Stagnacja

Stagnacja
Polecane artykuły
Slumpflacja Stratoinflacja Recesja Kryzys Cykl Juglara Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego Stagflacja Teoria startu Rostowa Deflacja

Stagnacja – ([łac.] brak ruchu, działania i zmian w jakiejś dziedzinie lub w czyimś życiu; brak wzrostu gospodarczego) stan gospodarki, w którym, w dłuższym okresie, rozmiary produkcji, dochody podmiotów gospodarczych, nakłady inwestycyjne i obroty handlowe utrzymują się na względnie stałym, zwykle stosunkowo niskim poziomie, czemu towarzyszy przeważnie wysoki poziom bezrobocia. Stagnacja może dotyczyć całości gospodarki, jak i jednego wskaźnika (np. inwestycji, eksportu, popytu, konsumpcji). Termin ten charakteryzuje gospodarkę, w której przede wszystkim nastąpiło zahamowanie tempa wzrostu, dopiero w konsekwencji tego wzrost bezrobocia. Cechuje ją niski poziom cen i ogólnej aktywności gospodarczej.

W rozmowie z 2014 roku finansista Jerzy Bielewicz stwierdza, że "przyczyną stagnacji jest wadliwie funkcjonujący globalny system finansowy, dodruk pustego pieniądza i nasilająca się spekulacja”. Przyczynami występowania zjawiska stagnacji gospodarczej mogą być również "niskie i spadające inwestycje, obniżająca się całkowita produktywność czynników wytwórczych, realne przesłanki wzrostu skłonności do oszczędzania i spadku skłonności do inwestowania” [Mucha-Leszko B. 2016, s. 436-449].

Początek obecnego stulecia charakteryzował się spowolnieniem gospodarczym całej gospodarki światowej. Gospodarki takich krajów jak Stany Zjednoczone, Japonii czy krajów Europy w pierwszej dekadzie XXI wieku odnotowały najniższe stopy wzrostu gospodarczego od lat 30. XX wieku. Tę sytuację ekonomiści określili właśnie mianem stagnacji gospodarczej. Niektórzy to spowolnienie gospodarcze nazywają "Wielką Stagnacją”. Dla zwykłego człowieka stagnacja oznaczać może poważny kryzys budżetowy sektora publicznego, masowe bezrobocie, zmniejszenie płac realnych, rosnące nierówności i ogólny, niekiedy ostry, spadek jakości życia [Foster J.B. McChesney R.W. 2014, s. 7-46].

Klasycznym przykładem zjawiska stagnacji jest sytuacja gospodarcza Japonii z początku lat 90. Po ponad trzydziestu latach dynamicznego rozwoju gospodarka japońska weszła w fazę stagnacji. Spadek dynamiki wzrostu i pogorszenie równowagi ekonomicznej były powodem utraty przez Japonię pozycji lidera międzynarodowej konkurencyjności. "Bezpośrednimi przyczynami stagnacji gospodarczej Japonii były: silna aprecjacja jena i spekulacja (bubble economy) oraz zjawisko przenoszenia mocy produkcyjnych za granicę (hollowing out). Po okresie spekulacji gospodarkę japońską dotknęła recesja, której towarzyszył radykalny spadek dynamiki wzrostu PKB, notowań giełdowych i cen nieruchomości, a także transfer mocy produkcyjnych za granicę”[Grabowiecki J. 2005, s. 63-83].

Między recesją a ekspansją

Na przestrzeni lat obserwować mogliśmy jak zmieniały się fazy cyklu koniunkturalnego, ich długość, nazewnictwo, jak również ich klasyfikacja. Do historii przeszedł podział na cykle mniejsze i większe (kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit), a klasyczny cykl koniunkturalny składa się z dwóch faz: spadku (recesji) i wzrostu (ekspansji). Główna zmiana w przebiegu cykli koniunkturalnych w krajach rozwiniętych gospodarczo nie dotyczy ogólnie ich długości, lecz konkretniej względnego wydłużenia ekspansji oraz skrócenia i spłycenia fazy spadkowej koniunktury. Takie zjawisko złagodzenia recesji w dynamicznie rozwijających się gospodarkach ujawnia się jako przyhamowanie tempa wzrostu gospodarczego. W przypadku skrócenia fazy recesji trudno dopatrzyć się depresji, a faza rozkwitu często przypomina raczej przedłużającą się stagnację na pewnym poziomie [Hübner D. 1994, s. 12-22].

Stagnacja a stagflacja

W terminologii makroekonomii znajdujemy związany ze zjawiskiem stagnacji termin określający szczególny rodzaj inflacji, jakim jest stagflacja (termin powstały z połączenia pojęć: stagnacja i inflacja). Jest to zjawisko, które cechuje się jednoczesnym występowaniem stagnacji gospodarczej oraz wysokiej stopy inflacji [Dach Z. 2004, s. 176-182]. Jest ona rodzajem inflacji, która oznacza wzrost ogólnego poziomu cen, któremu odpowiada stagnacja produktu krajowego brutto (PKB). Inflacja zwykle wiąże się z fazą wzrostu w cyklu koniunkturalnym, jednak w przypadku stagflacji dzieje się na odwrót. Przyczyn tego zjawiska upatruje się w negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i ograniczenie produkcji.

Stagnacja sekularna

Obecnie problem stagnacji sekularnej, czyli wiecznej, jest jedną z najtrudniejszych i coraz częściej poddawanych dyskusjom kwestii w rozwiniętych gospodarkach Zachodu [Mączyńska E. 2015, s. 921-934]. Autorem hipotezy o sekularnej stagnacji jest Alvin Hansen. Stagnację sekularną można najogólniej określić jako "trwałą utratę możliwości adaptacji systemu społeczno-gospodarczego do posiadanych zasobów rzeczowych, finansowych i zasobów pracy oraz do potrzeb rozwojowych kraju (względnie krajów)” [Mączyńska E. 2015, s. 921-934]. A. Hansen sekularną stagnację definiował jako "zastój gospodarczy, będący skutkiem zbyt niskich inwestycji w stosunku do wyższych oszczędności, a za przyczyny takiego stanu gospodarki Stanów Zjednoczonych uważał spadającą innowacyjność i starzenie się społeczeństwa” [Mucha-Leszko B. 2016, s. 436-449]. Nawiązujący do teorii Hansena autor hipotezy "nowej sekularnej stagnacji” (New Secular Stagnation Hypothesis), Lawrence Summers, wskazuje na wyraźnie nasilające się czynniki zwiększające ryzyko sekularnej stagnacji.

Bibliografia

• Dach Z. (2004) Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Foster J.B. McChesney R.W. (2014) Kryzys bez końca, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa
• Grabowiecki J. (2005) Przyczyny stagnacji gospodarczej Japonii, Gospodarka Narodowa nr 5-6, Białystok
• Hübner D. i in. (1994) Koniunktura gospodarcza, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Mączyńska E. (2015) Potencjał rozwojowy Polski w kontekście hipotezy o nowej sekularnej stagnacji, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 854, Szczecin
• Mucha-Leszko B. (2016) Przyczyny słabego ożywienia koniunktury gospodarczej w strefie euro w świetle hipotezy o nowej sekularnej stagnacji, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 449, Wrocław

Autor: Sylwia Jałowiec