Dynamika grupowa

Dynamika grupowa — cały kompleks występujących w grupie społeczno-psychologicznych procesów, zjawisk, zdarzeń, efektów, który wyjaśnia psychologiczną treść istnienia małej grupy, cechy jej funkcjonowania, główne etapy jej życia i funkcjonowania od momentu pojawienia się, aż do "umierania" i ostatecznego rozpadu jako jednej, spójnej wspólnoty. Termin "dynamiki grupowej" pierwotnie był używany do oznaczenia stworzonej przez K. Lewina szkoły naukowej (szkoła dynamiki grupowej), gdzie grupa była rozumiana jako dynamiczna całość. Opisując jej właściwości, naukowiec wykorzystał następujące założenia: 1. Całość dominuje nad częściami. Oznacza to, że grupa nie może być traktowana jako suma jednostek, ponieważ często zmienia ona ich indywidualne zachowania. Wpływ czynników z zewnątrz dotyczy grupy w całości, jako jednego systemu, a nie poszczególnych jednostek. W takich warunkach każdy człowiek uznaje swoją zależność od innych, przynależnych do danej grupy osób, 2. Poszczególne elementy łączą się w całość. Tak więc, najważniejsza w pojęciu grupy jest współzależność jednostek, które chętniej przyłączają się do grup, z którymi się identyfikują, a nie do tych, od których zależą, pozostając wśród osób, do których odczuwają swoją przynależność, nawet w sytuacji, gdy ich zachowanie jest nieprzyjazne. Te rozważania i wnioski zostały później potwierdzone empirycznie, co dało możliwość ustalenia prawidłowości funkcjonowania i rozwoju grup o różnej orientacji.

TL;DR

Dynamika grupowa odnosi się do procesów, zjawisk i efektów występujących w grupach społeczno-psychologicznych. Integracja i dyferencjacja są głównymi wektorami rozwoju grupowego. Solidarność i napięcie wpływają na grupę projektową. Etapy rozwoju grupy projektowej to: kształtowanie, nieporozumienie i konflikt, podejmowanie odpowiedzialności i zawarcie umowy, osiągnięcia i dokonania, zakończenie.

Inegracja oraz dyferencjacja jako główne wektory rozwoju grupowego

Dynamika grupowa łączy w sobie prawie wszystkie procesy, istniejące wewnątrz danej grupy i za pomocą których tradycyjnie opisywana jest aktywność całej grupy: kierownictwo i przywództwo, konflikty interpersonalne, samookreślenie swojego miejsca w grupie oraz presja grupowa, kształtowanie zasad spójności i zgodności, identyfikacja interpersonalna itp. Wszystkie te procesy i zjawiska, a także cechy charakterystyczne ich przebiegu, społeczno-psychologiczne zjawiska i efekty w znacznym stopniu formują się pod wpływem specyfiki okoliczności zewnętrznych funkcjonowania danej wspólnoty, jak i dwoma uniwersalnymi, charakterystycznymi dla każdej małej grupy wewnętrznymi sprzecznymi wektorami jej rozwoju — integracją grupową oraz dyferencjacją (zróżnicowaniem) grupową.

Orientacja na rozwój grupowy, tradycyjnie nazywana integracją, powinna uwzględniać fakt, że przebieg wewnętrznych społeczno-psychologicznych procesów w grupie jest bezpośrednio skierowany na kształtowanie i rozwój wartościowo-orientacyjnej oraz przedmiotowo-wartościowej jedności grupy, nie na zrównywanie indywidualnych opinii członków zespołu we wszystkich pytaniach, a na osiągnięcie i wzmacnianie ich prawdziwej spójności, przede wszystkim dotyczących niezwykle istotnych dla małej grupy problemów i zadań. Jeśli chodzi o tendencję dyferencjacji, to rozumiana jest jako wektor przebiegu procesów zachodzących w grupie społeczno-psychologicznych, który wynika ze specyfikacji i hierarchizacji relacji interpersonalnych w ramach współpracy i komunikowania się członków grupy, różnorodności ról i statusów oraz złożoności kompozycji społeczności. Jednakże odpowiednio wyważone integracja i zróżnicowanie jako globalne tendencje rozwoju grupowego, działają przede wszystkim na rzecz rozwoju i wzmacniania wspólnoty.

Solidarność a napięcie w grupie projektowej

Praktycznie na każdą grupę w ciągu wszystkich etapów cyklu życia, działają czynniki, które zwiększają zarówno solidarność, jak i napięcie wewnątrz zespołu. Głównymi czynnikami, służącymi rozwojowi solidarności grupowej, są następujące: zaspokojenie osobistych potrzeb uczestników zarówno aktualnych, jak i potencjalnych; sympatia między członkami grupy; dążenie do uczestnictwa w sprawach grupowych, w tym wysiłek włożony w celu trafić do danej grupy; komfortowa atmosfera wewnątrz grupy; prestiż grupy; działalność grupowa; rywalizacja z inną grupą; istnienie jakiejś presji zewnętrznej lub zagrożenia; odpowiednia i akceptowana przez członków struktura władzy nieformalnej w grupie, jej współpraca i zgodność z działalnością oficjalnej dominującej hierarchii (wewnątrz i na zewnątrz grupy). Z drugiej zaś strony, do czynników, wzmacniających napięcie grupowe, zwykle zalicza się: agresywne zachowanie członków grupy; destrukcyjne sposoby komunikacji (niejednoznaczny sens przekazu, plotki itp.); nieodpowiednie zachowanie lidera; brak jasnego i sprecyzowanego celu; niedobór zasobów rzeczowych oraz ludzkich (także w przypadku niekompetentnych pracowników); niedobór informacji (jej nieznajomość bądź niepewność jej rzetelności); brak lub niestabilność odpowiednio sformowanej władzy nieformalnej, a także niezgodność jej działań z działalnością władzy oficjalnej oraz konkurowanie tych dwóch istniejących struktur (wewnątrz i na zewnątrz grupy) ze sobą. (M. Czarnecka 2013, s. 7)

Etapy rozwoju grupy projektowej

Z punktu widzenia teorii dynamiki grupowej, rozwój grupy jest sekwencją szeregu uniwersalnych etapów, charakteryzujących się orientacją i skupieniem się na pewnych procesach dynamicznych. We współczesnej psychologii społecznej zazwyczaj wyróżnia się pięć etapów: kształtowanie, nieporozumienie i konflikt, podejmowanie odpowiedzialności i zawarcie umowy, osiągnięcia i dokonania, zakończenie. Pierwsza faza dynamiczna charakteryzuje się zwykle przewagą spójności oraz solidarności nad napięciem (w odwrotnej sytuacji grupa najprawdopodobniej po prostu nie zostanie utworzona) i skupieniem wszystkich uczestników na sprecyzowaniu celów wspólnej działalności. Przy tym równolegle trwa proces kształtowania pierwotnej struktury nieformalnej grupy. Drugi etap rozwoju grupowego charakteryzuje się nagłym przesunięciem dynamicznej równowagi "solidarność — napięcie" w stronę ostatniego i skupieniem wszystkich uczestników na relacjach interpersonalnych. Jest to związane przede wszystkim z tym, że w procesie rzeczywistej interakcji i współpracy następuje stopniowa weryfikacja pierwotnych ustaleń i założeń, związanych z przydzieleniem ról podstawowych na etapie pierwszym. Trzeci etap dynamiczny charakteryzuje się równowagą spójności i napięć na dość wysokim poziomie i skupieniem się wszystkich uczestników na normalizacji działalności grupy. Na tym etapie praktycznie od nowa kształtuje się wewnętrzna struktura grupy, ale już na racjonalnych i wyraźnie akceptowanych przez wszystkich członków zespołu zasadach. Przy tym, najczęściej, odbywa się rzeczywista integracja władzy formalnej i nieformalnej w grupie. Ponadto, określają się jasne zasady regulujące interakcje, zachodzące wewnątrz grupy. Odpowiedzialność osobistą za przestrzeganie sformułowanych zasad ponosi każdy z członków tego zespołu. W czwartej fazie rozwoju grupowego spójność i solidarność przeważają nad napięciem, ale ostatnie dotychczas utrzymuje się na dość wysokim poziomie. Grupa na tym etapie koncentruje się na rozwiązywaniu zadań merytorycznych, ukierunkowanych na osiągnięcie wcześniej ustalonego wspólnego celu. Ważne jest, aby zrozumieć, że ten etap w cyklu życia grupy nie jest bezkonfliktowy. Niemniej jednak są to konflikty związane wyłącznie z odmiennością podejścia do rozwiązania wspólnego zadania, a nie o charakterze osobistym. Piąty, ostatni etap charakteryzuje się stopniowym spadkiem poziomu równowagi "solidarność-napięcie" i skupieniem się uczestników na "pracach zakończeniowych", związanych ze wspólnym celem, a także z rytualnymi i emocjonalnymi aspektami zakończenia cyklu życia grupy (B. R. Kuc, J. M. Moczydłowska 2011, s. 221)

Dynamika grupowa — artykuły polecane

Etapy tworzenia zespołu — Myślenie systemowe — Kapitał społeczny — Kultura organizacyjna — Szkoła systemów społecznych — Funkcjonalizm — Socjotechniki kierownicze — Konflikt — Rozwiązywanie sporów zbiorowych

Bibliografia

• Czarnecka M. (2013), Dobre spotkanie: jak to zrobić, Wydawnictwo Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
• Kuc B., Moczydłowska J. (2009), Zachowania organizacyjne, Difin, Warszawa
• Pietroń-Pyszczek A., Piwowar-Sulek K. (2012), Motywowanie do pray w zespołach projekrowych, Zarządzanie zasobami ludzkimi w teorii i praktyce, nr 30
• Rogala A. (2013), Determinanty skuteczności komunikacji wewnętrznej w przedsiębiorstwie, praca doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań
• Skorupa A. (2015), Wyznaczniki efektywnego funkcjonowania jednostki w grupie, praca doktorska, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Autor: Kateryna Popova