Nonkonformizm

Nonkonformizm - jest to pojęcie stosowane w psychologii, określane jako antyteza znacznie częściej występującego w literaturze konformizmu. Nonkonformizm to postawa przejawiająca się w społeczeństwie, która charakteryzuje się samodzielnością myślenia, przy tym "wyłamywaniem się" od propagowanych poglądów większości grupy. Jest to także umiejętność przeciwstawienia się społecznym naciskom, ale nie w sposób negatywny. Nonkonformiści mają na celu wyrażenie swojego oporu, co w rezultacie prowadziłoby do przeprowadzenia burzy mózgów oraz rozpatrzenia danej koncepcji na kilku płaszczyznach. Postawa ta nie polega wyłącznie na odrzuceniu panujących norm, nie jest również wizją czysto indywidualistyczną, zmierza jedynie do wyboru innego układu odniesienia, co wywołuje rozmaite reakcje w grupie.

Osoby nonkonformistyczne dobrze radzą sobie w sytuacjach stresowych oraz społecznych, a także tych, które wymagają od nich asertywności. Wyrażają gotowość na nowe doświadczenia i wyzwania.

Przejawiają słabą tendencję do popadania w lęk, nie unikają, ani też nie uciekają przed zagrożeniem. Wynika to między innymi z wysokiego poczucia własnej wartości, śmiałości, niewrażliwości na presję społeczną oraz elastyczności intelektualnej i determinacji. Wykazują się zdolnością przystosowywania się do zmieniających warunków, chęcią podejmowania ryzyka a przede wszystkim samodzielnością w swoich działaniach.

TL;DR

Nonkonformizm to postawa przejawiająca się w społeczeństwie, charakteryzująca się samodzielnością myślenia i niezależnością od panujących norm. Nonkonformiści dobrze radzą sobie w sytuacjach stresowych i społecznych, wykazując zdolność przystosowania się i asertywność. W literaturze wyróżnia się dwa typy nonkonformistów: konstruktywnego i pozornego. Nonkonformizm różni się od konformizmu pod względem poczucia własnej wartości, asertywności, odporności na stres, zdolności do podejmowania ryzyka i adaptacji, oraz spontaniczności. W grupach społecznych obecność zarówno konformistów, jak i nonkonformistów jest ważna dla efektywnej pracy. Warunki sprzyjające nonkonformizmowi występują w elastycznych i otwartych strukturach społeczeństwa.

Typy nonkonformizmu

W literaturze spotyka się dwa typy nonkonformistów, a mianowicie:

• Nonkonformista konstruktywny - jest otwarty na nowe doświadczenia, z łatwością przychodzi mu dostosowywanie się do zmieniających warunków. Ma wysokie poczucie własnej wartości, ale pragnie docenienia jego indywidualności z zewnątrz. Charakteryzuje go niesamowita ciekawość, wnikliwość oraz determinacja, które pozwalają mu na ciągłe wynajdywanie problemów i twórcze rozwiązywanie ich. Napotykając na swej drodze trudności nie określa ich jako problemy, a wręcz przeciwnie dogłębnie szuka wszelkich sposobów, aby je zwalczyć. W kontaktach międzyludzkich lubi dominować, ma wysokie, wewnętrzne poczucie kontroli. Z chęcią wysłucha propozycji innych w danej sprawie, jednak na pierwszym miejscu stawia własne zasady. W przypadku sytuacji konfliktowych dąży do zgody, zależy mu, aby obie strony czuły się komfortowo. Jest określany jako człowiek z charyzmą.

Pracuje najefektywniej, gdy czuje swobodę sposobu realizacji oraz terminu wykonania zlecenia. W początkowej fazie unika nieprzemyślanych decyzji, jest elastyczny i otwarty. Na etapie realizacji natomiast uparcie trzyma się własnych zamierzeń i wykonuje wyznaczone przez siebie zadania.

• Nonkonformista pozorny - zależy mu na tym, aby być w centrum uwagi, odczuwa potrzebę ciągłego wyrażania podziwu ze strony innych. Dlatego też interesuje się angażowaniem w działalności artystyczne, sportowe, polityczne i społeczne. Jego styl ubierania się czy też sposób bycia przykuwa uwagę, co szczególnie go cieszy. Z reguły wszelkie normy poddaje krytyce, stawia opór, nawet kiedy inni mają rację. Nie zgadza się z poglądami innych osób, ale nie potrafi konstruktywnie uargumentować swojego stanowiska. Lubi podporządkowywać sobie otoczenie i sprawować kontrolę nad innymi ludźmi, jednak istnieją takie osoby, które są poza jego zasięgiem i nie pozwalają sobą manipulować. Swoim zachowaniem przyczynia się do powstawania konfrontacji i niepotrzebnych spięć. Zależy mu na tym, aby wywołać u kogoś negatywne emocje. Przejaw słabości tej osoby traktuje jako dowód zwycięstwa i dominacji.

Nonkonformista pozorny łatwo popada w stany zwątpienia. Cierpliwość, determinacja i pracowitość, potrzebne do osiągnięcia jakiegoś sukcesu rzadko mu towarzyszą, dlatego też szybko się zniechęca. Zdobywanie osiągnięć innych traktuje jako własną porażkę, stąd niechętnie obchodzi się z takimi osobami. Nie przyjmuje krytyki, nawet konstruktywnej kierowanej w jego stronę.

Nonkonformizm a konformizm

Nonkonformizm i konformizm to dwa zupełnie inne pojęcia. Zestawiając ze sobą oby dwie postawy, należałoby wskazać niektóre znaczące różnice, które między nimi występują:

Występujące różnice

Konformista	Nonkonformista
niskie poczucie własnej wartości	wysokie poczucie własnej wartości
uległość, bierność, trudności w przeciwstawianiu się innym	niezależność, skłonność do wyrażania własnych opinii
niska asertywność	wysoka asertywność
mała odporność na stres	odporność na stres, odporność emocjonalna
tendencje do popadania w strach, lękliwość	brak tendencji do popadania w strach
niechęć podejmowania ryzyka	gotowość podejmowania ryzyka
brak odporności na presję społeczną	odporność na presję społeczną
niska potrzeba osiągnięć, nie lubi rywalizacji	potrzeba osiągania sukcesów
niski poziom adaptacji, niechęć do przeprowadzania zmian	zdolność do szybkiej adaptacji
brak spontaniczności	spontaniczność
podatność na choroby psychiczne tj. nerwica, depresja; aspołeczny, izolujący się	brak podatności na choroby psychiczne tj. nerwica, depresja

Nonkonformizm w grupie społecznej

W grupach społecznych niezbędne jest aby jej członkowie przybierali postawy konformistyczne jak i nonkonformistyczne. W przypadku, kiedy występowałoby tylko jedno podejście, praca zespołu mogłaby być z góry skazana na porażkę. Obecność jedynie nonkonformistów przyczyniałaby się do licznych sprzeczek i kontrowersji, z uwagi na to, że każdy traktowałby własny punkt widzenia jako ten najważniejszy. Zaś członkostwo tylko konformistów powodowałby bierność w działaniach, a w konsekwencji brak analizowania problemu z kilku perspektyw. Dlatego też należy podkreślić, że przynależność konformistów, a także nonkonformistów jest konieczna.

Nonkonformiści w grupie najlepiej czują się jako liderzy. Z jednej strony mają oni predyspozycje do tego aby być przywódcami zmian poglądów i wzorów postępowania, z drugiej zaś cenią sobie swój udział oraz innych członków, dlatego niekiedy pomimo własnych zasad skłaniają się do postępowania konformistycznego.

Warunki sprzyjające nonkonformizmowi występują w elastycznych oraz otwartych strukturach społeczeństwa, w grupach gdzie szybkie zmiany społeczne nie stanowią problemu i nie prowadzą do frustracji oraz dezintegracji ludzi.

Nonkonformizm — artykuły polecane

Niska samoocena — Test Kilmana — Konflikt — Strategie negocjacyjne — Sangwinik — Styl negocjacji — Negocjator — Typowe błędy kierownictwa — Przywództwo sytuacyjne

Bibliografia

• Bernacka R. (2005), Temperamentalne uwarunkowania konformizmu i nonkonformizmu
• Bernacka R. (2005), Osobowościowy mechanizm konformizmu i nonkonformizmu - specyfika funkcjonowania i przejawy w zachowaniu, Psychologia Rozwojowa, nr 2
• Bernacka R. (2018), Emocjonalne predyktory nonkonformizmu, nr 4
• Borucka-Arctowa M. (1964), Legalizm a konformizm i oportunizm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2
• Grygieńć J. (2012), Wola powszechna w filozofii politycznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• Kobylińska A. (2015), Bohater, donosiciel, kozioł ofiarny. Rozważania o sygnalistach i społecznej roli Whistleblowingu, Stan rzeczy, nr 9
• Małkiewicz M., Piskozub M. (2011), Różne nasilenie postawy twórczej a kompetencje i style radzenia sobie ze stresem u studentów pierwszego roku
• Paszkiewicz J. (1972), O postawach konformizmu i nonkonformizmu , Etyka, nr 10
• Popek S., Bernacka R., Gierczyk M. (2016), Kwestionariusz Twórczego Zachowania KANH III - prezentacja właściwości psychometrycznych, nr 3
• Welskop W. (2014), Konformizm i nonkonformizm uczniów a socjalizacja szkolna, Perspektywy edukacyjno-społeczne, nr 2

Autor: Monika Ryrych