Ustawa o dostępie do informacji publicznej

Ustawa o dostępie do informacji publicznej - akt prawny uchwalony w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zobowiązujący władze i podmioty publiczne do udzielania informacji o swojej działalności, wszystkim podmiotom prawa. Umożliwia on bieżącą kontrolę działań związanych z państwem polskim.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego "informację publiczną stanowi każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje publiczne, a także inne podmioty, które tę władzę realizują bądź gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa w zakresie tych kompetencji. Taki charakter ma również wiadomość niewytworzona przez podmioty publiczne, lecz odnoszące się do tych podmiotów" (2005).

Czego możemy się dowiedzieć

Zakres wiadomości, które są udostępniane to między innymi (Dalka-Noga M. 2013):

• informacje o polityce w kraju i za granicą, w tym o zamierzeniach, planach i projektach, ich realizacji oraz podsumowaniu skutków,
• wiadomości o organach władzy publicznej, ich działalności, statusie prawnym, majątku oraz osobach odpowiedzialnych i ich doświadczeniu,
• zasady funkcjonowania podmiotów władzy publicznej, sposoby załatwiania spraw i ich kolejności oraz stanie,
• dokumenty urzędowe i ewidencje znajdujące się w archiwach,
• stanowiskach jakie przyjmują osoby i organy publiczne,
• dobrach publicznych, w tym o wysokości długu publicznego oraz aktywach i pasywach oraz wszelkie informacje o sytuacji państwa

Kto może mieć dostęp

Aby państwo demokratyczne funkcjonowało poprawnie, niezbędny jest publiczny dostęp do informacji posiadanych przez władze. Dlatego ustawa w art. 2 postanawia, że "każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art.5, prawo dostępu do informacji publicznej" (Ustawa o dostępie do informacji publicznej 2001). W praktyce uprawnia to nie tylko obywateli ale również wszystkich ludzi czy stowarzyszenia, spółki, organizacje społeczne. W kolejnych słowach, mowa jest o niemożności żądania uzasadnienia składanego wniosku, o dostępie do informacji.

Ograniczenie prawa może wynikać z ustawy o nieudzielaniu informacji niejawnych lub chronionych. Może również naruszać prywatność, utrudniać interesy majątkowe bądź, utrudniłoby negocjacje i zawieranie umów Rzeczypospolitej Polskiej.

Kto jest zobowiązany do udostępniania informacji

Zobowiązane do udostępnienia informacji są instytucje i podmioty prawa, między innymi (Pietras S., Szustakiewicz P. 2011):

• Władze publiczne i organy władzy publicznej, samorządów,
• Reprezentujący Skarb Państwa (z dodatkowymi przepisami),
• Jednostki organizacyjne i osoby prawne, które reprezentują państwo,
• Podmioty, które dysponują majątkiem publicznym,
• Osoby lub agencje wykonujące zadania publiczne,
• Partie polityczne i inne

Jak uzyskać wiadomości

W postaci elektronicznej można je dostać w Biuletynie Informacji Publicznej, czyli publikatorze internetowym. Tam właśnie władze i inne podmioty udostępniają komunikaty. Zasady jego działania są określone w ustawie. Te wiadomości, które nie zostały zamieszczone, można otrzymać poprzez złożenie wniosku lub kontaktując się z pracownikiem urzędu, bezpośrednio, mailowo oraz telefonicznie (Szpor G. 2009). Dozwolone jest również uczestnictwo w czasie posiedzeń organów lub wgląd w materiały audio i dokumenty z zebrań.

Czemu służy ustawa

Przyczynia się do formalizowania pracy i poczucia odpowiedzialności przez osoby sprawujące władzę oraz zwiększa świadomość społeczeństwa w kontekście politycznym. Orzeka się również, że "tak ustanowione konstytucyjne prawo ma na celu umożliwienie obywatelowi realnego udziału w życiu publicznym, ale także służy jawności życia publicznego, określanej potocznie jako przejrzystość działań władzy publicznej oraz osób wykonujących zadania tej władzy. Prawo to służy także do sprawowania kontroli obywatelskiej nad funkcjonowaniem władzy publicznej" (Naczelny Sąd Administracyjny 2005).

Ustawa o dostępie do informacji publicznej — artykuły polecane

Informacja publiczna — Funkcjonariusz publiczny — Najwyższa Izba Kontroli — Dostęp do informacji publicznej — Beneficjent — Krajowa Izba Biegłych Rewidentów — Rzecznik Praw Obywatelskich — Absolutorium — Organizacje pożytku publicznego

Bibliografia

• Dalka-Noga M. (2013),Biuletyn Informacji Publicznej jako forma dostępu do informacji publicznej, "Studia Iurudica Toruniensia", tom XIII
• Kędzierska K. (2015), Dostęp do informacji publicznej a prawo do prywatności, C.H. Beck, Warszawa
• Pietras S., Szustakiewicz P. (2011), Podmioty zobowiązane do udzielenia informacji publicznej w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Ius Novum, nr 4
• Szpor G.(2009), Prawo dostępu do informacji publicznej jako istotny czynnik rozwoju społeczeństwa informacyjnego,"Roczniki Geomatyki", T.7, z.6
• Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego, (2005), sygn. akt I OPS 1/05
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1198
• Wilk B. (2019), Glosy wybranych orzeczeń dotyczących prawa do informacji II Sieć Obywatelska Watchdog, Warszawa
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, (2005), OSK 1881/04

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Angelika Sikora