znaczenie będzie miała wysokość udziałów. Osoba posiadająca ich więcej będzie mogła skorzystać z większej ilości zysków, ale też uczestnicy w większej ilości kosztów.

Współwłasność łączna

Ten typ współwłasności bardzo często nazywany jest wspólnością małżeńską. Ma on bowiem swoje podstawy właśnie w małżeńskim ustroju majątkowym. W tym rodzaju prawa nie wyszczególnia się konkretnych udziałów, a zatem każdy ma takie same prawa do rzeczy wspólnej. Przykładowo w księdze wieczystej nieruchomości będzie można znaleźć informację, że żonie przysługuje 1/1 prawa do nieruchomości oraz mężowi 1/1 tego prawa. Rodzi to określone konsekwencje prawne w zakresie rozporządzania takim prawem.

Przedmioty współwłasności łącznej

Do majątku wspólnego małżeństwa należą wszystkie przedmioty nabyte w czasie trwania związku małżeńskiego przez oboje małżonków oraz każdego z nich osobno. Jeśli zatem mąż kupuje auto, za które płaci środkami uzyskanymi na podstawie umowy o pracę to żona staje się automatycznie współwłaścicielką tego pojazdu. Jeśli jednak ten sam zakup będzie dokonany z udziałem prywatnych środków męża wówczas żonie nie przysługuje to prawo.

Rozporządzanie rzeczą wspólną ze wspólności łącznej

Większość czynności związanych z korzystaniem z rzeczy wspólnej, a więc czynności nieprzekraczających zwykłego zarządu każdy z małżonków może dokonać samodzielnie. Do czynności przekraczających zwykły zarząd konieczne jest jednak współdziałanie. Jest to różnica między współwłasnością ułamkową a łączną, w której to wymagana była zawsze zgoda większości lub wszystkich.

Bibliografia

• Bończak-Kucharczyk E. (2014), Zarządzanie nieruchomościami mieszkalnymi: Aspekty prawne i organizacyjne, Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa
• Strzelczyk R. (2019), Prawo nieruchomości 6. wydanie, C.H. Beck, Warszawa, s. 415
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59

Autor: Marcin Fester

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.