Pomnik przyrody
| Pomnik przyrody |
|---|
| Polecane artykuły |
Pomnik przyrody to jedna z form ochrony przyrody w Polsce. Za pomnik przyrody mogą być uznane twory przyrody żywej jak i nieożywionej lub ich skupiska, które posiadają szczególne wartości kulturowe, naukowe, krajobrazowe czy historyczno-pamiątkowe. Odznaczają się także indywidualnymi cechami, które wyróżniają się na tle innych (J. Jendrośka i in. 2012, s. 118).
Pomnikami przyrody mogą być okazałych rozmiarów drzewa, krzewy (gatunki rodzime lub obce), wodospady, źródła, skały, jary, wywierzyska, jaskinie, a nawet głazy narzutowe (W. Radecki 2011, s. 186).
Zarys historii
Za twórcę pojęcia uważany jest niemiecki podróżnik, przyrodnik i geograf Aleksander von Humboldt (1769-1859), który słynął z wypraw naukowych m.in. do Ameryki Południowej, skąd przywoził różnorodne zbiory m.in. botaniczne. Początkowo określenie pomnik przyrody było zarezerwowane tylko dla drzew wiekowych i okazałych, jednak w późniejszych latach zaczęto odnosić pojęcie również do innych obiektów przyrody (K. Kasprzak 2011, s. 18).
Pojęcie rozszerzyli Hugo Conwentz (1855-1922) poprzez inwentaryzację okazałych głazów na Pomorzu Gdańskim, a także wykonanie spisu starych drzew na ziemiach polskich, natomiast Fritz Pfuhl (1853-1913) kontynuował dzieła oraz je uzupełniał (K. Kannenberg i in.2009, s. 9).
Oznaczenia pomników przyrody
Poprzez umieszczenie odpowiednich tablic:
Dla pomników przyrody będące pojedynczym tworem przyrody żywej lub nieożywionej:
- Tablica musi być wykonana ze specjalnych materiałów,
- Na kształt prostokąta o konkretnych wymiarach,
- Tło musi być w kolorystyce zielonej,
- W górnej części tablicy umieszczony symetrycznie wizerunek orła w koronie, w kolorze białym,
- Pod spodem napis w dwóch rzędach "pomnik przyrody" również w kolorze białym, zapisany drukowanymi literami,
- Wszystkie elementy na tabliczce muszą mieć konkretne wymiary.
Dla pomników przyrody będące skupiskiem tworów przyrody żywej lub nieożywionej:
- Tablica musi być wykonana ze specjalnych materiałów,
- Na kształt prostokąta z odpowiednimi wymiarami,
- Tło tablicy musi być koloru czerwonego,
- W górnej części umiejscowiony wizerunek orła w koronie, w kolorze białym,
- Poniżej w jednym rzędzie napis koloru białego "pomnik przyrody", a w drugim informacja o nazwie własnej skupiska danego tworu przyrody żywej lub nieożywionej, w kolorze białym, oba zapisane drukowanymi literami,
- Poszczególne elementy widniejące na tablicy muszą mieć określone wymiary (Dz.U. 2004 nr 268 poz. 2665, s. 18791).
Kryteria uznania obiektu za pomnik przyrody
Drzewa
- jeśli obwód pnia jest nie mniejszy niż minimalny obwód pnia mierzony na wysokości 130 cm (dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew),
- wyróżnia się wśród innych drzew (tego samego rodzaju i gatunku) na skalę gminy, województwa lub kraju ze względu na wysokość, obwód pnia, szerokość korony, wiek, występowanie w skupiskach.
Krzewy
- mogą być uznane za pomniki przyrody jeśli wyróżniają się wśród innych krzewów (tego samego rodzaju lub gatunku) w skali gminy, województwa lub kraju, ze względu na wysokość, szerokość, wiek, występowanie w skupiskach, pokrój lub inne cechy morfologiczne.
Twory przyrody nieożywionej
- źródła – sprawdza się intensywność i formę koncentracji wypływu wody, właściwości fizykochemiczne wód,
- wodospady – na podstawie wysokości,
- wywierzyska – intensywność i forma koncentracji wypływu wody, otoczenie charakterystycznymi utworami skalnymi powstałymi z wytrąceń się minerałów z wypływających wód lub zlokalizowane wśród innych form geomorfologicznych,
- skałki – bada się skład petrograficzny,
- jar – sprawdza się profil lub inne cechy geomorfologiczne,
- głazy narzutowe – rozmiar, skład petrograficzny lub inne cechy geologiczne,
- jaskinie-długość korytarzy, wielkość deniwelacji, czy występowanie innych form geomorfologicznych (Dz.U. 2017 poz. 2300 2017, s. 1).
Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880 2004, s. 60).
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
Bibliografia
- Jendrośka J. (red.) (2012), Leksykon Prawa Ochrony Środowiska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa
- Kannenberg K. (red.) (2009), Zarządzanie ochroną przyrody w lasach Tom III, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania Środowiskiem w Tucholi, Tuchola
- Kasprzak K. (2011), Drzewa-pomniki przyrody i pamiątki kultury,"Turystyka Kulturowa", nr 4
- Radecki W. (2011)., Ochrona walorów turystycznych w prawie polskim, Wolters Kluwer Polska, Warszawa
- Akt Prawny z 16 kwietnia 2004 r. (2004), Dz.U. nr 92 poz.880
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. (2017), Dz.U. 2017 poz. 2300
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2004 r. w sprawie wzorów tablic (2004), Dz.U. 2004 nr 268 poz. 2665
Autor: Monika Głowacz
