Typy osobowości

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 05:50, 22 maj 2020 autorstwa 127.0.0.1 (dyskusja) (LinkTitles.)
Typy osobowości
Polecane artykuły


Osobowość – jest to zespół stałych oraz zmiennych cech psychofizycznych, jakie są powiązane ze wszelkimi potrzebami, działaniami i doznaniami człowieka na fizjologicznym poziomie oraz na poziomie intelektu, charakteru oraz duchowym (A. Horzyk 2012, s. 22).

Działania osobowości wynikają z aktywnej siły wewnętrznej. Osobowość człowieka jest tym, co nadaje spójność i porządek wszelkim działaniom oraz decyzjom, które podejmuje jednostka. Osobowość opisują różnorodne, jednak charakterystyczne działania podejmowanie przez człowieka w celu przystosowania się. Osobowość również jest odnoszona do indywidualnych oraz niepowtarzalnych aspektów zachowania jednostki, czyli te właściwości człowieka, jakie odróżniają go od pozostałych osób. Żadna definicja terminu "osobowość” nie może być wykorzystana w uniwersalny sposób, dlatego że osobowość jest zbiorem różnych pojęć opisowych, które charakteryzują badaną osobę w kategoriach wymiarów, jakie stanowią sedno wykorzystywnej teorii osobowości (C. S. Hall, G. Lindzey, J. B. Campbell 2010, s. 32).

Teorie osobowości

Teoria osobowości to jest zbiór założeń, które odnoszą się do różnych aspektów zachowań jednostki. Są one wykorzystywane w celu wyjaśniania oraz przewidywania tych zachowań (P. Kabalski 2012, s. 68).

Klasyfikacja zasadniczych teorii osobowości

Podstawowe teorie osobowości (P. Kabalski 2012, s. 69):

  1. Teorie psychodynamiczne
    1. Klasyczna psychoanalityczna teoria Freuda
    2. Analityczna teoria Junga
    3. Teorie psychospołeczne (Adler, Fromm, Horney, Sullivan)
    4. Współczesna teoria psychoanalityczna (Erikson)
  2. Teorie uwypuklające strukturę osobowości
    1. Personologia Murraya
    2. Podejście Allporta (psychologia cech)
    3. Czynnikowa teoria cech Cattella
    4. Teoria cech biologicznych Eysencka
  3. Teorie uwypuklające postrzeganą rzeczywistość
    1. Teoria konstruktów osobistych Kelly’ego
    2. Skoncentrowana na osobie teoria Rogersa
  4. Teorie uwypuklające zjawisko uczenia się
    1. Warunkowanie sprawcze Skinnera
    2. Teoria bodźcareakcji Dollarda i Millera
    3. Teorie uczenia się społecznego (Bandura)

Typologia MBTI

Na proces pojawienia się osobowości wpływa wiele czynników, jak wrodzonych, tak również uzyskanych (takich jak: specyfika kulturowa, rodzinne środowisko, doświadczenia osobiste, przynależność do społecznej bądź etnicznej grupy itp.). Typologia MBTI służy zrozumieniu tego, jak zacowują się poszczególne typy jednostek w czasie procesu samorealizacji. Jak również pozwala wyczuć, co dla każdego typu osób jest istotne i pierwszoplanowe, jaki mają stosunek do swojego środowiska społecznego, a w szczególności do ludzi, które ich otaczają oraz w jaki sposób podejmują decyzje (M.Cakrt 2010, s. 43).

Typologia MBTI jako zasadnicze parametry (funkcje psychiczne) osobowości definiuje: ekstrawersję – introwersję, uczucia – myślenie, ocenianie oraz zmysły – intuicję – obserwowanie. Są one oznaczane literami, które pochodzą od angielskich nazw: introwersja - I, ekstrawersja – E, intuicja – N, zmysły – S, ocenianie – J, obserwacja – P, myślenie – T, a uczucia -F. Te osiem liter tworzą alfabet unikalnego języka typologii osobowości, opracowanej przez Junga.

Stosując kombinację dwóch liter, tworzą się następujące szesnaście typów osobowości (M.Cakrt 2010, s. 257 i nast.):

  • ETJ – Ekstrawersyjny typ z przewagą myślenia, do którego należą typy ESTJ oraz ENTJ.

Dominującą funkcją obu typów jest ocenianie światu za pomocą myślenia. Wnioski wyciągają opierając na obiektywne informacje zewnętrzne. Ekstrawersyjny typ z przewagą myślenia interpretuje otoczenie opierając na logice oraz starannym usustematyzowaniu faktów i danych. Polegają na racjonalnym opracowaniu iformacji powiązanym z ocenianiem. Są istotami logicznymi, analitycznymi oraz bardzo krytycznymi.

Typ ESTJ stanowi około 13% populacji. Są to jednostki o bliskim związku z rzeczywistością. Dominująca funkcja myślenia (T) jest obsługiwana procesami zmysłowymi, które są skierowane do wewnątrz (S), co skutkuje ultrarealistycznym podejściem do życia. Osoby typu ESTJ – logiczni, systematyczni, wydajni, praktyczni, bezosobowi, uporządkowani, zdecydowani, obiektywni, dobrze zorganizowani, konsekwentni.

Typ ENTJ tworzy tylko 5% populacji. Są to z natury osoby bardzo silne, których energia i ukierunkowanie są skierowane na zewnątrz (E), do świata, jaki oferuje rozmaite możliwości, szereg połączeń i znaczeń uchwyconych przez intuicję (N). Osoby typu ENTJ – logiczni, planujący, rozumujący strategicznie, teoretyzujący, opanowani, obiektywni, zdecydowani, krytyczni, twardzi, sprawiedliwi.

  • EFJ – ekstrawersyjny typ z przewagą uczuć, do którego należą typy ESFJ i ENFJ.

Osoby typu EFJ do oszacowania sytuacji używają funkcji oceniania (J) powiązanej z uczuciem (F) i przede wszystkim ustalają system wartości.

Typ ESFJ stanowi 13% populacji. Ekstrawersyjne uczucia formuje ich opiekuncza natura, co wyprowadza ich poza granice własnych potrzeb (EF). Głównie służą innym (S). Osoby typu ESFJ – odpowiedzialni, konsekwentni, towarzyscy, taktowni, współczujący, lojalni, harmonijni oraz zdolni do współpracy.

Typ ENFJ tworzy zaledwie 5% populacji. Głównym elementem tego typu osobowości jest energia skierowana na zewnątrz (E). Postrzegają świat wykorzystując własne uczucia (F). Funkcją dodatkową jest intuicja (N). Jednostki typu ENFJ – lojalni, indywidualiści, odpowiedzialni, entuzjastyczni, dyplomatyczni, chętni do pomocy, idealiści, ekspresywni.

  • ENP – eksprawertywny typ z przewagą intuicji, do którego należą typy ENTP i ENFP.

Osoby typu ENP posiadają rozwinięty zmysł przewidywania tych sytuacji, które mogą się zdarzyć, funkcja dominująca – intuicja (N).

Typ ENTP stanowi o około 5% ludzkiej populacji. Jako funkcję wtórną osoby typu ENTP używają myślenie, które jest skierowane do wewnątrz (T), ale przy tym zdecydowaną większość działań generuje skierowana na zewnątrz intuicja (N). Typ ENTP charakteryzuje się następującymi cechami: niezależni, twóczy, analityczni, poddający w wątpliwość, teoretyzujący, elokwentni, oceniający strategicznie.

Typ ENFP również stanowi 5% ludności. Ich dominującą funkcję – intuicję (N) obsługuje funkcja drugorzędna – uczucia introwertyczne (F). Jednostki typu ENFP skupiają uwagę nie na przedmiotach, tylko na ludziach oraz wartościach. Typ ENFP wyróżnia się takimi cechami jak: twórczy, entuzjastyczni, spontaniczni, niezależni, wrażliwi, energiczni, z wyobraźnią, ciekawi świata.

  • ESP – ekstrawersyjny typ z postrzeganiem zmysłowym, do którego należą typy ESTP oraz ESFP.

Typy ESP są świetne w obserwowaniu wszystkich szczegółów, skupiają uwagę na otoczeniu, na osobach i rzeczach wokół nich.

Typ ESTP tworzy 13% populacji ludzkiej. Wtórną funkcją u osób tego typu jest introwertyczny sposób myślenia: przy wykorzystaniu i gromadzeniu danych są logiczni oraz pełni wyobraźni. Funkcjonują, opierając na funkcji myślenia (T), poza tym dzięki silnej pozycji zmysłów są one mocno osadzone w rzeczywistość. Ich cechami są: wesełość, energiczność, spontaniczność, bezstroska, błyskotliwość.

Typ ESFP, podobnie jak i ESTP, tworzy 13% ludzkości. Różnica między nimi polega na tym, że osoby typu ESFP charakteryzują funkcją uczuć (F) skierowaną do wewnątrz. Są one entuzjastyczni, przyjaźni, zdolni do adaptacji, współpracujący, otwarci, tolerancyjni, elokwentni.

  • ITP – introwertywny typ z przewagą myślenia, do którego należą typy ISTP oraz INTP.

U typu itp. dominuje funkcja zwrócona do wewnątrz (T). Radzenie sobie z zewnętrznymi sygnałami i stosunek do świata to sąfunkcje drugorzędne, to jest intuicja (N) bądź zmysły (S).

Typ ISTP. Niektóre zachowania wyjaśnia funkcja drugorzędna, którą jest postrzeganie zmysłowe (S) zwrócone na zewnątrz. Otrzymują impulsy zewnętrzne w postaci danych i na ich podstawie wyciągają wnioski, używając myślenia introwertywnego (T). Osoby typu ISTP - logiczni, praktyczni, analityczni, ceniący fakty, pożyteczni, realiści.

Typ INTP. W skład tego typu wchodzi zaledwe 1% populacji. Postrzegaja otoczenie za pomocą intuicji (N). Są najbardziej precyzyjni w wyrażaniu swoich idei ze wszystkich typów. Według typu INTP logika spraw nie ma żadnego związku z sentymentami i etyką. Jednostki tego typu – sceptyczni, oderwani, precyzyjni, spekulatywni, autonomiczni, stanowczy.

  • INJ – introwertywny typ z przewagą intuicji, do którego należą typy INTJ oraz INFJ.

Typy INJ postrzegają świat opierając na analizie myślowej (T) i logice. Ich funkcją dominującą jest intuicja (N) skierowana do wnętrza.

Typ INTJ – około 1% populacji. Osoby tego typu posiadają najmocniejszą ze wszystkich wiarę w siebie, która opiera się na introwertycznej intuicji i inspiracji. Według tego typu ludzie i rzeczy mają służyć konkretnym i pozytywnym celom. INTJ szybko podejmują decyzje, wykorzystując funkcję oceniania (J). Cechy: niezależni, krytyczni, logiczni, wymagający, teoretyzujący, myślący konkretowo i systemowo.

Typ INFJ – mniej, niż 1%. Zasadnicza funkcja, intuicja (N), pozwala na skoncentrowanie uwagi na możliwościach, a drugorzędna, czyli uczucia (F), powoduje, że zachowują się na podstawie systemu wartości. INFJ – zaangażowani, empatyczni, intensywni, zdecydowani, lojalni, twórczy, wrażliwi, idealiści, myślący globalnie.

  • IFP – introwertywny typ z przewagą uczuć, do którego należą typy ISFP oraz INFP.

Funkcją dominującą tego typu są uczucia (F) skierowane do wewnątrz. Funkcja drugorzędna, intuicja (N), powoduje utrzymanie kontaktu ze światem przez filtr odczuć.

Typ ISFP używają uczucia (F) jako dominującą funkcję. Funkcją wtórną są zmysły (S), za pomocą których utrzymują kontakt ze światem zewnętrznym. Osoby należące do typu ISFP są opiekujący się innymi, delikatni, zdolni do przystosowania się, lojalni, pełni zrozumienia do innych, skromni, wrażliwi oraz harmonijni.

Typ INFP dzięki intuicji ekstrawertywnej (N), która jest używana jako funkcja pomocnicza, potrafią dobrze rozumieć, w jaki sposób otoczenie odbiera icz zachowania. U jednostek typu INFP dominują uczucia introwertywne (F), dążące do osiągania jedności, ciągłości, spójności. INFP są empatyczni, etyczni, zaangażowani, twórczy, ciekawi świata, wstrzemięźliwi, delikatni oraz zdolni do adaptacji.

  • ISJ – introwertywny typ z przewagą zmysłów, do którego należą typy ISTJ oaz ISFJ.

Aby zasymilować i zgromadzić jak największą liczbę pojęć i danych ISJ korzysta z postrzegania zmysłowego (S), który jest ich dominującą funkcją.

ISTJ tworzy 6% populacji, ich funkcją pomocniczą jest myślenie. Są to ludzie racjonalni, logiczni, bezosobowi i zdecydowani w praktycznych sprawach, w miarę szybko przechodzą od słów do czynów. Umiejętności takie jak empatia bądź takt nie należą do najmocniejszych stron tego typu. Mimo tego ISTJ nie uświadamiają sobie konsekwencje swoich decyzji i poczynań w stosunku do inych osób.

ISFJ również stanowią 6% populacji. Do kontaktów z zewnętrznym światem używają swoją drugorzędną funkcję, którą jest ekstrawertywne uczucia (F). Dzięki temu mogą być bardzo wrażliwi na cudze preferencje. Ich głównym dążeniem jest wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom bliźnich oraz bycie użytecznym. ISFJ są skupieni na szczegółach, cierpliwi, dobrze zorganizowani, oddani, konsekwentni, staranni oraz lojalni.

Bibliografia

Autor: Anna Sydorchuk

Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Typy_osobowości&oldid=118323”