Rada Europy

Rada Europy - (ang. Council of Europe) międzynarodowa, autonomiczna organizacja powołana 5 maja 1949 roku w Strasburgu (Francja), zrzeszająca wszystkie państwa europejskie z wyjątkiem wykluczonej Białorusi, której działania koncentrują się na ochronie praw człowieka, ochronie demokracji, oraz współpracy państw europejskich na niwie kultury.

TL;DR

Rada Europy to międzynarodowa organizacja, która została powołana w 1949 roku w celu ochrony praw człowieka, demokracji i współpracy w Europie. Jej głównymi organami są Komitet Ministrów, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy oraz Zgromadzenie Parlamentarne. Rada Europy działa na rzecz ochrony praw człowieka, spraw społecznych, gospodarczych, prawnych, mediów, kultury i ochrony środowiska. W skład Rady Europy wchodzi obecnie 47 państw. Nie należy jej mylić z Radą Europejską, która jest organem decyzyjnym Unii Europejskiej.

Historia

Rada Europy powstała 5 maja 1949 roku w Strasburgu. Została powołana na mocy konwencji przez dziesięć państw europejskich: Belgi, Danii, Francji, Irlandii, Włoch, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii. Za pierwszy polityczny impuls powołania Rady Europy uznaje się radiowe przemówienie premiera Wielkiej Brytanii z 22 marca 1943 roku. We wrześniu 1946 roku na Uniwersytecie w Zurichu W.Churchill wystąpił z ideą pojednania między Niemcami i Francją i utworzenia pewnego rodzaju Stanów Zjednoczonych Europy. W grudniu 1947 roku został powołany Międzynarodowy Komitet Ruchów Jedności Europejskiej przez organizacje działające na rzecz federacji europejskiej. Z inicjatywy Komitetu w maju 1948 roku został zorganizowany w Hadze Kongres Europejski, na którym zostały omówione problemy współpracy w Europie. Zostały również wytyczone kierunki dalszych działań integracyjnych. Kongresowi początkowo przewodniczył W.Churchill. Została uchwalona "Odezwa do Europejczyków" w celu nawoływania państw do przenoszenia atrybutów suwerenności na ponadnarodowe struktury zjednoczonej i demokratycznej europy. Wyrażała także dążenie do powołania Zgromadzenia Europejskiego i opracowania Karty Praw Człowieka. W październiku 1948 roku powołano Komitet Studiów i Rozwoju Jedności Europejskiej. Konferencja w 1949 roku opracowała w Londynie statut Rady Europy, który został podpisany 5 maja 1949 roku, a wszedł w życie 3 sierpnia. Inauguracyjne posiedzenie Rady Europy miało miejsce 8 sierpnia 1949 roku. Możemy wyróżnić trzy okresy w rozwoju Rady Europy:

• 1949-1957 Rada Europy obok Paktu Północnoatlantyckiego odgrywała pierwszoplanową rolę w integracji Europy Zachodniej i obronie słabych demokracji przed ekspansją komunizmu, cechował ją uniwersalizm zachowań
• 1957-1989 rola Rady Europy zaczęła maleć na skutek powstania EWG. Głównie skupiła się na praworządności i demokracji
• Po 1989 była jedyną organizacją europejską otwartą na byłe kraje socjalistyczne

Zakres działalności

Zgodnie z art. 1 statutu Rady europy głównym jej celem jest stworzenie większej jedności między jej członkami aby podtrzymywać ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby osiągnąć ich postęp ekonomiczny i społeczny. W roku 1950 ustanowiono na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zakres działalności Rady Europy, której postawiono za główny cel ochronę praw człowieka. Chodzi tu o ochronę polityki mniejszości narodowych, religijnych, kulturowych, seksualnych, etnicznych oraz ochronę polityki językowej i ochronę praw emigrantów, migrantów, uchodźców itp. Oprócz tego Rada Europy intensywnie prowadzi działania w swerze spraw społecznych, gospodarczych, prawnych, mediów, kultury, ochrony środowiska, ochrony zdrowia.

Katalog praw i wolności gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka zawiera:

• prawo do życia (art. 2)
• zakaz tortur (art. 3)
• zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4)
• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)
• prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)
• zakaz karania bez ustawy (art. 7)
• poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)
• wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9)
• wolność słowa (art. 10)
• wolność zrzeszania się i stowarzyszania (art. 11)
• prawo do zawarcia związku małżeńskiego (art. 12)
• prawo do skutecznego środka odwoławczego (art. 13)
• zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z praw i wolności EKPC (art. 14)

Dodatkowo jest uzupełniony o:

• protokół nr 1 (1952 r.)
  • ochronę własności prywatnej
  • prawo do nauki
  • prawo do wolnych wyborów
• protokół nr 4 (1963 r.)
  • zakaz pozbawiania wolności za długi
  • prawo swobodnego poruszania się
  • zakaz wydalania własnych obywateli, zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców
• protokół nr 6 (1983 r.)
  • zakaz kary śmierci w czasie pokoju
• protokół nr 7 (1984 r.)
  • gwarancje proceduralne przy wydalaniu cudzoziemców
  • prawo do odwołania w sprawach karnych, odszkodowanie za niesłuszne skazanie
  • zakaz ponownego sądzenia lub karania
  • równość małżonków w sferze cywilnoprawnej
• protokół nr 12 (2000 r.)
  • ogólny zakaz dyskryminacji
• protokół nr 13 (2002 r.)
  • całkowity zakaz kary śmierci (także w czasie wojny)

Organy

Głównymi organami Rady Europy są:

• Komitet Ministrów - składa się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub osób, które zastępują ministrów. Jest to organ zarządzający.
• Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy - jest to organ doradczy.
• Zgromadzenie Parlamentarne - jest to również organ doradczy, który składa się z parlamentarzystów z poszczególnych parlamentów narodowych.
• Sekretarz Generalny Rady Europy - wybierany jest przez Zgromadzenie Parlamentarne

Oprócz głównych organów Rady Europy istnieją jeszcze inne instytucje:

• Europejski Trybunał Praw Człowieka - organ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
• Europejski Komitet Zapobiegania Torturom
• Europejski Komitet Praw Społecznych itp.

Członkowie

Każdemu państwowi członkowskiemu z Rady Europy przypisany jest inny kolor:

• ciemnozielony - to członkowie pierwotni,
• jasno zielony - to członkowie wtórni,
• pomarańczowy - w Komitecie Ministrów (obserwatorzy),
• żółty - w Zgromadzeniu Parlamentarnym,
• czerwony - Białoruś (państwo wykluczone z Rady Europy).

Do Rady Europy może należeć, każde państwo, które zostanie zaproszone przez organizację. Warunkiem przystąpienia do Rady jest akceptacja zasad, którymi kieruje się organizacja m. in.: zasad rządów, ochrony praw człowieka i demokracji parlamentarnej. Gwarancją przestrzegania powyższych zasad jest zobowiązanie nowych państw członkowskich do do ratyfikacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Generalnie do Rady Europy należą państwa europejskie, ale wyjątkiem jest np. Rosja czy Armenia. Powodem przyjęcia tych państw jest moratorium zawieszające wykonywania kary śmierci, które to jest podstawową zasadą Rady Europy. Rada Europy na początku swojego istnienia zrzeszała dziewięć państw zachodnioeuropejskich. Dopiero po 1989 roku dołączyły do niej kolejne z Europy Środkowej i Wschodniej. Następne państwa dołączyły do organizacji w latach dziewięćdziesiątych.

W skład Rady Europy wchodzi obecnie 47 państw. Oprócz założycieli (Belgi, Danii, Francjii, Irlandii, Włoch, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii) do Rady Europy dołączyły:

• Turcja (w 1949)
• Grecja (1949)
• Islandia (1950)
• RFN (1951)
• Austria (1956)
• Cypr (1961)
• Szwajcaria (1963)
• Malta (1965)
• Portugalia (1976)
• Hiszpania (1977)
• Lichtenstein (1978)
• San Marino (1988)
• Finlandia (1989)
• Węgry (1990)
• Polska (1991)
• Czechosłowacja (1991, od 1993 w miejsce Czechosłowacji przyjęto Czechy i Słowację)
• Bułgaria (1992)
• Estonia (1993)
• Litwa (1993)
• Słowenia (1993)
• Rumunia (1993)
• Andora (1994)
• Łotwa (1995)
• Albania (1995)
• Ukraina (1995)
• Mołdawia (1995)
• Macedonia (1995)
• Rosja (1996)
• Chorwacja (1996)
• Gruzja (1999)
• Armenia (2001)
• Azerbejdżan (2001)
• Bośnia i Hercegowina (2002)
• Serbia (2003)
• Monako (2004)
• Czarnogóra (2007)

Działalność

Działalność Rady Europy polega na przyjmowaniu konwencji, do których mogą przystąpić Państwa Członkowskie UE, kraje europejskie nie będące członkami Unii, czy nawet państwa leżące poza Europą. Polska przystąpiła do Rady Europy 29 listopada 1991 roku.

Rada Europy a Rada Europejska

Rada Europy nie jest instytucją unijną, lecz niezależną od Unii Europejskiej organizacją międzynarodową. Nie należy więc mylić jej z Radą Europejską powstałą w 1974 roku, będącą głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Głównymi celami i zadaniami Rady Europejskiej jest nadawanie impulsów niezbędnych do rozwoju Unii, określanie ogólnych kierunków politycznych i koordynowanie współpracy. Posiedzenia Rady Europejskiej mają miejsce dwa razy w ciągu półrocza. Podejmowane są na nich problemy o kluczowym znaczeniu dla Unii i jej otoczenia. W przypadku pilnych kwestii, które wymagają podjęcia decyzji na najwyższym szczeblu istnieje możliwość zwołania dodatkowych posiedzeń (nadzwyczajnych lub nieformalnych) na przykład w zakresie spraw gospodarczych lub polityki zagranicznej. Rada UE ma prawo do wydawania aktów prawnych oraz zawierania umów międzynarodowych. Mianuje członków instytucji i organów unii. Rada Europy ma natomiast przede wszystkim na celu ochronę praw człowieka i demokracji. Siedzibą Rady Europy jest Strasburg natomiast wszystkie spotkania Rady Europejskiej odbywają się w Brukseli gdzie swą siedzibę ma również Rada Unii Europejskiej.

Rada Europy — artykuły polecane

Organizacja Narodów Zjednoczonych — Wspólnoty europejskie — Komitet Regionów — Europejska Karta Samorządu Regionalnego — Międzynarodowa Organizacja Pracy — Traktat Paryski — Traktat Rzymski — Światowa Organizacja Handlu — OECD

Bibliografia

• Bojkało W., Dziubka K. (2005), Unia Europejska. Leksykon integracji, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Brzeziński W., Górczyński A. (2006), Encyklopedia Unii Europejskiej, Wydawnictwo XXL, Warszawa
• ETPS (2021). Europejska Konwencja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka
• Izdebski H. (1996), Rada Europy: organizacja demokratyczna państw Europy i jej znaczenie dla Polski, Wydawnictwo PWN, Warszawa
• Kawecka-Wyrzykowska E., Synowiec E. (1996), Unia Europejska, Integracja Polski z Unią Europejską, Redakcja Naukowa i Koordynacyjna, Warszawa
• Nowicki M. (1999), Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo 1999, Wydawnictwo PWN, Warszawa
• Orzechowski M., Brzuska E. (red.) (2011), Świat i Europa we współczesnych stosunkach międzynarodowych - nowe wyzwania, Łódź
• PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Regulski J. (1998), 5 lat w Radzie Europy, Wydawnictwo PWN, Warszawa
• Strona internetowa: Council of Europe / Rada Europy
• UKIE (2003), Vademecum - źródła informacji o Unii Europejskiej, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa
• Urząd Publikacji Unii Europejskiej (2016), Zrozumieć politykę Unii Europejskiej - Polityka regionalna, Luksemburg

Autor: Piotr Urbański, Ewa Szerement, Dominika Wach