Złoty środek

Złoty środek jest punktem, który jest równowagą pomiędzy niedomiarem, a nadmiarem. Jeśli by przedstawić ją graficznie na osi to jej odległość do jednej skrajności jest taka sama, jak odległość do drugiej skrajności.

Etyka złotego środka została wymyślona przez Arystotelesa. Uważał, że źródła człowieczego dobra powinniśmy szukać w celach, jakie stawiają sobie ludzie. Sądził, że każdy człowiek dąży do szczęścia, ale żaden nie jest w stanie zdefininiować czym to szczęście jest. Sam uczony myślał, że tylko działanie zgodne z własnym rozumem może prowadzić do szczęścia, ponieważ tylko działanie rozumne jest filarem pełnego życia (Ł. Zaorski-Sikora, 2020, s. 6).

Warto jedenak zaznaczyć, że według greka dobre działanie to takie, w którym: "musi być zachowana średnia miara pomiędzy nadmiarem a niedostatkiem, przy czym ów właściwy złoty środek musi być słuszny nie ze względu na przedmiot naszego działania, ale nas samych". To właśnie eudajmonia była stanem, w którym człowiek jest w momencie zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb. Uważał on, że to właśnie tak osiągnięte szczęście - jest dobre (Ł. Zaorski-Sikora, 2020, s. 7).

TL;DR

Złoty środek to punkt równowagi między nadmiarem a niedomiarem. Arystoteles uważał, że działanie zgodne z rozumem prowadzi do szczęścia. Dzielność etyczna polega na trwaniu w stałych zasadach i zachowaniu umiaru. Każdy człowiek ma inny punkt widzenia na złoty środek. Nie można ustalić stałego wzorca, ponieważ wszystko zależy od kontekstu. Fiaskiem jest narzucanie zachodnich wartości na inne kultury.

Eytka Arystotelesa w dzisiejszych czasach

Słowa Arystotelesa były różnie interpretowane na przestrzeni wieków. Na współczesny język przeniósł je - z języka abstrakcji - święty Tomasz z Akwinu. Prosto, z tego filozoficznego rozważania - na konkretnych przykładach - pokazał on umiarkowanie i nieumiarkowanie. Co ciekawe, nie poruszył przy tym sprawy - czym to umiarkowanie tak naprawdę jest (A. Andrzejuk, 2002, s. 8).

Dzielność etyczna

Dzielność etyczna jest skłonnością trwania w stałych zasadach i polega na zachowaniu odpowiedniej wagi. Określa się ją osobiście poprzez wzięcie dwóch skrajności - niedostatku i nadmiaru - i wyznaczenie złotego środka.

Przykłady dzielności etycznej (I.Trzcieniecka‑Schneider, 2017, s.212):

• Umiarkowanie jest złotym środkiem, kiedy na dwóch krańcach umieszczamy rozwiązłość i niewrażliwość;
• Uzasadniona duma jest tym, co cechuje osobę dobrze wychowaną, ponieważ jest punktem centralnym pomiędzy pychą oraz przesadną skromnością;
• Taktowne zachowanie jest pośrodku kpiny i braku zmysłu humoru.

Mimo to, należy pamiętać, iż na to obiektwyne dostosowywanie umiarkowania od skrajności "mają jednak jeszcze wpływ nasze indywidualne skłonności i oceny, które sprawiają, że często punkt przesuwamy daleko od miejsca wyznaczonego uprzednio przez analizę" (I.Trzcieniecka‑Schneider, 2017, s.213).

Każdy człowiek odmiennie będzie patrzył na ten złoty środek. Wynika to z tego, że jeżeli weźmiemy różne osobowości to inaczej będą patrzeć na różne sytuacje. Dla tchórza, mały sprzeciw może być aktem wielkiej odwagi i dumy z siebie, podczas gdy dla człowieka odważnego będzie to nic. Uzna to jako tchórzostwo i będzie zniesmaczony swoją postawą.

Należy jednak pamiętać, że Arystotelesowi chodziło o aspekt subiektywny. W starożytnej Grecji te wartości były dosyć zbliżone do siebie, więc odchylenia nie były tak widoczne. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę cały świat - to te wielkości będą się znacząco różniły.

Nie można przy tym nie wspomnieć o tym, że życie kształtuje się nie tylko w skali świata, ale też w mniejszych grupach społecznych. Dlatego, rozpatrując jakieś potrzeby, powinniśmy patrzeć i debatować jakie rozwiązanie z punktu większości ludzi lepsze. Żeby doszło do tych rozmów musi być fundament wspólnych wartości, który będzie wyznaczał drogę, którą powinni się kierować ludzie. Jednakże, te wartości w każdych kręgach kulturowych różnią się i nie można ustalić złotego środka dla wartości, bo ten jest zmienny.

Dynamiczny charakter

Ze względu na to, jaką treść ma w sobie pojęcie złoty środek nie da się ustalić stałego wzorca dla wszystkich miar. Sytuacja, w której ktoś 2 porcje jedzenia uzna za niedobór, a 10 porcji jako nadmiar - to nie możemy powiedzieć, że idealną wartością jest 6 porcji.

Wszystko zależy od sytuacji, a w tym przypadku wielkości porcji, zapotrzebowania energetycznego i wielu innych czynników, które trzeba było by rozpatrzeć. Z tego powodu nie da się określić stałej, jednej i jedynej wartości. Jest to niemożliwe (T. Dutkiewicz, 2018, s.269).

O fiasku dynamicznego charakteru dowodzi między innymi problem narzucania zachodnich schematów - które zostały wypracowane w innych warunkach - na kraje arabskie. Dąży się tam do tego, aby zlikwidować autorytarne formy sprawowania władzy, a w zamian dać ludziom więcej praw. Jest to błędne założenie ponieważ Ci ludzie są mniej wykształceni, nie wiedzą jak działa system państwa i nie rozumieją podstawowych praw rządzących światem. Takim ludziom nie powinno się dawać władzy. System, który sprawdza się w Europie - nie jest dobry dla innej kultury (T. Dutkiewicz, 2018, s.270).

Zobacz także: Ikigai.

Złoty środek — artykuły polecane

Pragmatyzm — Relatywizm kulturowy — Zmienna zależna — Empatia — Konformizm — Etyka — Problem społeczny — Hierarchia wartości — Dylemat więźnia

Bibliografia

• Andrzejuk A. (2002), Człowiek i dobro, Navo, Warszawa
• Paczkowski P. (red.) (2017), Dziedzictwo Arystotelesa, Fundacja dzień dobry! kolektyw kultury, Świętochłowice
• Trzcieniecka‑Schneider I. (2017), Umiarkowanie i jego modele, Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Kraków
• Zaorski-Sikora Ł. (2005), Wprowadzenie do filozofii, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź

Autor: Karol Bać