Proces technologiczny

Proces technologiczny - zespół zorganizowanych czynności i celowo przeprowadzanych zjawisk fizycznych i chemicznych mających na celu przemianę w zakładzie przemysłowym określonego zestawu surowców w żądane produkty. Może mieć charakter okresowy lub ciągły. Każdy proces technologiczny składa się zwykle z szeregu procesów jednostkowych lub operacji jednostkowych [I. Duda 1994, s. 130]. Do procesów technologicznych zaliczamy wszystkie działania, które mają tak przekształcać cechy przedmiotu pracy, aby w rezultacie zmienić jego postać z materiału surowego w gotowy wyrób [B. Liwowski, R. Kozłowski 2007, s. 14].

• Proces technologiczny dozorowany - proces technologiczny, którego parametry charakteryzujące przebieg, przekazywane są bezpośrednio lub za pośrednictwem urządzeń mechanicznych na zewnątrz do odpowiednich obiektów.
• Proces technologiczny sterowany - proces technologiczny, którego przebieg jest zależny od poleceń otrzymywanych za pośrednictwem urządzeń telemechanicznych. Prawidłowe sterowanie procesem wymaga stałego informowania urządzenia sterującego o przebiegu tego procesu. Dlatego procesy sterowane są z reguły również procesami dozorowanymi[H. Chmielewski 1972, s. 272-273].
• Proces technologiczny składa się z wielu czynności. Można je podzielić na dwie grupy: czynności główne i czynności pomocnicze. Czynnościami głównymi są te, które wiążą się bezpośrednio ze zmianą kształtu, wymiarów, właściwości surówki czy półwyrobu, a także z łączeniem elementów w większe zbiory, części nazwane podzespołami, zespołami czy całymi wyrobami. W pierwszym przypadku mówi się o operacji obróbki, a w drugim - o operacji montażu. Proces technologiczny może więc być procesem:
• Obróbki - obejmuje czynności związane bezpośrednio ze zmianą kształtu, wymiarów, jakości powierzchni lub właściwości przedmiotu (od półfabrykatu do otrzymania gotowej części).
• Montażu - obejmuje wszystkie czynności niezbędne do złożenia poszczególnych części w jednostkę montażową (podzespół, zespół, wyrób), przy warunki zapewnienia odpowiedniego położenia i ruchu części. Proces odwrotny, polegający na rozłożeniu jednostki konstrukcyjnej na mniejsze lub poszczególne części, jest demontażem [T. Karpiński 2004, s. 54].
• Proces technologiczny dzieli się na składowe (struktura procesów technologicznych) określone jako [M. Brzeziński 2013, s. 27].:

1. Operacja, jest częścią procesu technologicznego wykonywaną na określonym przedmiocie przez jednego robotnika lub przez brygadę robotników, bez przerwy i na jednym stanowisku roboczym. Operację charakteryzuje więc stałość obrabianego przedmiotu, stanowiska roboczego i wykonawców.
2. Ustawienie, jest częścią operacji, którą można wykonać przy jednym zamocowaniu przedmiotu lub grupy przedmiotów.
3. Pozycja, to każde położenie przedmiotu względem obrabiarki bez zmiany ustawienia.
4. Zabieg, jest częścią operacji wykonywaną przy obróbce jednej powierzchni (lub zespołu powierzchni) jednym narzędziem (lub zespołem narzędzi) przy zmiennych warunkach obróbki.
5. Przejście, to np. zdjęcie jednej warstwy metalu przez jedno narzędzie lub zespół narzędzi. Zabieg składa się więc z jednego lub kilku przejść następujących bezpośrednio jedno po drugim.
6. Czynność, to część operacji lub zabiegu, która jest odrębnym działaniem charakteryzującym się ścisłym określeniem zadania i która dotyczy pracy ręcznej.
7. Ruch roboczy, jest częścią składową czynności - jest najmniejszym dającym się wydzielić elementem pracy.

TL;DR

Proces technologiczny to zbiór czynności mających na celu przekształcenie surowców w produkty. Może być dozorowany lub sterowany. Składa się z czynności głównych (obróbka i montaż) i pomocniczych. Dzieli się na operacje, ustawienia, pozycje, zabiegi, przejścia, czynności i ruchy robocze. Struktura procesu technologicznego obejmuje obróbkę wstępną, zgrubną, kształtującą i wykończeniową. Technolog musi dobierać odpowiednich półfabrykantów i opracowywać kartę technologiczną dla danego przedmiotu.

Struktura procesu technologicznego

W procesie technologicznym można wyodrębnić:

• obróbka wstępna (skórowanie) - jej zadaniem jest usunięcie powierzchniowej warstwy materiału, z największych powierzchni obrabianego przedmiotu.
• obróbka zgrubna - polega na usunięciu uszkodzonej warstwy materiału.
• obróbka kształtująca (średnio dokładniej) - w jej trakcji nadawany jest przedmiotowi kształt według rysunku wykonawczego.
• obróbka wykończeniowa (dokładna) - głównymi stosowanymi metodami są: szlifowani, wytaczanie oraz toczenie i frezowanie.

Dobór półfabrykantów

Przed rozpoczęciem przygotowywania procesu technologicznego technolog musi ustalić rodzaj półfabrykantu, jaki wykorzysta do wykonania wyrobów. Półfabrykanty dzielimy na:

• wyroby walcowe
• wyroby spawane
• wyroby ciągnione, szlifowane
• odkuwki
• odlewy
• tworzywa sztuczne
• wyroby wykrawane i wytłaczane z blachy

Karta technologiczna

Kartę technologiczną opracowuje się dla konkretnego przedmiotu obrabianego. Zawiera ona informację takie jak: opis operacji wraz z wyszczególnieniem stanowisk roboczych, pomocy specjalnych oraz czasów; przygotowawczo-zakończeniowego, jednostkowego i łącznego czasu wykonania. Ponadto umieszcza się w niej również kolejne numery wykonywanych operacji, ich operacji, stanowiska, na których mają być wykonywane, przewidziane oprzyrządowanie oraz czasy przewidziane na operacje.

Proces technologiczny — artykuły polecane

Linia produkcyjna — Proces produkcyjny — Marszruta — Rytmiczność produkcji — Chronometraż — Laminaty — Produkcja - formy organizacji — Fotografia dnia roboczego — Formy produkcji

Bibliografia

• Brzeziński M. (2013), Organizacja produkcji w przedsiębiorstwie, Difin, Warszawa
• Chmielewski H. (red.) (1972), Encyklopedia techniki. Automatyka, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Gawlik J., Plichta J., Świć A. (2013), Procesy produkcyjne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Karpiński T. (2004). Inżynieria produkcji. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo Techniczne
• Kozłowski R., Liwowski B. (2011), Podstawowe zagadnienia zarządzania produkcją, Wolters Kluwer, Warszawa
• Zych A. (2005), Projektowanie procesów technologicznych. Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Radom

Autor: Nowak Magdalena, Michał Mędrek