Czarny wtorek

Czarny wtorek (angl. Black Tuesday) to dzień w którym miało miejsce największe załamanie na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych 29 Października 1929 roku. To wydarzenie jest uznawane za początek Wielkiej Depresji w Stanach Zjednoczonych.

TL;DR

Czarny wtorek, czyli załamanie na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych w 1929 roku, zapoczątkował Wielką Depresję w USA. Spadek wartości akcji i zaufania inwestorów doprowadził do kryzysu gospodarczego, który rozprzestrzenił się na cały świat. Bezrobocie wzrosło, dochody spadły, a wiele spółek straciło na wartości. Wielki Kryzys miał również wpływ na wybuch II wojny światowej.

Wydarzenie prowadzące do Czarnego Wtorku

Po zakończeniu I Wojny Światowej w Stanach Zjednoczonych przez około 2 lat następował spadek produkcji oraz zwiększenie bezrobocie głównie ze względu na wstrzymanie zamówień na potrzeby wojska oraz przejście żołnierzy z aktywnej służby do stanu bezrobocia. W tym czasie byli żołnierze dostali odprawy oraz zaczęli wchodzić na rynek pracy. Zjawisko wzrostu gospodarczego po I Wojnie Światowej w Ameryce, Francji, Wielkiej Brytanii itp. zostało nazwane jako ryczące lata dwudzieste (z angl. "the Roaring Twenties"). Od 1921 do 1929 roku można było zauważyć stabilny wzrost gospodarczy.

Pojawiły się nowe technologie które umożliwiły sprzedaż wielu produktów jak samochody czy radia dla szerszej grupy konsumentów z uwagi na spadek cen produkcji. W ten sposób w Stanach Zjednoczonych mogły wykształcić się nowe przedsiębiorstwa jak stacje benzynowe, a nadwyżki w budżecie były wykorzystywane do budowy dróg i autostrad. Do wzrostu podaży (w Stanach Zjednoczonych) przyczyniła się głównie polityka ówczesnych prezydentów Stanów Zjednoczonych Warrena Hardinga oraz Johna Coolidge'a którzy postanowili stopniowo zmniejszać najwyższą stawkę podatku dochodowego która w czasie wojny wynosiła 77% dla ludzi z dochodem przekraczającym miliona dolarów i do 1929 roku została zmniejszona do 24% dla dochodu powyżej 100 tysięcy dolarów. Tak znaczne cięcia podatkowe dały możliwość na inwestycje przedsiębiorców w nowe technologie i ulepszanie swoich zakładów produkcyjnych.

Krach na giełdzie

Początek krachu na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych datuję się na dzień 24 Październik 1929 roku również zwanym czarnym czwartkiem. Tego dnia aż 12.9 milionów akcji zmieniło właścicieli. System który miał za zadanie badanie wartości akcji spółek na giełdzie nie był w stanie nadążyć z takim wolumenem obrotu akcjami co spowodowało jeszcze większą chęć sprzedaży papierów wartościowych przez akcjonariuszy spółek. Tak gwałtowna sprzedaż papierów wartościowych przyczyniała się do dramatycznego spadku ich wartości na giełdzie. Tego dnia Nowojorska Giełda zanotowała spadek wartości o 9%. W piątek (25 Październik 1929) Nowojorska Giełda trochę się uspokoiła i zanotowała nieznaczny wzrost co przez weekend dało nadzieje inwestorom na poprawę sytuacji.

Kolejny drastyczny spadek wartości rynkowych akcji nastąpił 28 Października 1929 roku w tak zwany czarny poniedziałek. Tego dnia giełda zanotowała sprzedaż 9.25 milionów akcji co spowodowało spadek wartości o kolejne 13%.

29 Października (czarny wtorek) spekulanci giełdowi stracili już całkowicie zaufanie do jakiegokolwiek wzrostu na Nowojorskiej Giełdzie i zaczęli znów sprzedawać papiery wartościowe spółek które były stabilne żeby odzyskać płynność. Tego dnia zanotowano rekordową sprzedaż akcji równą około 16.4 milionów. Tak wielki obrót akcjami nie będzie widoczny na giełdzie aż do lat siedemdziesiątych. Tego dnia oficjalne zamknięcie Nowojorskiej Giełdy opóźniło się aż o 3 godziny ze względu na taśmy informacyjne które nie były w stanie wyrobić się z przekładem tak wielkiej ilości danych, sama giełda zanotowała spadek wartości rynku o kolejne 12%. Przez kolejne lata gospodarka Stanów Zjednoczonych cały czas znajdowała się w recesji aż do Czerwca 1932 roku. Przez ten czas rynek stracił 90% swojej wartości z roku 1929.

Skutki

Czarny wtorek wywołał wielkie załamanie ekonomiczne nie tylko w Stanach Zjednoczonych ale również na całym świecie. Zapoczątkował on Wielką Depresję która utrzymywała się w większości krajów do końca lat trzydziestych. Dochody z podatków oraz ceny znacznie spadły, bezrobocie osiągnęło aż 25 % w Stanach Zjednoczonych a w niektórych krajach nawet do 33%. Największe straty poniosły osoby grające na giełdzie środkami które zdobyli za pomocą dźwigni finansowej, takie osoby straciły cały swój majątek i często popadały w długi do końca swojego życia. Wiele spółek które w tamtym czasie odznaczały się olbrzymią produkcją i nowoczesną technologią zanotowały olbrzymi spadek punktów na giełdzie, praktycznie wszystkie sektory w gospodarce odnotowały spadek w produkcji bądź w wartości.Spadki punktowe na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych wyglądały następująco:

• General Motors z 78 do 8 punktów
• New York Times z 224 do 58 punktów
• US Steel z 262 do 22 punktów

Takie spadki znalazły swoje odzwierciedlenie w produkcji przemysłowej która spadła o ponad 50%, sektor budowlany stracił znacznie na wartości, która w 1929 roku wynosiła 8.7 miliarda dolarów do 1.4 miliarda dolarów w 1933 roku Wiele rodzin straciło stałe źródło dochodów co przyczyniło się do podwyższenia procentu osób niedożywionych do 20%.

Jedną z pierwszych gospodarek na świecie która wyszła z Wielkiej Depresji była gospodarka niemiecka. Hitler po dojściu do władzy rozpoczął znaczne przygotowania do wojny co wpłynęło na zmniejszenie bezrobocia i wzrost produkcji głównie w segmencie wojskowym. Można przypuszczać, że Wielki Kryzys przyczynił się do wybuchu II Wojny Światowej.

Czarny wtorek — artykuły polecane

Czarny czwartek — Bąbel spekulacyjny — Lehman Brothers — Nikkei — Czarny poniedziałek — Wall Street — Krach na giełdzie — Bessa — Fortune 500

Bibliografia

• Buckley A. (2011), Financial Crisis Causes, Context and Consequences, Pearson Education Limited, Harlow
• Lange B. (2007), The Stock Market Crash of 1929, Infobase Publishing, New York
• Rothbard M. (2010), Wielki Kryzys w Ameryce, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa
• Stiver J. (2003), The Stock Market Crash of 1929, University of Notre Dame, Department of Finance
• White E. (1990), The Stock Market Boom and Crash of 1929 Revisited, The Journal of Economic Perspectives, nr 12

Autor: Franciszek Beszłej