Karta praw podstawowych

Karta praw podstawowych została ogłoszona w dniach 6-8 grudnia 2000 roku. Odbyło się to w francuskim miesicie Nicea, podczas szczytu Unii Europejskiej. Dokument ten zawiera następujące kategorie praw: polityczne, socjalne, ekonomiczne, kulturalne i osobiste (A. Jackiewicz, s.53). Karta praw podstawowych nabyła mocy prawnej z traktatem Lizbońskim, który został podpisany w 2009 roku (E. Krzysztofiak, s.66-67)

TL;DR

Karta praw podstawowych została ogłoszona w 2000 roku i nabyła mocy prawnej w 2009 roku. Zawiera prawa w kategoriach politycznych, socjalnych, ekonomicznych, kulturalnych i osobistych. Karta ma zastosowanie dla instytucji unijnych i państw członkowskich. W Zjednoczonym Królestwie i Polsce obowiązuje protokół brytyjski, który wyklucza niektóre regulacje Karty. Polska wygłosiła deklaracje dotyczące moralności, prawa rodzinnego i integralności człowieka.

Treść karty praw podstawowych

Karta praw podstawowych to zbiór 54 artykułów poprzedzonych preambuła, które zostały podzielone na 7 tytułów, które skupiają prawa w obrębie określonej dziedziny (Karta praw podstawowych 2016).

• Godność człowieka - są to prawa zawarte w artykułach od 1 do 5, mające na celu ochronę godności ludzkiej. Mają one na celu zakazanie praktyk, które miały miejsce w przeszłości jak np. handel ludźmi, niewolnictwo, eugenika. Artykuł drugi nadaje każdej osobie prawo do życia oraz zakazuje całkowicie wykorzystywania kary śmierci.
• Wolność - artykuły 6-19 określają prawa dotyczące wolności osobistej. Wśród tych artykułów można wyróżnić prawa które zapewniają ochronę danych osobowych, wolność słowa, wolność myśli, wolność religijna, wolność zgromadzeń, wolność sztuki oraz wolność gospodarczą. Poszczególne artykuły mówi także o prawach każdego człowieka do nauki, własności, azylu oraz zakazie ekstradycji do państw w których obowiązuje kara śmierci.
• Równość - tytuł 3 w którym zawarte są artykuły 20-26 mówią o całkowitym zakazie dyskryminacji człowieka oraz poszanowaniu różnorodności kulturowej i religijnej. W tym tytule osoby tworzące kartę praw podstawowych wskazują na konieczność zapewnienia równych praw kobietom i mężczyznom oraz poszanowaniu praw dzieci, osób niepełnosprawnych oraz starszych.
• Solidarność - w tym tytule zostały określone prawa pracownicze społeczne i ochrona środowiska. Artykuły do 27 do 34 mowa o zasadach dotyczących warunków pracy oraz ochrony pracowników. Zawarte w nich jest prawo do pośrednictwa pracy, godnych warunków pracy ochrony przed zwolnieniem, zakazu pracy małoletnich oraz prawa do zabezpieczenia socjalnego. Artykuły 36-38, mówią o ochronie środowiska, zdrowia, konsumentów oraz o dostępie do usług, które są świadczone w ogólnym interesie gospodarczym.
• Prawa obywatelskie - W artykułach od 39-46, określono prawa związane z demokratycznym sposobem wyboru władz oraz wpływu obywateli na władze. W tym tytule podkreślono prawo każdego obywatela do glosowania w wyborach lokalnych oraz unijnych. Ustawodawcy podkreślają także prawo do dobrej administracji, co należy rozumie jako prawo do bycia wysłuchanym, dostępu do akt sprawy oraz do wydania przez organy uzasadnienia podjętej decyzji. Ponadto jest także przewidziane w tej części karty praw podstawowych gwarancja swobodnego przemieszczania się pomiędzy państwami należącymi do Unii Europejskiej oraz prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej.
• Wymiar sprawiedliwości - artykuły 47-50, są określeniem praw dotyczących sądownictwa. Mówią one o prawie do sprawiedliwego procesu, bezstronności sądu oraz prawa do ochrony prawnej. Artykuł 48 mówi o prawie domniemania niewinności czyli, stawania się winnym popełnienia danego czynu w momencie zapadnięcia wyroku. Kary zarządzane przez sędziów według tego artykułu, muszą być proporcjonalne w stosunku do popełnionego czynu prawnie zabronionego. Artykuł 50 zabrania ponownego sadzenia w przypadku gdy, osoba została uniewinniona, bądź uprzednio skazana na terenie Unii Europejskiej.
• Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania kary - ostatni tytuł karty, w którym są zawarte artykuły od 51 do 54, określają zakres jej stosowania oraz zakres i wykładnie praw i zasad. Podkreślony został także poziom ochrony praw człowieka oraz zakaz nadużycia tych praw.

Zastosowanie KPP

Głównym przesłanką stworzenia tejże karty, jest wyszczególnienie ważności praw człowieka. Jest to dokument wiążący, w związku z tym jest ona narzędziem posiadającym duże znaczenie dla trybunału sprawiedliwości Unii Europejskiej. Postanowieniom zawartym w karcie praw podstawowych podlegają

• instytucje unijne
• państwa członkowskie, podczas działania w ramach prawa unijnego

KPP chroni wszystkie osoby fizyczne oraz prawne państw członkowskich, a w ograniczonym stopniu także cudzoziemców. Na prawa zawarte w karcie można powoływać się w sposób bezpośredni przed organami UE oraz krajowymi, w przypadku stosowania przez te organy prawa unijnego (Ł. Bojarski, D. Schindlauer, K. Wladasch, M. Wróblewski 2014, s. 14-15).

Protokół brytyjski

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej ratyfikowało traktat Lizboński bez Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, co zostało nazwane protokołem brytyjskim. Było to spowodowane sprzeciwem dla nadmiernie rozbudowanego systemu praw socjalnych i pracowniczych oraz wprowadzenia niesprecyzowanych regulacji, które były sprzeczne z aktualnie obowiązującymi w Wielkiej Brytanii. Do tego protokołu dołączyła także Rzeczpospolita Polska.

Dokument ten stworzył swego rodzaju wyjaśnienia oraz zapewnienie, że wprowadzana karta praw podstawowych nie niesie ze sobą nowych regulacji prawnych. Preambuła tego dokumentu, składająca się z 13 punktów oraz dwóch artykułów, wyróżnia zastosowanie tejże karty do przepisów i działań administracyjnych, które obowiązują w państwach do niej przystępujących. Oznacza to że karta nie ma wpływu na kompetencje sądów polskich, bądź brytyjskich w sprawie stwierdzania niezgodności pomiędzy zapisami karty a prawem krajowym (M. Książniakiewicz, s. 333—335).

Polska wygłosiła dwie deklaracje odnoszące się do dziedzin związanych z moralnością, prawem rodzinnym i poszanowanie integralności człowieka. Związane to było z całkowitym zakazem dyskryminacji. Decyzja ta została zaaprobowana przez władze kościoła katolickiego. Obawami rządu polskiego była możliwość narzucenia Polskim władzą wprowadzenia prawa do zawierania związków małżeńskich przez osoby tej samej płci (M. Jabłoński, J. Węgrzyn, J. Rzucidło 2011, s.68-72).

Karta praw podstawowych — artykuły polecane

Dyrektywa — Obywatel — Zasada proporcjonalności — RODO — Norma prawna — Traktat z Lizbony — Prawa pracownika — Dane wrażliwe — Ochrona danych osobowych

Bibliografia

• Bojarski Ł., Schindlauer D., Wladasch K., Wróblewski M. (2014), Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej jako żywy instrument, Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych
• Jabłoński M., Węgrzyn J. Rzucidło J. (2011), Znaczenie Protokołu nr 7 do Traktatu z Lizbony dla procesów integracyjnych w Unii Europejskiej, Przegląd prawa i administracji
• Jackiewicz A. (2003), Problematyka praw człowieka w świetle Karty Praw Podstawowych w aspekcie integracji Polski z Unią Europejską, "Studia Europejskie", n. 2, s. 53-72
• Krzysztofik E. (2014), Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony, "Roczniki Administracji i Praw", n. 14/2, s. 63-77
• Ksieżniakiewicz M. (2012), Stosowanie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, "Rocznik integracji europejskiej", n. 6
• Strona internetowa: Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Wojciech Szabla

.