Muzeum

Muzeum jest to instytucja, w której gromadzone, przechowywane i udostępniane są zbiory oraz kolekcje z różnych dziedzin. Wcześniej nazywane gabinetem osobliwości, miejsce szczególnego zainteresowania, ze względu na dobra kultury oraz znaczenie w historii, w którym wytwarzane są usługi turystyczne. Zadaniem muzeów jest obserwowanie oraz rejestrowanie procesów historycznych, aczkolwiek ulegają one przemianom wraz z rozwojem nauki i techniki. Widoczna jest ewolucja sposobów ich działania oraz przemiana w zakresie spełnianych funkcji. Miejsca te dostosowane są do obsługi masowego ruchu turystycznego przez udostępnianie usług przewodnickich, opracowywanie tras zwiedzania, opisywanie poszczególnych obiektów specjalnie dla potrzeb turystów, wprowadzanie opłat za wstęp. Miejsca te służą wzbogacaniu wiedzy o świecie, wywoływaniu wrażeń estetycznych i emocjonalnych. Niektóre z nich tworzone są w celu unaocznienia rozwoju nauki i techniki. Muzeum jest instytucją niedochodowa, która ma służyć społeczeństwu i jego rozwojowi.

TL;DR

Muzeum to instytucja, która gromadzi, przechowuje i udostępnia zbiory z różnych dziedzin. Pierwsze muzea powstały w starożytnej Grecji, a pierwsze muzea publiczne w Europie pojawiły się w XVII wieku. Istnieje wiele rodzajów muzeów, takich jak artystyczne, archeologiczne, etnograficzne, historyczne, biograficzne, literackie, sztuki, wojskowe, techniki i nauki. Muzea mają wiele zadań, takich jak pozyskiwanie zabytków, prowadzenie badań naukowych, organizowanie wystaw i działalności edukacyjnej.

Historia

Pierwszymi muzeami na świecie były kolekcje publiczne w starożytnej Grecji (Pinakoteka i Muzeum Aleksandryjskie). Pierwsze europejskie muzea pojawiły się około roku 1600. Były to prywatne kolekcje, ich gromadzenie oraz udostępnianie wiązało się z dobra wolą ich posiadaczy. Źródłem eksponatów w rodzinnych kolekcjach były najczęściej tzw. Grand Tours, które obejmowały podróże młodych dziedziców majątku do Francji, Grecji, Włoch. Eksponaty obejmowały: książki, monety, broń, kostiumy, wypchane zwierzęta, okazy roślin, minerały, itp. Z czasem kolekcje dostępne były na zlecenie królów, naukowców, podróżników i odkrywców. Zbiory te nie były bogate ani wyszukane, aczkolwiek pod koniec XVI w. powstał już rynek antyków i osobliwości. Początkowo dostęp do zbiorów był ograniczony, ekspozycja była głównie adresowana do artystów i naukowców, wstęp do muzeum zaś poprzedzony był złożeniem specjalnego podania. Czas zwiedzania był krótki a zwiedzający byli nadzorowani przez strażników. Pierwsze zbiory łączyły zarówno okazy przyrodnicze jak i obiekty stworzone przez człowieka. Jedna z takich kolekcji, Tradescant, powstała w latach 20. XVII w., została umieszczona w budynku Arka, który dał początek pierwszemu publicznemu muzeum w Anglii, Musaeum Tradescantium. Następnie kolekcja ta trafiła do Ashmolean Museum na oksfordzkim uniwersytecie w 1677 roku, zapoczątkowując pierwsze muzeum uniwersyteckie na świecie. Pierwsze kolekcje botaniczne pojawiły się w połowie XVI wieku przy uniwersytetach w Pizie, Padwie, Florencji i Bolonii a później w całej Europie. Następnie zaczęto udostępniać kolekcje dzieł sztuki, przede wszystkim rysunki oraz grafiki starych mistrzów oraz instrumenty muzyczne, zegary, meble, rzeźby, jak na przykład zbiory należące do Pietera Teylera. Muzeum, jako instytucja publiczna, ukonstytuowało się wraz z powołaniem British Museum w 1753 r. Zmianę w podejściu zainicjowało również oddanie Luwru do użytku ludu francuskiego czterdzieści lat później, w 1793r. Dalsze przemiany spowodowane zostały przez otwarcie w Berlinie muzeów ze zbiorami sztuki współczesnej, takich jak Bode Museum oraz Nationalgalerie, jak również Museum of Modern Art (Nowy Jork, 1928), Centre Pompidou (Paryż 1977) czy Tate Modern (Londyn, 2000).

Rodzaje muzeów

1. Podział ze względu na organizatora (podmiot prowadzący) (Zalasińska K. 2013, s. 135):

• muzea państwowe - tworzone przez organy administracji rządowej, np. Muzeum Wojska Polskiego
• muzea samorządowe - tworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, np. Muzeum Powstania Warszawskiego
• muzea prywatne - ich organizatorem są osoby prawne i fizyczne, np. Muzeum Broni i Militariów w Świdnicy
• muzea społeczne - angażują mieszkańców konkretnej okolicy, np. Muzeum Społeczne Gminy Niebylec

2. Podział ze względu na specyfikę zbiorów (Wyszkowska I. Jędrysiak T. 2017, s. 74):

• muzea artystyczne - zajmują się zbiorami z różnych dziedzin malarstwa, rzeźby, rzemiosła artystycznego, np. Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie
• muzea archeologiczne - gromadzą zbiory związane z prehistorią, np. Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
• muzea etnograficzne - gromadzą zbiory związane z etnologią, kulturą ludów pierwotnych, np. Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Muzeum Etnograficzne w Poznaniu
• muzea historyczne - upamiętniają historię miast, państwa i wydarzeń historycznych, np. Muzeum Historii Miasta Poznania, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
• muzea biograficzne - upamiętniają życie i działalność znanych postaci, np. Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
• muzea literackie - gromadzą zbiory dotyczące twórców literackich, np. Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie
• muzea sztuki - prezentują zbiory dzieł sztuki, np. Muzeum Sztuki w Łodzi, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie
• muzea martyrologiczne - zajmują się obiektami męczeństwa narodu, czyli niemieckimi obozami koncentracyjnymi, np. Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie
• muzea geologiczne i przyrodnicze - udostępniają zbiory okazów przyrody, np. Muzeum Przyrody w Olsztynie, Muzeum Motyli we Władysławowie
• muzea techniki i nauki - gromadzą zbiory z dziedziny przemysłu i techniki, np. Muzeum Przemysłu Naftowego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce, Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdrój
• muzea wojskowe - gromadzą zbiory dotyczące polskiej wojskowości, np. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Wielkopolskie Muzeum Wojskowe w Poznaniu
• muzea skansenowskie - nazywane muzeami na wolnym powietrzu, prezentują obiekty zabytkowe związane z kulturą ludową regionu, np. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie
• muzea pałacowe i zamkowe - prezentują zbiory artystyczne w pałacach i zamkach, np. Zamek Krzyżacki w Malborku, Pałac Raczyńskich w Rogalinie
• muzea regionalne - gromadzą zbiory historyczne z regionu, np. Muzeum Regionalne w Opocznie, Muzeum Regionalne w Wągrowcu
• muzea sakralne i religijne - prezentują zbiory dotyczące religii, np. Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu, Muzeum Katedralne na Wawelu w Krakowie
• inne muzea - muzea, których nie można zakwalifikować do wyżej wymienionych, np. Muzeum Horroru w Wojnowicach, Muzeum Tanich Win w Szklanej Porębie

Zadania

Muzea realizują określone zadania, które zostały określone w art. 1 Ustawy o muzeach:

1. pozyskiwanie zabytków w zakresie określonym w statucie muzeum,
2. prowadzenie rejestru zgromadzonych muzealiów i ich naukowe opracowywanie,
3. dbanie o prawidłowe warunki przechowywania zabytków, umożliwiające zachowanie właściwego stanu i bezpieczeństwo,
4. zabezpieczanie i konserwacja eksponatów i zabezpieczanie zabytków nieruchomych,
5. organizowanie wystaw,
6. prowadzenie badań i ekspedycji naukowych,
7. zajmowanie się działalnością edukacyjną,
8. udostępnianie zbiorów dla celów edukacyjnych,
9. gwarantowanie odpowiednich warunków zwiedzania i używania zbiorów,
10. organizowanie działalności wydawniczej.

Muzeum — artykuły polecane

Obszar chronionego krajobrazu — Szlak turystyczny — Instytucja kulturalna — Turystyka kulturowa — Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze — Zdrowie publiczne — Spis powszechny — Centrum nauki — Turystyka kwalifikowana

Bibliografia

• Folga-Januszewska D. (2008). Muzeum: definicja i pojęcie: czym jest muzeum dzisiaj?, Muzealnictwo
• Gołembski G. (red.) (2009), Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Poznań
• Stasiak A. (red.) (2009), Kultura i turystyka - wspólnie zyskać!, Wydawnictwo WSTH w Łodzi, Łódź
• Stefanik M. (2013), Muzea i wystawy interaktywne w Polsce - współczesna atrakcja turystyczna, Turystyka Kulturowa, Nr 8
• Towse R. (2011), Ekonomia kultury. Kompendium, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa
• Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach. Dz.U. 1997 nr 5 poz. 24
• Wyszkowska I., Jędrysiak T. (2017), Turystyka muzealna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zalasińska K. (2013), Muzea publiczne. Studium administracyjno-prawne, LexisNexis, Warszawa

Autor: Diana Duda, Klaudia Majka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.