Dobro wspólne

Dobro wspólne (łac. bonum commune) jest pojęciem, które należy rozumieć, jako dbanie o interes ogółu. Ma za zadanie doprowadzić do osiągnięcia pozytywnych rezultatów przez wszystkich, a nie tylko przez jakąś wybraną jednostkę. Dobro wspólne wyklucza zatem podejmowanie działań prowadzących do uzyskania czegoś czyimś kosztem. Przeciwstawia się dbaniu jedynie o swoje potrzeby. Zbigniew Stawrowski zwrócił jednak uwagę na pojawianie się błędnego i bardzo subiektywnego oceniania działań. Dzieje się tak wtedy, gdy nasze pragnienie, pojawią się też u innej osoby. Wówczas dążenie do uzyskania korzyści przez kilka osób jest błędnie interpretowane, jako dbanie o wspólne dobro (Z.Stawrowski i In. 2013, s. 14). Stawrowki podaje przykład kradzieży, będącej motywacją grypy kilku osób. Kradzież jednak pomimo przyniesienia korzyści kilku złodziejom nie może być postrzegana, jako dobro wspólne ze względu na wyrządzenie szkody jednostce. Autor podkreśla, że prawdziwym dobrem wspólnym może być tylko to co zgodne jest z trwałymi elementami ludzkiej natury (Z. Stawrowski i In. 2013, s. 15).

TL;DR

Dobro wspólne to dbanie o interes ogółu i osiąganie pozytywnych rezultatów dla wszystkich, a nie tylko jednostki. Filozofowie takich jak Platon i Arystoteles podkreślali, że sprawiedliwość i dbanie o szczęście obywateli są kluczowe dla dobra wspólnego. Autorzy współcześni, tacy jak M. Novak i Felber, uważają, że dbanie o dobro wspólne jest niezbędne dla rozwoju społeczeństwa i gospodarki. Konstytucja RP również uznaje dobro wspólne za wartość, a Trybunał Konstytucyjny twierdzi, że ochrona dobra wspólnego może ograniczać wolność jednostek. Fundacje również działają na rzecz dobra wspólnego, mając cele i założenia, które mają poprawić życie ludzi.

Różne podejścia do zagadnienia dobra wspólnego

Pojęciem dobra wspólnego zajmował się już w starożytności wielki myśliciej filozoficzny - Platon. Głosił on, że najważniejszą wartością służącą dbaniu o dobro wspólne w polityce jest sprawiedliwość. Wyrażał to za pomocą słów: "działalność polityczna niczym innym nie jest dla nas zaprawde jak wprowadzeniem w życie zasad sprawiedliwośći" (Z. Stawrowski i In.2013, s. 16). Platon mówił, że aby postepowanie było sprawiedliwe należy zawsze kierować się rozumem. Tylko on może pozwolić na zachowanie prawdziwego dobra wspólnego. Pojęciem dobra wspólnego zainteresował się również Arystoteles, który przekonywał, że celem państwa wspólnoty jest dbanie o dobre i szczęśliwe życie obywateli. Filozof podkreślał, że takie państwo może istnieć tylko wtedy, kiedy dba się o dobro wspólne, nie zaś o dobro rządzących (W.Szostak i In.2011, s. 33). Arystoteles głosił: "państwo jako całość nie może być szczęśliwe, gdy szczęścia nie będą odczuwać wszystkie jego części". (Z. Stawrowski i In.2013, s. 18) Filozof w ten sposób wyjaśnia, że tylko poprzez dbanie o wspólne dobro, można doprowadzić do osiągnięcia prawdziwego szczęścia i spełnienia przez jednostke. M.Novak w swojej książce opisuje dobro wspólne, jako punkt odniesienia. Autor tłumaczy, że w każdym państwie zawsze znajdą się ludzie, którzy będą pozbawieni dochodów, dachu nad głową czy też tacy którzy ze względu na swój wiek nie będą zdolni wkroczyć na rynek pracy (M. Novak 1998, s. 150). Do rozwiązania tego problemu Novak wykorzystuje koncepcje dobra wspólnego, która nakazuje obywatelom zwracać uwagę na całość społeczeństwa, nieść pomoc tym, którzy naprawdę jej potrzebują, a także dostrzegać problemy, które do tej pory były nie zauważone. M. Novak mówi: "dobro wspólne jako punkt odniesienia przypomina nam, że żaden poziom dobra wspólnego jako osiągnięcia nie realizuje jak dotąd pełnego zakresu uprawnionych oczekiwań". Autor w ten sposób przekazuje, że ludzkość nigdy nie może dostatecznie stwierdzić, że coś zostało wykonane idealnie, że nie można tego ulepszyć. Stąd też odwołanie do dobra wspólnego, jako punktu odniesienia, który ma powodować, że osiągniete już dobro będzie wciąż rozwijane i pogłębiane (M.Novak 1998, s. 151). Idea dobra wspólnego opiera się zatem zdaniem autora na dwóch postawach:

• dąży do skupienia naszej uwagi na aktualnie realizowane dobro,
• zwraca uwagę na problemy, które wciąż czekają na ich rozwiązanie

Teoria dobra wspólnego jako punku odniesienia przekonuje wszystkich obywateli z całego świata, aby swoje czyny oceniali względem pewnego wzorca wykraczającego poza ramy aktualnych osiągnięć. Pojęcie dobra wspólnego zajął się również Felber. W swojej książce opisuje jako bardzo ważne dla rozwoju gospodarczego ma dbane o wspólny interes wszystkich ludzi. Zapewnia, że tylko w taki sposób nowe oraz już istniejące firmy mogą się rozwijać. Felber pisze:"nowym celem przedsiębiorstw musi stać się jak największy wkład w dobrobyt wszystkich ludzi (…) jak największy wkład w dobro ogółu musi stać się nowym celem i miernikiem sukcesu gospodarczego"(Ch. Felber 2014, s. 35). Autor podkreśla, że skupiając się na uzyskiwaniu korzyści finansowych, a zaniedbując ważne aspekty dobra wspólnego nigdy nie doprowadzimy do rozwoju gospodarczego, a co najwyżej możemy się przyczynić do upadku przedsiębiorstw. Dobro wspólne jest zatem jednym z determinantów rozwoju.

Dobro wspólne, a zbiory praw obowiązujace w RP

Zagadnienie dobra wspólnego zostało również poruszone w Konstytycji Rzeczpospolitej Polski. Przepis art. 1 ustawy zasadniczej brzmi następująco: "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli". Jednak prawidłowe zrozumienie powyższego przepisu nie jest do końca oczywiste. Aby zapobiec nieprawidłowością interpretacji przepisów Trybunał Konstytucyjny odpowiedział następująco: "Trybynał Konstytucyjny uważa za fakt nie wątpliwy, że pierwszą przyczyną, dla której prawa jednostki mogą być ograniczone jest ochrona dobra wspólnego". E. Gwiazdowska analizuje te słowa i podaje na ich postawie stwierdzenie, że dbanie o dobro wspólne czasem musi doprowadzać do ograniczania wolności jednostek w celu ochrony dobra ogółu, jakim jest państwo (E.Gwiazdowka i In. 2016, s. 27). Obywatele danego państwa zobowiązani są podejmować działania służące rozwojowi całej społeczności.

Dobro wspólne a fundacje

Dobrem wspólnym w kontekście fundacji zajęła się również D.K. Banasik. Mówi ona, że dobro wspólne jest tworzone przez ludzi w celu spełniania przez nich ważnych idei i celów. Autorka piszę: "Dobro wspólne nie jest celem samym w sobie; jego sens wyczerpuje się w służbie człowiekowi; jest sumą warunków życia społecznego, jakie zrzeszeniom lub poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pewniej i łatwiej własną doskonałość" (D.K.Banasik i In.2016, s. 483). Fundacja jest przykładem organizacji, która ma działać na rzecz dobra wspólnego. Ma swoje cele i założenia, które doprowadzić mają do ulepszenia życia ludzi. Na podstawie tego można wysunąć wniosek o tym, że fundacja działa na rzecz realizacji dobra wspólnego (D.K. Banasik i In., 2016, s. 488).

Dobro wspólne — artykuły polecane

Imperatyw kategoryczny — Racjonalizacja — Ludwig von Mises — Paternalizm — Kryzys pracy — Pragmatyzm — Altruizm — Friedrich Hayek — Człowiek sukcesu

Bibliografia

• Arndt W. (2013), Dobro wspólne Teoria i praktyka, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Felber C. (2014), Gospodarka Dobra Wspólnego, Wydawnictwo Biały Wiatr, Rzeszów
• Kasińska-Mertyka A. (2011), Władza czy służba ? Problem dobra wspólnego w polityce, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
• Krzysiak-Kukułak K. (2016), Służąc dobru wspólnemu, Wydawnictwo Kul, Lublin
• Lipowicz L. (2017), Dobro wspólne, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny nr 3
• Novak M. (1998), Wolne osoby i dobro wspólne, Wydawnictwo Znak, Kraków
• Piechowiak M. (2003), Filozoficzne podstawy rozumienia dobra wspólnego, Kwartalnik filozoficzny, nr 2
• Trzciński J. (2018), Rzeczpospolita Polska dobrem wspólnym wszystkich obywateli, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 1

Autor: Monika Wiejacka, Milena Plata