Budżet obywatelski
| Budżet obywatelski |
|---|
| Polecane artykuły |
Budżet obywatelski (z ang. budżet partycypacyjny) jest to wyszukana forma kontaktowania się władz powiatu z jego mieszkańcami. Corocznie w ramach w głosowania obywatele wybierają projekty, które będą zawierać się w budżecie powiatu. Kwoty opiewające w budżecie mogą obejmować zarówno całość jak i część powiatu. Wymogi dotyczące wnoszenia projektów, zasady ich oceny oraz mechanizm wyboru charakteryzujący sposób głosowania oraz publikacji wyników ustala rada powiatu (Ustawa o samorządzie powiatowym, 1998, s. 5,6)
Warunki, które powinien spełniać budżet partycypacyjny:
- Nierozłącznym elementem jest panel dyskusyjny, w którym mieszkańcy dyskutują na tematy dotyczące rozdystrybuowania określonej kwoty pieniędzy. Spotkania te mogą odbywać się zarówno fizycznie jak i na specjalnie przygotowanych forach internetowych.
- Przeznaczona kwota pieniędzy musi być klarownie określona.
- Budżet nie może być zwężony do szczebla ulicy. Musi on obejmować całe miasto.
- Wybrane poprzez głosowanie inicjatywy zostają wprowadzone do samorządowego budżetu. Mieszkańcy mają możliwość śledzenia postępów w realizacji wybranych przez siebie projektów.
- Budżet obywatelski nie jest przedsięwzięciem jednokrotnym. Powoływany jest regularnie, raz w roku (B. Sorychta-Wojsczyk, 2015, s. 422)
TL;DR
Budżet obywatelski to forma kontaktu między władzami powiatu a mieszkańcami, w której obywatele mają możliwość wyboru projektów do realizacji za pomocą środków publicznych. Budżet ten musi spełniać określone warunki, a jego harmonogram powstania obejmuje dialog, określenie kwoty pieniędzy, opracowanie zasad działania oraz wybór projektów. Należy jednak uwzględnić wady takie jak niewielki udział w całości budżetu, pozorowanie konsultacji społecznych przez samorządy, decydowanie o projektach niezgodnie z wolą mieszkańców i ograniczony przywilej głosowania. Istnieją również różne odmiany budżetu partycypacyjnego, takie jak model Porto Allegre, udział grup organizacyjnych, negocjacje polityczno-prywatne, fundusz społeczności lokalnej i partycypacja sąsiedzka.
Harmonogram powstania budżetu obywatelskiego
- Podstawowym przedsięwzięciem powinien być dialog pomiędzy mieszkańcami, a władzą samorządową, który inicjuje powstanie budżetu obywatelskiego.
- Następny krok to skonkretyzowanie odpowiedniej sumy pieniędzy, która posłuży realizacji wybranych przez społeczność projektów.
- W dalszych etapach opracowane zostają zasady działania budżetu. Uprawnionymi do podejmowania tych decyzji są: mieszkańcy, urzędnicy oraz organizacje pozarządowe. Ustalają oni wygląd formularza, terminy składania propozycji zmian oraz formę głosowania. Na tym szczeblu najważniejsze jest jednak zgłoszenie projektów inwestycyjnych.
- Wszystkie decyzje dotyczące powołania budżetu obywatelskiego muszą zostać uchwalone przez organ do tego uprawniony np. radę gminy.
- Kluczowym i ostatnim etapem jest wybór jednej, bądź kilku propozycji. Decydentami są mieszkańcy, którzy chętniej rozwiązują problemy związane bezpośrednio z ich otoczeniem (J. Łukomska-Szarek, 2014, s. 141)
Defekty budżetu obywatelskiego
Spośród wielu zalet utworzenia budżetu partycypacyjnego takich jak: poprawa jakości życia ludności, zwiększenie kredytu zaufania do władz samorządowych, aktywizacje mieszkańców w procesach decyzyjnych dotyczących często ich własnych interesów oraz efektywne rozmieszczenie środków pieniężnych (B. Sorychta-Wojsczyk, 2015, s. 428), należy uwzględnić również jego słabe strony.
- często znikomy udział w całości budżetu powiatu/gminy, co może przekładać się na zniechęcenie obywateli do udziału w tego typu inicjatywach,
- samorządy mogą pozorować konsultacje społeczne i w efekcie sami decydują ile pieniędzy i na jakich zasadach zostanie rozdystrybuowane, a woli mieszkańców pozostaje tylko wybór projektów,
- władze w celu uzyskania poparcia społecznego, przy wyborze propozycji inwestycji podanych do głosowania, mogą kierować się wymogami sprzecznymi z interesami mieszkańców,
- władze oprócz projektów wskazanych przez decydentów mogą również realizować te, które nie spełniały ustalonych wcześniej warunków, bądź nie uzyskały wystarczającego poparcia wśród obywateli,
- przywilej głosowania ma zbyt wąska grupa mieszkańców, co ma związek z zastosowaniem wąskiego przedziału wiekowego uprawnionych do głosowania lub uwzględnieniu stanowiska osób zameldowanych wyłącznie w danym regionie (M. Poniatowicz, 2014, s. 184-186).
Odmiany budżetu partycypacyjnego
- Model Porto Allegre - zorientowany na określone projekty, oraz na mieszkańców, których decyzje i rozwiązania absorbują urzędnicy.
- Udział zorganizowanych grup takich jak stowarzyszenia i organizacje pozarządowe w celu skonkretyzowania budżetu w obrębie poszczególnych dziedzin/środowisk.
- Negocjacje polityczno-prywatne - specjalnie wybrani przedstawiciele rozporządzają środkami pieniężnymi pochodzącymi od prywatnych firm. Mieszkańcy nie są głównymi decydentami, bowiem nie gospodarują środkami wygospodarowanymi z podatków.
- Fundusz społeczności lokalnej - pieniądze przeznaczone na budżet nie mogą pochodzić od prywatnych inwestorów. W celu integracji społecznej zakres decyzji mieszkańców dotyczy aktualnych inicjatyw w lokalnej przestrzeni.
- Partycypacja sąsiedzka oraz konsultowanie finansów publicznych - w tym modelu ranga mieszkańców ogranicza się tylko do możliwości konsultacji i udziału w otwartych naradach władz lokalnych (B. Sorychta-Wojsczyk, 2015, s. 425,426)
Bibliografia
- Łukomska-Szarek J.(2014).Budżetowanie partycypacyjne jako instrument współzarządzania sferą publiczną,Nierówności społeczne, a wzrost gospodarczy, nr 40
- Poniatowicz M. (2014). Kontrowersje wokół idei budżetu partycypacyjnego jako instrumentu finansów lokalnych. , Studia Ekonomiczne, nr 198
- Sorychta-Wojsczyk B. (2015). Uwarunkowania wykorzystania budżetu obywatelskiego w administracji publicznej w Polsce, Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska, nr 78
- Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym , (1998), Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578
Autor: Anita Terech
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
