Rozporządzenie

Rozporządzenie jest aktem normatywnym o charakterze wykonawczym w stosunku do ustawy, który wydawany jest przez enumeratywnie wskazany w Konstytucji RP krąg podmiotów, na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego oraz w celu jego wykonania. Nie istnieją rozporządzenia inne niż wykonawcze. Rozporządzenie jest aktem prawa o charakterze powszechnie obowiązującym wobec tego może stanowić podstawę do egzekwowania praw i obowiązków od jednostki.

TL;DR

Rozporządzenie jest aktem normatywnym o charakterze wykonawczym w stosunku do ustawy. Mogą je wydawać prezydent RP, rada ministrów, ministrowie, komitety i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Rozporządzenie musi mieć szczegółowe upoważnienie w ustawie i nie może przekazywać na niższe szczeble prawodawstwa spraw, które powinny być regulowane ustawowo. Musi być zgodne z aktami wyższego rzędu i ogłaszane w Dzienniku Ustaw. Rozporządzenie z mocą ustawy jest wyjątkowym aktem wydanym przez prezydenta RP w czasie stanu wojennego, ale musi być zatwierdzone przez Sejm.

Podmioty uprawnione do wydania rozporządzenia

Rozporządzenia są wydawane przez następujące organy:

• Prezydenta RP,
• Radę Ministrów,
• Prezesa Rady Ministrów,
• ministra kierującego odpowiednim działem administracji rządowej, przy czym zgodnie z art. 149 ust. 2 Konstytucji RP Rada Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów może takie rozporządzenie w drodze uchwały uchylić,
• przewodniczącego określonych w ustawie komitetów - może zostać uchylone na zasadach dotyczących ministra kierującego odpowiednim działem administracji rządowej,
• Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

Katalog tych podmiotów jest zamknięty, co oznacza, iż ustawodawca nie ma możliwości rozszerzania tego katalogu. Z katalogu tego wyłączeni zostali natomiast ministrowie wykonujący wyłącznie zadania powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów, a więc nie kierujący określonym działem administracji rządowej.

Cechy i wymogi rozporządzenia

Rozporządzenie każdorazowo wymaga szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, co wiąże się z wymogiem wskazania organu, który ma możliwość jego wydania oraz określenia precyzyjnie materii rozporządzenia. Istotnym celem wydawania rozporządzeń jest konkretyzacja ustaw. Konkretyzacja ta nie może jednak prowadzić do przekazywania na niższe szczeble prawodawstwa spraw, które regulowany powinny być w drodze ustawowej. Nie jest tym samym możliwe udzielanie upoważnień blankietowych, a więc takich, które regulują daną materię jedynie powierzchownie, w sposób ogólny.

Istotnym z punktu widzenia poprawności prawodawczej jest wydawanie rozporządzeń w celu wykonania ustawy. Wymóg ten oznacza, iż rozporządzenie zawierać powinno te same cele, które zawarte są w ustawie. Nie możliwe jest więc zastosowanie regulacji, które w nadmierny sposób przekształcałyby sens i zakres przedmiotowy ustawy.

Zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP upoważnienie zawarte w ustawie powinno zawierać organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do regulacji oraz wytyczne co do treści rozporządzenia. Wynika z tego, iż ustawodawca zobligowany jest nie tylko do wyznaczenia organu upoważnionego do wydania rozporządzenia, ale także do określenia zakresu materii, która ma być unormowana w tym rozporządzeniu i wytycznych co do zakresu przekazywanych spraw.

Z treści art 92. ust. 2 Konstytucji RP wynika zakaz subdelegacji, a więc formalny brak możliwości przekazywania innemu organowi kompetencji do wydania danego rozporządzenia.

Wymóg szczegółowego upoważnienia do wydania ustawy determinowany jest przez istnienie w danym momencie ustawy, która była podstawą wydania rozporządzenia. Oznacza to, iż uchylenie ustawy powoduje uchylenie rozporządzenia, chyba, że przepisy przejściowe postanawiają inaczej. Wydane rozporządzenie musi być zgodne z aktami wyższego rzędu.

Zgodnie z zasadą lex retro non agit rozporządzenie powinno wejść w życie przed datą jego ogłoszenia czyli wydrukowania w Dzienniku Ustaw. Swoim zasięgiem terytorialnym obejmuje całą powierzchnię państwa łącznie z placówkami konsularnymi i dyplomatycznymi. Jeżeli w rozporządzeniu nie zawarto daty końcowej swego obowiązywania to dopiero wydanie nowego rozporządzenia o takiej samej lub wyższej mocy prawnej likwiduje stosowanie poprzedniego rozporządzenia bądź też reguluje te same kwestie w nowy sposób.

Rozporządzenia ogłaszane są w Dzienniku Ustaw.

Rozporządzenie a zarządzenie

Rozporządzenia nie są tożsame zarządzeniom. Zarządzenia są aktami prawa wewnętrznie obowiązującego, a więc nie są wydawane w stosunku do jednostek, nie mogą być także podstawą do egzekwowania wobec nich praw i obowiązków. Wiążą wyłącznie jednostki organizacyjnie podległe organowi, który wydał dany akt. Nie wymagają wydawania szczegółowego upoważnienia, wystarczy samo upoważnienie.

Rozporządzenie z mocą ustawy

Rozporządzenie z mocą ustawy jest szczególnym i wyjątkowym aktem normatywnym o powszechnie obowiązującym charakterze. Wydawane jest przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów w czasie trwania stanu wojennego, kiedy to Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu. Rozporządzenie z mocą ustawy nie ma charakteru absolutnego, gdyż Sejm na najbliższym potwierdzeniu decyduje o jego zatwierdzeniu.

Na podstawie art. 228 ust. 5 Konstytucji RP rozporządzenie z mocą ustawy może wkraczać w sferę wolności i praw jednostki wyłącznie w zakresie niezbędnym do realizacji i dążyć ma do jak najszybszego przywrócenia normalnego stanu funkcjonowania państwa.

Rozporządzenia z mocą ustawy mają moc prawną równą ustawom zwykłym, ale ich zakres przedmiotowy jest znacznie ograniczony, bowiem Prezydent RP nie został wyposażony w identyczny zakres swobody w kwestii stosowania prawa jak parlament, który stanowi ustawy. W związku z tym, rozporządzenie z mocą ustawy nie może odnosić się, a więc ustanawiać, zmieniać bądź znosić - Konstytucji RP, ustawy o stanach nadzwyczajnych, ordynacji wyborczych do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej.

W przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego w ciągu 90 dni po jego zakończeniu, nie jest możliwe skracanie kadencji Sejmu, nie można przeprowadzać wyborów, a kadencja ulega odpowiedniemu przedłużeniu.

Budowa rozporządzenia

Rozporządzenie składa się z kolejno następujących po sobie części (wg schematu formalnego):

1. Nazwa własna - tj. rozporządzenie
2. Data i miejsce ustanowienia
3. Tytuł aktu - określenie przedmiotowe regulowanej dziedziny stosunków społecznych
4. Preambuła - deklaracja wyjaśniająca motywy jakimi kierował się prawodawca ustanawiając nowe prawo
5. Część ogólna - ogólne sformułowanie przepisów
6. Część szczegółowa - zawiera konkretne przepisy prawne
7. Przepisy końcowe - przedstawia postanowienia przejściowe oraz prezentuje datę rozpoczęcia obowiązywania nowego prawa
8. Podpis osoby uprawnionej

Rozporządzenie — artykuły polecane

Ratyfikowane umowy międzynarodowe — Naczelny Sąd Administracyjny — Sąd administracyjny — Akty prawne — Rzecznik Praw Obywatelskich — Odwołanie od decyzji — Uchylenie decyzji — Ustawa — Dyrektywa — Rejestr zastawów

Bibliografia

• Gnela B. (red.) (2012), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kaczor J. (2014), Zasady państwa prawa a upoważnienie do stanowienia aktów prawnych wewnętrznie obowiązujących, Praca Naukowa WPAiE Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Morawski L. (2015), Wstęp do prawoznawstwa, TNOiK Dom Organizatora, Toruń
• Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Dz.U. 2000 nr 62 poz. 718
• Zimmermann J. (2018), Prawo Administracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Krzysztof Piekarski, Karol Partacz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.