Konformizm

Konformizm
Polecane artykuły
Pewność siebie Asertywność Alienacja Problem społeczny Wyuczona bezradność Dysonans poznawczy Nonkonformizm Norma społeczna Polaryzacja grupowa

Konformizm to szerokie pojęcie z zakresu socjologii określające zgodność zachowania, reguł postępowania i myślenia jednostki do zachowania, obyczajów i myślenia pozostałych członków danej grupy. Dotyczy to wszelkich sfer życia np. kultury czy moralności. Podłoża takiego stanu należy doszukiwać się w psychologii starając odpowiedzieć się na zasadnicze pytanie: Dlaczego ludzie czerpią wzorce i zachowują się w taki sam sposób jak inni?

Barbara Szackaw swojej publikacji wskazuje na 3 główne powody, które wpływają na decyzję jednostki o podporządkowaniu swojego zachowania do zachowań pozostałych członków grupy:

• sposób zachowania innych ludzi może być utartym wzorcem postępowania w danej sytuacji. Przykładowo, wybierając się ze znajomymi do miasta nie zdecydujemy się na przejście pasami gdy pali się czerwone światło jeśli pozostała część grupy się zatrzyma. Nasza chęć jak najszybszego udania się do celu będzie stłumiona przez chęć dostosowania się do zachowania pozostałych uczestników wyprawy.
• strach przed karą. Bardzo często nasza decyzja o dostosowaniu się do grupy może być oparta na obawie przed konsekwencjami innego postępowania. Wyobraźmy sobie sytuację, w której podczas egzaminu widzimy grupę osób, która wymienia się odpowiedziami i pomaga w pisaniu pracy. Poza nami sytuację widzi jeszcze kilka innych osób, które decydują się zachować ciszę i nie zgłaszać zaistniałej sytuacji. W obawie przed karą wymierzoną przez grupę(w tym przypadku pozostali studenci) my również postanawiamy nie zgłaszać problemu i zachować ciszę, dostosowując się do zachowania innych osób.

• chęć akceptacji i bycia częścią grupy. Wśród członków danej grupy bardzo często można zauważyć sytuację, w której uczestnicy "ślepo” podążają za przywódcą zbiorowości. Spowodowane jest to pragnieniem przypodobania się, uczestnictwa w życiu zbiorowości czy też połączenia się z pozostałymi członkami. W przypadku rezygnacji z naśladowania zachowania innych osób, jednostka może być narażona na ewentualną karę wymierzoną przez grupę. Przykładem podążania grupy za liderem w celu akceptacji jest samobójstwo dokonane w latach 80 XX wieku. Wtedy też wszyscy usłyszeli o sekcie Świątynia Ludu, powstałej w Gujanie (jej członkami byli Amerykanie). Wierni, podążając za słowami i planem swojego lidera dokonali masowego samobójstwa wypijając truciznę.

W socjologii kładzie się duży nacisk na siłę presji, która działa na ludzi i ma znaczny wpływ na zmianę zachowania. Podążając za innymi możemy pokonać swoje przekonanie o braku zgodności i utożsamić się z daną grupą społeczną. Jej uczestnicy stają się dla Nas wzorem i to od Nich czerpiemy zasady działania, zachowania się i postępowania w określonych sytuacjach.

Eksperyment Solomona Ascha

Psycholodzy starali się udowodnić podatność ludzi na presję grupy podczas dokonywania decyzji czy wyrażania własnych opinii. Jednym z najsłynniejszych eksperymentów w tej dziedzinie jest ten, przeprowadzony przez Solomona Ascha. Chodziło w nim o ocenę długości narysowanych odcinków przez grupę badawczą. W rzeczywistości narysowane linie różniły się długością, a zadaniem badanych osób było określenie czy ich długość jest taka sama, czy też różna. Grupa badanych osób składała się zarówno z wolontariuszy jak i podstawionych asystentów Solomona Ascha. Najpierw pytanie było zadawane wspomnianym wcześniej pomocnikom eksperymentatora, którzy zgodnie udzielali odpowiedzi iż odcinki są takiej samej długości i niczym się nie różnią. Pozostali uczestnicy projektu, sprzecznie ze swoimi przekonaniami i zmysłami, podążali za grupą i udzielali takiej samej odpowiedzi. Wnioskiem z przeprowadzonego eksperymentu był fakt, iż nawet w grupie, w której uczestnicy są Nam nie znani oraz występuje małe prawdopodobieństwo spotkania tych osób w przyszłości, podświadomie wykazujemy skłonność do ulegania presji i dostosowywania swoich zachowań do zachowań przejawianych w grupie. Po zmianie warunków oraz przeprowadzeniu innych eksperymentów udało się ustalić, iż jednym z czynników decydujących o konformistycznych zachowaniach jest pozycja i status danej osoby w grupie. Lider nie będzie obawiać się odrzucenia czy braku akceptacji nawet jeśli jego opinie i poglądy będą różne od opinii pozostałych członków zgromadzenia. Osoba, która cechuje się wysoką samooceną oraz nie boi się odrzucenia jest bardziej skłonna do wyrażania odmiennych przekonań niż grupa, w której się znajduje.

Po przeprowadzonym eksperymencie Asch następująco skomentował swoje stanowisko: "Stwierdziliśmy tak silną tendencję do konformizmu w naszym społeczeństwie, że inteligentni i mający dobrą wolę młodzi ludzi są gotowi nazywać białe czarnym..”

Charakterystyka konformistów

W skrócie, osobę, która odznacza się postawą konformistyczną można opisać jako człowieka, którego cechuje elastyczność, umiejętność adaptacji do sytuacji, w której się znajduje oraz dostosowania się do warunków otoczenia. Konformiści dążą do uzyskania szacunku i akceptacji pozostałych członków grupy. Boją się wykluczenia i kary za posiadanie poglądów sprzecznych z tym, co dana większość uznaje za słuszne i prawdziwe. Zachowania konformistyczne są działaniami świadomymi. Podejmując decyzję sprzeczną z naszymi poglądami mamy świadomość łamania swoich zwyczajów i utartych scenariuszy zachowań. Tak więc do wystąpienia zachowania konformistycznego konieczne jest intencjonalne dokonanie wyboru.

Aby zrozumieć powód, dla którego jednostka dąży do akceptacji przez grupę należy cofnąć się do prehistorii, kiedy to ludzie żyli w gromadach, a odrębność od grupy oznaczała bardzo często śmierć jednostki. W psychologii zwraca się również uwagę na fakt, iż bycie wykluczonym z grupy może spowodować złe postrzeganie samego siebie. Jednostka, która ma odmienne zdanie niż inni może doszukiwać się u siebie błędów, źle kształtować swoją wartość czy też myśleć o sobie przez pryzmat złego światła.

Bibliografia

• Bernacka R.E. (2005). Osobowościowy mechanizm konformizmu i nonkonformizmu – specyfika funkcjonowania i przejawy w zachowaniu, Psychologia Rozwojowa, tom 10, nr.2
• Borucka-Arctowa M. (1964). Legalizm a Konformizm i Oportunizm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr.2
• Paszkiewicz J. (1972). O postawach konformizmu i nonkonformiznu , Etyka, 10
• Sunstein C.R. (2006). Sprzeciw w życiu społeczeństw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Szacka B. (2003). Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa

Autor: Dominika Dobrowolska