Zasada proporcjonalności

Zasada proporcjonalności
Polecane artykuły
Dyrektywa RODO Norma prawna Karta praw podstawowych Abolicja Prawo administracyjne Europejska Karta Samorządu Terytorialnego Konwencja wiedeńska Rzecznik Praw Obywatelskich

Zasada proporcjonalności - wprowadzana jest, by zapewnić partiom politycznym, które biorą udział w wyborach, liczbę reprezentantów w parlamencie, która będzie proporcjonalna co do uzyskanego przez nie poparcia. Równocześnie gwarantuje demokratyczną reprezentację grupom wyborców przedstawiającym różne postawy i poglądy polityczne (Banaszak B., 2012). Przyjęte zostało, że zasadę proporcjonalności wyraża art. 31 ust. 3 Konstytucji, który głosi: “Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw" (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, 1997).

Zasada proporcjonalności w Unii Europejskiej

Zgodnie z artykułem 5 Traktatu o Unii Europejskiej zasada proporcjonalności określa kompetencję wszystkich instytucji działających w jej zakresie (Jakimowicz W., 2016). “1. Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczości i proporcjonalności. (...) 4. Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów. Instytucje Unii stosują zasadę proporcjonalności zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.” (TUE art. 5).

Zgodnie z podaną zasadą działanie Unii nie może wykraczać poza działania konieczne by osiągnąć założone cele traktatów. Dzięki temu określona jest granica ingerencji Unii Europejskiej w prawo i politykę wewnętrzną państw członkowskich (Ura E., 2015).

Cele realizowane według zasady proporcjonalności

Cele realizowane według zasady proporcjonalności to (Banaszak B., 2012):

1. uniemożliwienie zmiany proporcji pomiędzy liczbą oddanych głosów a liczbą wynikających z tego mandatów (np. zakaz tzw. geografii wyborczej),
2. to nie dany kandydat, lecz reprezentowana przez niego partia, jest podmiotem prawa, której przysługuje reprezentacja proporcjonalna,
3. w trakcie wyborów, wyborca może wyrazić głównie preferencje programowe, a tylko w szczególnych przypadkach preferencje osobowe, ponieważ według obowiązujących zasad oznacza się preferowaną listę, z której do parlamentu wchodzi przeważnie więcej niż jeden kandydat, więc głos wyborcy nie decyduje o przyznaniu mandatu wybranej osobie, lecz danej partii,
4. konsekwencją zasady proporcjonalności są listy wyborcze i wielomandatowe okręgi wyborcze, ponieważ w innej sytuacji nie mogłaby ona być stosowana. W przypadku jednomandatowych okręgów wyborczych zagwarantowanie proporcjonalnej reprezentacji różnym partiom, przedstawiającym konkurencyjne programy, stanowiska czy postawy, byłoby niemożliwe. W niektórych wypadkach możliwe jest stosowanie zarówno wielo-, jak i związanych z nimi, jednomandatowych okręgów wyborczych, istotny w takiej sytuacji jest jednak cel, któremu służyć ma dane rozwiązanie i czy nie pomija ono działania zasady proporcjonalności,
5. opierający się na matematycznym sposobie obliczania system wyborczy decyduje o relacji między liczbą głosów i mandatów. Taka podstawa zasady proporcjonalności umożliwia ustawodawcy dużą swobodę. Zasada proporcjonalności nie jest “absolutna” i może zostać ograniczona w obliczu ważnych społecznie i ustrojowo wartości.

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Bibliografia

• Banaszak B. (2012), Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, dostęp sip.lex.pl,
• Jakimowicz W. (2016), Przewodnik po prawie administracyjnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, dostęp sip.lex.pl,
• Kasiewicz S., Kurkliński L., Szpringer W. (2013), Zasada proporcjonalności, a polski sektor bankowy, "Miesięcznik finansowy BANK", grudzień 2013,
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.,
• Lipniewicz R. (2015), Zasada proporcjonalności, a ograniczenia swobód rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, "Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny" Rok LXXVII - zeszyt 4 - 2015,
• Stępkowski A. (2010), Zasada proporcjonalności w europejskiej kulturze prawnej, Liber, Warszawa,
• Traktat o Unii Europejskiej (1992), dostęp sip.lex.pl,
• Ura E. (2015), Prawo administracyjne, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, dostęp sip.lex.pl,

Autor: Monika Bzdyk