Odpady niebezpieczne

Odpady niebezpieczne to odpady które wykazują co najmniej jedną spośród określonych Ustawą właściwości (i substancji) niebezpiecznych. Innymi słowy można uznać, że są to odpady które mogą stanowić szczególne zagrożenie dla życia i zdrowia tak ludzi jak i wszystkich organizmów żywych środowiska naturalnego.

TL;DR

Odpady niebezpieczne to odpady, które wykazują co najmniej jedną spośród określonych właściwości niebezpiecznych, takich jak wybuchowość, łatwopalność, działanie toksyczne itp. W artykule opisane są różne rodzaje odpadów niebezpiecznych oraz składniki, które determinują ich charakter. Zabrania się zmieniania charakteru odpadów, a ich mieszanie jest dozwolone tylko w celu poprawy bezpieczeństwa procesów wytwarzania odpadów. W przypadku zmieszania odpadów z innymi substancjami zaleca się rozdzielenie ich, jeśli jest to możliwe i uzasadnione technologicznie i ekonomicznie.

Właściwości odpadów niebezpiecznych

Są określona rozporządzeniem Komisji (UE):

• wybuchowe - w wyniku reakcji chemicznej, odpady te mogą wydzielać gaz o określonej temperaturze i ciśnieniu, z szybkością powodującą zniszczenia w otoczeniu (odpady pirotechniczne, odpady wybuchowego nadtlenku organicznego, odpady wybuchowe samo-reaktywne).
• utleniające - zazwyczaj przez utlenianie, odpady te mogą doprowadzić do zapalenia się innych materiałów lub całkowitego ich spalenia.
• łatwopalne - mogą to być odpady w rożnych stanach skupienia i postaciach:
  • odpady ciekłe - odpadowe oleje gazowe, oleje napędowe i lekkie oleje opałowe,
  • odpady piroforyczne ciekłe i stałe nawet w małych ilościach mogą ulec zapaleniu w czasie 5 minut od kontaktu z powietrzem,
  • odpady stałe, które łatwo ulegają zapaleniu lub w wyniku tarcia mogą powodować zapalenie lub spalenie innych materiałów,
  • odpady gazowe łatwo ulegają zapaleniu w powietrzu w warunkach normalnych (temperaturze 20 °C i przy ciśnieniu 1013 hPa),
  • odpady reagujące z wodą w kontakcie z wodą wydzielają gazy palne w niebezpiecznych ilościach,
  • inne odpady - łatwopalne aerozole, odpady samo-nagrzewające się, łatwopalne nadtlenki organiczne i odpady samo-reaktywne,
• drażniące - odpady które w wyniku kontaktu, działają drażniąco na skórę i powodują podrażnienie oczu.
• działanie toksyczne na narządy docelowe lub zagrożenie spowodowane aspiracją - takie odpady, które mogą działać toksycznie na narządy na skutek jedno lub wielokrotnego narażenia, a także powodujące ostre skutki toksyczne na skutek aspiracji,
• ostra toksyczność - wywołana przez podanie odpadu drogą pokarmową lub po kontakcie ze skórą lub po narażeniu inhalacyjnym,
• rakotwórcze - odpady wywołujące choroby nowotworowe lub zwiększają zachorowalność,
• żrące - w wyniku kontaktu działają żrąco na skórę,
• zakaźne - zawierają żywe drobnoustroje lub ich toksyny, o których wiadomo lub domniemywa się, że wywołują choroby u ludzi lub innych żywych organizmów,
• działające szkodliwie na rozrodczość u osobników obu płci, a także powodujące toksyczność rozwojową u potomstwa,
• uwalnianie gazów o ostrej toksyczności w zetknięciu z wodą lub kwasem,
• uczulające - zawierają co najmniej jedną substancję działającą uczulająco na skórę lub układ oddechowy,
• ekotoksyczne - będące bezpośrednim lub opóźnionym zagrożeniem dla co najmniej jednego elementu środowiska,
• odpady mogące wykazywać niebezpieczne właściwości wymienione powyżej, które nie były bezpośrednio widoczne w odpadach pierwotnych,

Wszystkie z właściwości opisane są dodatkowo tabelami zawierającymi substancje powodujące te właściwości, z dopuszczalnymi ich stężeniami.

Składniki odpadów niebezpiecznych

Składnikami determinującymi o niebezpiecznym charakterze odpadów. W sumie jest ich 50, wśród nich wyróżniamy:

• związki chromu (VI), kobaltu, niklu, miedzi, cynku, srebra, cyny, ołowiu,
• rtęć, związki rtęci - wykorzystywane w starego typu termometrach i ciśnieniomierzach, używane w świetlówkach - może powodować zaburzenia koordynacji ruchowej, wzroku i słuchu, wywoływać konwulsje i drgawki a nawet wady rozwojowe, poronienia czy prowadzić do śmierci;
• kwaśne roztwory lub kwasy w postaci stałej,
• roztwory zasadowe i zasady w postaci stałej,
• azbest (pył i włókna) - wykorzystywany jako materiał izolacyjny - jego włókna przenikają do płuc z wdychanym powietrzem, wbite w pęcherzyki płucne włókna mogą prowadzić do powstawania nowotworów,
• farmaceutyki oraz związki stosowane w medycynie lub w weterynarii,
• substancje zakaźne,
• substancje o właściwościach wybuchowych,
• organiczne związki siarki,
• pochodne polichlorowanego dibenzofuranu - używane w chłodziwach, izolacjach, smarach - mogą powodować uszkodzenia układu pokarmowego i wątroby, atakują układ wydzielania wewnętrznego i zaburzenia układu odpornościowego.

Z praktycznego punktu widzenia codzienne odpady, które są uznawane za niebezpieczne:

• świetlówki i żarówki tak zwane "energooszczędne",
• akumulatory i baterie wszelkiego rodzaju,
• zużyty sprzęt elektroniczny i elektryczny,
• tonery i kartridże używane w drukarkach,
• zużyte oleje
• pozostałości po: farbach, lakierach, klejach, żywicach, środkach konserwacji i ochrony drewna,
• wszelkiego rodzaju rozpuszczalniki, środki czyszczące, środki dezynfekcji i dezynsekcji,
• nawozy i środki ochrony roślin.

Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi

Ustawa o odpadach bardzo dokładnie pokazuje drogę postępowania z odpadami niebezpiecznymi, jeżeli już takie zostały wytworzone. Przede wszystkim zakazuje się zmiany charakteru odpadów przez podejmowanie takich działań jak rozcieńczanie ich, mieszanie ze sobą czy innymi rodzajami odpadów czy materii. Niekiedy obserwuje się takie działania w celu obniżenia stężenia substancji determinujących charakter odpadu do poziomu bezpiecznego. Takie działania są jednak nielegalne względem polskiego prawa.

Dopuszczalne zmieszanie tych odpadów z innymi jest tylko w momencie gdy działania te mają na celu poprawę bezpieczeństwa procesów wytwarzania odpadów i nie powstaje przy tym dodatkowe niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzi i środowiska. W sytuacji zmieszania się odpadów niebezpiecznych z innymi odpadami czy substancjami zaleca się rozdzielenie ich jeżeli jest to technologicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione, a także wtedy gdy w procesie rozdzielania ograniczy się niebezpieczeństwo dla człowieka i środowiska.

Odpady niebezpieczne — artykuły polecane

Główne problemy ekologiczne — Zanieczyszczenie powietrza — Inhibitory — Zanieczyszczenie środowiska — Warunki pracy - fizyczno-chemiczne — Anabioza — Ustawa o odpadach — Antyutleniacze — Zanieczyszczenie wody

Bibliografia

• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1357/2014 z dnia 18 grudnia 2014 r. zastępujące załącznik III do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy Tekst mający znaczenie dla EOG Document 32014R1357
• Sokołowska W. i in. (2011), Diody LED - odpady niebezpieczne dla środowiska, Materiały Elektroniczne, T.39, nr 2
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach Dz.U. 2013 poz. 21
• Wit B. (2016), Ekologistyka w systemie zarządzania odpadami niebezpiecznymi, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Dom Organizatora, Toruń

Autor: Joanna Golema