Obciążenie fizyczne

Pierwszorzędną sprawą podczas tworzenia optymalnych warunków pracy jest znajomość możliwości psychofizycznych człowieka. Ważna jest zwłaszcza znajomość ich ograniczeń. Gdy praca przekracza możliwości adaptacji, pojawia się zmęczenie umysłowe i fizyczne, rozwijają się dolegliwości i choroby zawodowe. Traci na tym niestety wydajność pracy. I kiedy nie jest to zjawisko dotyczące jednej osoby, można wnioskować, że dane miejsce pracy zostało źle zaprojektowane i natychmiast wymaga reorganizacji.

Konieczna jest znajomość cech człowieka istotnych dla wykonywania pracy: wydolności fizycznej, umysłowej, cech psychicznych oraz obciążenia fizycznego (dynamicznego i statycznego) i psychicznego wynikającego z danej pracy.

Klasyfikacja

Obciążenia fizyczne związane z wykonywaną pracą można sklasyfikować następująco:

Ze względu na rodzaj skurczów mięśni:

• wysiłek dynamiczny, podczas którego mięśnie skracają się lub wydłużają, wykonując pracę w sensie fizycznym,
• wysiłek statyczny, wzrasta napięcie mięśni bez zmiany długości
• wysiłek mieszany, w którym występują obie formy ruchu

Ze względu na wielkość grup mięśni biorących udział w wykonywaniu pracy:

• wysiłek lokalny, angażuje mniej niż 30% masy mięśni
• wysiłek ogólny, angażujący ponad 30% muskulatury

W zależności od czasu wykonywania pracy:

• wysiłek krótkotrwały (do 15 min.)
• wysiłek o średnim czasie trwania (do 30 min.)
• wysiłek długotrwały (ponad 30 min.)

Czynniki wpływające na obciążenie fizyczne

Wykonywana praca ma kluczowe znaczenie dla oceny obciążenia fizycznego. Istnieje wiele różnych rodzajów prac, które mogą mieć różny wpływ na organizm człowieka. Prace fizyczne ciężkie, takie jak prace budowlane czy przenoszenie ciężkich przedmiotów, niosą ze sobą duże ryzyko przeciążeń mięśni i stawów. Prace lekkie, takie jak prace biurowe, mogą jednak również prowadzić do nadmiernego obciążenia ciała, na przykład przez długotrwałe siedzenie w nieodpowiedniej pozycji. Prace monotonne i powtarzające się mogą prowadzić do przeciążeń mięśniowych i powstawania kontuzji.

Intensywność wysiłku fizycznego ma istotny wpływ na organizm człowieka. Wpływa na wydolność organizmu, pracę serca i układu oddechowego. Wysiłek o niskiej intensywności może prowadzić do stopniowego osłabienia organizmu, podczas gdy wysiłek o dużej intensywności może prowadzić do przeciążeń mięśniowych, kontuzji i w skrajnych przypadkach nawet do zawału serca. Dlatego ważne jest, aby odpowiednio dobrać intensywność wysiłku fizycznego do możliwości organizmu.

Częstotliwość i czas trwania wysiłku fizycznego mają istotny wpływ na obciążenie fizyczne. Długotrwały i częsty wysiłek fizyczny może prowadzić do przeciążeń mięśniowych i powstawania kontuzji. Ważne jest, aby zapewnić pracownikom odpowiednie przerwy w trakcie pracy, aby umożliwić regenerację organizmu i uniknąć przeciążeń.

Warunki środowiskowe, takie jak temperatura, wilgotność, oświetlenie, hałas i drgania, mają znaczący wpływ na obciążenie fizyczne. Praca w warunkach ekstremalnych, takich jak wysoka temperatura, może prowadzić do nadmiernego wysiłku organizmu i ryzyka udaru cieplnego. Hałas i drgania mogą prowadzić do przeciążeń narządu słuchu i układu mięśniowo-szkieletowego. Dlatego ważne jest, aby zapewnić odpowiednie warunki środowiskowe w miejscu pracy, minimalizując ryzyko obciążenia fizycznego.

Ergonomia miejsca pracy ma kluczowe znaczenie dla minimalizacji obciążenia fizycznego. Zasady ergonomicznego projektowania stanowisk pracy oraz dostosowanie narzędzi i mebli do potrzeb człowieka mogą pomóc w zapobieganiu przeciążeniom mięśniowym i kontuzjom. Ergonomiczne stanowiska pracy powinny uwzględniać odpowiednią wysokość i głębokość biurka, ergonomiczne krzesła, a także dostęp do narzędzi i urządzeń w taki sposób, aby minimalizować ruchy i wysiłek fizyczny pracownika.

Skutki nadmiernego obciążenia fizycznego

Zmęczenie jest jednym z najbardziej powszechnych skutków nadmiernego obciążenia fizycznego. Może mieć różne formy, takie jak zmęczenie mięśniowe, psychiczne czy ogólne osłabienie organizmu. Zmęczenie fizyczne może prowadzić do spadku wydajności i koncentracji, co wpływa na jakość pracy. Ponadto, nadmierna ekspozycja na obciążenie fizyczne może prowadzić do przewlekłego zmęczenia, które może negatywnie wpływać na zdrowie pracowników.

Nadmierna praca fizyczna może prowadzić do bólu mięśniowego i powstawania kontuzji. Przeciążenia mięśni i stawów mogą prowadzić do stanów zapalnych, bólu i ograniczenia ruchomości. Często spotykanymi skutkami nadmiernego obciążenia fizycznego są bóle pleców, bóle stawów, stłuczenia czy skręcenia. Dlatego ważne jest, aby pracodawcy zapewniali odpowiednie szkolenia pracowników z zakresu technik pracy, takich jak właściwe podnoszenie ciężkich przedmiotów czy utrzymanie prawidłowej postawy ciała, aby minimalizować ryzyko kontuzji.

Nadmierna praca fizyczna może prowadzić do powstawania przewlekłych schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego. Przykładowymi schorzeniami są bóle pleców, zwyrodnienia stawów, zapalenia ścięgien czy przeciążenia mięśni. Te schorzenia mogą prowadzić do znacznego ograniczenia ruchomości i utrudnień w wykonywaniu codziennych czynności. Dlatego ważne jest, aby pracodawcy dbali o odpowiednie warunki pracy i zapewniali odpowiednią ochronę przed przeciążeniami mięśniowymi i stawowymi.

Nadmierna praca fizyczna może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Wysokie obciążenie fizyczne może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi, zwiększenia rytmu serca oraz do zwiększonego ryzyka wystąpienia miażdżycy. Pracownicy narażeni na nadmierną pracę fizyczną, szczególnie w połączeniu z innymi czynnikami ryzyka, powinni być regularnie monitorowani pod kątem swojego stanu zdrowia i otrzymywać odpowiednią opiekę medyczną.

Nadmierna praca fizyczna może również mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne pracowników. Długotrwałe obciążenie fizyczne może prowadzić do stresu, napięcia, niepokoju czy depresji. Pracownicy narażeni na nadmierną pracę fizyczną powinni mieć możliwość odpoczynku i regeneracji, aby uniknąć negatywnych skutków dla zdrowia psychicznego.

Zapobieganie i redukcja obciążenia fizycznego

Aby minimalizować obciążenie fizyczne, ważne jest odpowiednie projektowanie stanowisk pracy zgodnie z zasadami ergonomii. Ergonomiczne stanowiska pracy powinny uwzględniać dostosowanie wysokości biurka, ergonomiczne krzesła, a także dostępność narzędzi i urządzeń w celu minimalizacji ruchów i wysiłku fizycznego pracowników.

Rotacja zadań może pomóc w równomiernym rozłożeniu obciążenia fizycznego i umysłowego. Pracownicy powinni mieć możliwość wykonywania różnych zadań w ramach swojej pracy, aby uniknąć nadmiernej ekspozycji na jedno rodzaj obciążenia fizycznego. Rotacja zadań może również pomóc w zapobieganiu monotonii i znudzeniu, co wpływa korzystnie na motywację i wydajność pracowników.

Właściwe planowanie czasu pracy ma istotny wpływ na minimalizację obciążenia fizycznego. Pracownicy powinni mieć odpowiednie przerwy w trakcie pracy, aby umożliwić regenerację organizmu i uniknąć przeciążeń. Długotrwała praca bez przerw może prowadzić do przemęczenia organizmu i zwiększonego ryzyka kontuzji.

Szkolenia pracowników z zakresu technik pracy są istotne dla minimalizacji obciążenia fizycznego. Pracownicy powinni być odpowiednio przeszkoleni w zakresie właściwego podnoszenia ciężkich przedmiotów, utrzymania prawidłowej postawy ciała i innych technik pracy, które pomogą uniknąć przeciążeń mięśniowych i kontuzji. Szkolenia powinny być regularnie organizowane i dostosowane do specyfiki pracy i potrzeb pracowników.

Regularna aktywność fizyczna ma istotne znaczenie dla poprawy wydolności organizmu i zmniejszenia ryzyka kontuzji. Pracownicy powinni być zachęcani do dbania o swoją kondycję fizyczną poprzez regularne ćwiczenia, takie jak gimnastyka, joga czy trening siłowy. Dbanie o kondycję fizyczną może przyczynić się do zwiększenia wydajności pracy, poprawy samopoczucia i redukcji obciążenia fizycznego.

W celu minimalizacji obciążenia fizycznego, istnieją również przepisy i normy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, takie jak przepisy BHP, normy ISO czy dyrektywy Unii Europejskiej. Pracodawcy powinni być świadomi tych przepisów i dbać o ich przestrzeganie w celu minimalizacji ryzyka związanego z obciążeniem fizycznym.

Obciążenie fizyczne — artykuły polecane

Monotypowość ruchów roboczych — Zdolność do pracy — Czas wolny — Bezrobocie frykcyjne — Uzależnienia behawioralne — Praca statyczna — Wydolność fizyczna organizmu — Dyspozycyjność — Czynniki niebezpieczne

Bibliografia

• Kania J., Metody Ergonomiczne, WNT, Warszawa 1980
• Koradecka D. (1997), Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia, CIOP, Warszawa
• Lewandowski J. (1995), Ergonomia. Materiały do ćwiczeń i projektowania, Łódź
• Stoner J., Wankel C. (1996), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Justyna Pawełek