Konstytucja

Konstytucja - nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa constitutio - ustrój (Siuda W. 2007, s. 57). Jako źródło prawa jest to akt, w którym umieszczone są normy prawne, tak więc mówi się, że jest aktem normatywnym. Współczesna nauka prawa konstytucyjnego przypisuje temu terminowi różne znaczenia. Pierwotnie rozumie się przez to pojęcie sposób zorganizowania państwa, sformułowanie jego ustroju. Konstytucje europejskie prezentowały też prawa człowieka, jednak przez długi czas nie przypisywano tym prawom normatywnego charakteru. Gdy porówna się zakres podmiotowy współczesnych konstytucji, można wyszczególnić cechy charakterystyczne dla nich (Sarnecki P. 2014, s. 48):

• określają suwerena i formułują sposób w jaki powinien on sprawować władzę,
• określają podstawowe zasady systemu aparatu państwowego
• wskazują podstawowe prawa jednostki, jak również tryb w jakim istnieje możliwość zmiany konstytucji.

TL;DR

Artykuł omawia konstytucję jako akt normatywny, który określa sposób organizacji państwa, zasady rządzenia i prawa jednostki. Konstytucja RP jest najważniejszym aktem prawnym, który wymaga zgodności innych aktów prawnych. Postanowienia konstytucji dzielą się na normy bezpośrednio wiążące, normy programowe, zasady konstytucyjne i instytucje. Wykładnia konstytucji RP polega na interpretacji przepisów, eliminacji kolizji norm, inferencji i uzasadnieniu obowiązywania norm. Wykładnia konstytucji wymaga znajomości reguł, odwoływania się do wewnętrznej hierarchii norm i uwzględniania pracy innych państw.

Konstytucja RP

Konstytucja jest fundamentem systemu prawa. Stanowi uzewnętrznienie woli suwerena, dlatego wyłącznie on, albo bezpośrednio legitymowane przez jego urząd organy, mogą prowadzić do jej zmiany, bądź uchylenia (Podsiadło M. 2012, s. 97). Konstytucję RP spośród innych aktywów prawnych wyróżnia (Sarnecki P. 2014, s. 48):

• szczególna treść
• szczególna forma - która dotyczy jej nazwy, jak i sposobu jej uchwalania, czy zmian (różnica od sposobu uchwalania zwykłych ustaw),
• szczególna moc - polegająca na przyznaniu Konstytucji najwyższego miejsca wśród systemu prawa stanowionego.

Konstytucja RP stanowi podstawę całego systemu prawa, oznacza to że przede wszystkim problematyką jej regulacji są najważniejsze kwestie (określanie sposobu tworzenia prawa. Konstytucja ma da aspekty (Sarnecki P. 2014, s. 48):

1. Aspekt pozytywny - oznacza on że, wymagane jest aby szereg jej norm był konkretyzowany w ustawach czy innych aktach normatywnych,
2. Aspekt negatywny - oznacza on że, wszystkie akty prawne niższego rzędu muszą z Konstytucją RP być zgodne.

Charakterystyka postanowień Konstytucji RP

Postanowienia Konstytucji RP dzielą się na (Podsiadło M. 2012, s. 99):

• Normy bezpośrednio wiążące - są to takie normy, które w miarę jednoznacznie formułują zachowanie adresata,
• Normy programowe - są to takie normy, które w sposób ogólny wyznaczają kierunki działania poszczególnych organów państwowych,
• Zasady konstytucyjne - rozumie się przez to pojęcie m.in. fundamentalne normy, zasady interpretacyjne czy ogólne idee. Zasady te mają szczególne znaczenie (np. zasada państwa prawa) dla całego systemu prawa,
• Instytucje - jest to zespół norm prawnych ze sobą powiązanych, na rzecz konkretnego celu (przykładem może być instytucje kontroli konstytucyjności prawa).

Specyfika wykładni Konstytucji RP

Przez pojęcie "wykładnia Konstytucji RP" powinno się rozumieć (Sarnecki P. 2014, s. 50):

• przekład przepisów konstytucyjnych na konkretne normy postępowania,
• eliminację kolizji tych norm w sposób wcześniej wyznaczony poprzez uznany zespół reguł egzegezy,
• inferencja z faktu obowiązywania jakiejś normy o obowiązywaniu innej na gruncie Konstytucji RP.

Trudności w wykładni tego akty normatywnego przez wiele lat były główną z przyczyn, dlaczego nie nadawano postanowieniom Konstytucji normatywnego charakteru. Również charakterystyczne dla tej wykładni jest częste wywodzenie innych norm z już obowiązujących norm lub zespołów norm. Nowym normom przypisuje się walor konstytucyjnego obowiązywania, w takim wypadku mówi się o instrumentalnym uzasadnieniu obowiązywania normy. Aby poznać normatywną część Konstytucji RP nie jest wystarczająca znajomość wyłącznie tekstu, trzeba też mieć świadomość reguł według których ustala się obowiązywanie konkretnych norm. Inna cecha charakterystyczna to konieczność uznawania bardzo wielu założeń interpretacyjnych. Ważne też jest uwzględnienie pracy i osiągnięć wykładni innych państw. Częstym też jest odwoływanie się do wewnętrznej hierarchii norm konstytucyjnych. Co prawda sama przepisy Konstytucji RP nie są zróżnicowane w świetle mocy prawnej, ale niektóre mogą mieć istotne znaczenie podczas interpretowania wszystkich innych przepisów obowiązującej Konstytucji, czy też jej niektórych rozdziałów. Konkretny sposób wykładni tego atu normatywnego w praktyce, zależy również od formy określania kompetencji konkretnych organów państwa, które zakładają jej stosowanie (Sarnecki P. 2014, s. 51-54).

Konstytucja — artykuły polecane

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego — Abolicja — Prawo administracyjne — Demokracja — Wykładnia przepisów prawnych — Prawo — Generalizacja historyczna — Norma społeczna — Kodyfikacja

Bibliografia

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Łętowska E., Woleński J. (2013), Instytucjonalizacja związków partnerskich a Konstytucja RP z 1997 r., Państwo i Prawo, nr 6
• Matusik D. (2009), Zakład Systemów Politycznych Państw Wysoko Rozwiniętych, praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice
• Menkes J. (2001), Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej a konstytucja Europy, Studia Europejskie 2
• Podsiadło M. (red.) (2012), Prawo konstytucyjne, Repetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne, C.H. Beck, Warszawa
• Siuda W. (2013), Elementy prawa dla ekonomistów, Contact, Poznań
• Urbaniak K. (2011), Parytety i kwoty wyborcze a Konstytucja RP, Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Przegląd Politologiczny, nr 2

Autor: Aleksandra Galica