Eksploatacja

Eksploatacja zjawisko techniczno-ekonomiczne podejmowane wraz z wyprodukowaniem, Sprzedażą obiektu lub systemu i kończy się wraz z jego wycofaniem

Eksploatacja jest to zjawisko techniczno-ekonomiczne, które związane jest z wykorzystywaniem obiektów technicznych przez człowieka. Obejmuje działania związane z wyprodukowaniem, dystrybucją oraz użytkowaniem produktu, działa od chwili wyprodukowania maszyny do momentu jej zlikwidowania. Jej celem jest zaspokojenie potrzeb, które są związane pośrednio lub bezpośrednio z jej użytkowaniem. Eksploatacja powinna być przeprowadzona zgodnie z ogólnymi i szczegółowymi zasadami eksploatacyjnymi, które są zawarte w instrukcjach eksploatacji urządzenia.

Rodzaje eksploatacji

Wyróżniamy cztery rodzaje eksploatacji (Goźlińska E. 2009, s.41):

• użytkowanie (polega na dostarczaniu energii i materiałów do obiektu)
• zasilanie (użytkowanie obiektu technicznego zgodnie z jego przeznaczeniem)
• obsługiwanie (utrzymywanie maszyn i urządzeń w stanie przydatności oraz dalszej funkcjonalności dzięki przeglądom, konserwacji, naprawom i remontom)
• zarządzanie(ocena stanu technicznego, pomiary bezpośrednie i pośrednie) (Legutko S. 2007, s.10)

Eksploatacja obejmuje:

• przyjęcie maszyn do eksploatacji
• rozruch i uruchomienie maszyn
• pracę maszyny
• przeglądy
• prace kontrolno - pomiarowe

Wymagania eksploatacyjne

W budowie i eksploatacji maszyn ważne jest aby zapewnić im jak najdłuższy i prawidłowy czas działania. Obsługa maszyn i urządzeń z czasem powoduje, że ich stan fizyczny pogarsza się jednak dzięki procesom odnawiania takich jak, konserwacja, naprawy i remonty zostaje na nowo przywrócony.

Dokumentacja eksploatacyjna maszyn i urządzeń musi być ciągle aktualizowana. Dokumentacja zawiera instrukcje eksploatacji, które określają procedury i zasady wykonywania niezbędnych czynności podczas eksploatacji oraz instalacji maszyn i urządzeń.

Wymagania eksploatacyjne

• Niezawodność eksploatacyjna (odporność na drgania, wytrzymałość i sztywność, zabezpieczenie przed obciążeniem, niezawodność urządzeń rozruchowych)
• Przystosowanie maszyny do wykorzystywania wyznaczonych zadań (możliwość podniesienia wydajności pracy, wystarczająca moc, odpowiedni zakres regulacji, ochrona bezpieczeństwa pracy operatora)
• specjalne wymagania eksploatacyjne (estetyka i komfort maszyn, zachowanie dokładności, cichobieżność pracy) (Legutko S. 2007, s.12)

Eksploracja a eksploatacja

Eksploracja jest powiązana ze zmianą podejmowania ryzyka, zmianą elastyczności, innowacyjności, zmiany eksperymentu, natomiast eksploatacja odnosi się do produktywności, wydajności i doskonalenia. Działania w eksploracji mają na celu innowacyjność, poszukiwanie szans w kreowaniu nowych rynków, produktów i technologi i wykonanie solidnej przewagi nad konkurencja w dłuższej perspektywie. Odnoszą się do eksperymentowania co wymaga większych kosztów nadkładu bez perspektywy zysków i korzyści krótkoterminowych, ponieważ badania i poszukiwania nie zawsze się zwracają. (Zakrzewska-Bielawska A. 2016, s.473)

Rola pracownika w użytkowaniu maszyn i urządzeń

Użytkowanie maszyn często odbywa się za pomocą człowieka, który uruchamia maszyny i kontroluje jej pracę. Bardzo duże znaczenie na pracę i wydajność maszyn mają pracownicy. Aby maszyny były dobrze i efektywnie użytkowały pracownik musi mieć odpowiednie kwalifikacje, chęć do pracy, doświadczenie i skupienie.

Właściwe sterowanie pracą maszyn:

• dobór odpowiednich osób z kwalifikacjami
• zwiększenie i polepszenie wydajności pracy
• polepszenie czasu pracy
• polepszenie organizacji pracy
• zwiększenie niezawodności maszyn i urządzeń
• zaopatrzenie w części zamienne, potrzebne do prawidłowej i wydajnej pracy maszyn
• poprawa wyposażenia i warunków pracy (Legutko S. 2007, s.51)

Rola pracowników w procesie eksploatacji

Pracownicy odgrywają kluczową rolę w procesie eksploatacji. To oni są odpowiedzialni za zarządzanie i wykorzystywanie zasobów w sposób efektywny i zgodny z określonymi celami.

Pracownicy powinni być odpowiednio przeszkoleni i wyposażeni w niezbędne umiejętności do wykonywania swoich zadań. W zależności od rodzaju zasobów, mogą być to umiejętności techniczne, zarządzanie projektem, umiejętności interpersonalne, umiejętność rozwiązywania problemów itp.

W procesie eksploatacji pracownicy są odpowiedzialni za utrzymanie i optymalne wykorzystanie zasobów. Powinni stale monitorować stan zasobów, dbać o ich utrzymanie, przewidywać i rozwiązywać problemy, a także zgłaszać wszelkie awarie lub nieprawidłowości.

Pracownicy odgrywają również istotną rolę w procesie optymalizacji. To oni mają największą wiedzę na temat procesów eksploatacyjnych i są w stanie zidentyfikować obszary, w których można zastosować ulepszenia i osiągnąć większą efektywność.

Bezpieczeństwo jako kluczowy element eksploatacji

Bezpieczeństwo jest kluczowym elementem zarządzania procesem eksploatacyjnym. Projektowanie i wykonanie maszyn zgodnie z przepisami bezpieczeństwa jest niezbędne dla minimalizacji ryzyka wystąpienia wypadków i poważnych uszkodzeń. Właściwe zabezpieczenia, tarcze ochronne czy czujniki bezpieczeństwa są nieodzowne dla zapewnienia bezpiecznej eksploatacji.

W celu minimalizacji ryzyka wystąpienia wypadków i urazów, niezbędne jest zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony osobistej. W zależności od rodzaju wykonywanej pracy, może to obejmować m.in. kaski, okulary ochronne, rękawice czy odzież ochronną. Regularne szkolenia z zakresu BHP są kluczowe dla świadomości pracowników i właściwego korzystania z tych środków.

Wprowadzenie i utrzymanie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa w procesie eksploatacyjnym wymaga regularnych szkoleń z zakresu BHP. Szkolenia powinny obejmować zagadnienia związane z obsługą maszyn i urządzeń, postępowaniem w sytuacjach awaryjnych oraz zasadami bezpiecznego wykonywania pracy. Świadomość i odpowiednia edukacja pracowników wpływają na minimalizację ryzyka wypadków oraz poprawę ogólnego poziomu bezpieczeństwa.

Monitorowanie stanu maszyn i urządzeń

Stałe monitorowanie stanu maszyn i urządzeń jest kluczowe dla wczesnego wykrywania usterek i problemów technicznych. Wykorzystanie odpowiednich narzędzi i technologii pozwala na ciągłe monitorowanie parametrów pracy maszyn, co umożliwia wczesne reagowanie i unikanie poważnych awarii. Systemy diagnostyki predykcyjnej, takie jak analiza wibracji czy termowizja, są bardzo pomocne w monitorowaniu stanu maszyn.

W procesie eksploatacji kluczowe jest również wykrywanie usterek i problemów technicznych. Regularne przeglądy techniczne oraz systematyczna analiza zgłaszanych usterek pozwalają na skuteczne diagnozowanie problemów i podejmowanie odpowiednich działań naprawczych. Wczesne wykrycie i usunięcie usterek minimalizuje ryzyko przestojów oraz zwiększa niezawodność maszyn.

Regularne przeglądy techniczne są nieodzowne dla utrzymania maszyn i urządzeń w dobrej kondycji. Przeglądy powinny obejmować m.in. kontrolę stanu technicznego, smarowanie, czyszczenie oraz wykrywanie ewentualnych uszkodzeń. Systematyczna konserwacja pozwala na wydłużenie żywotności maszyn oraz minimalizację ryzyka awarii.

Konserwacja i utrzymanie maszyn w dobrej kondycji jest kluczowe dla zapewnienia ich niezawodności i trwałości. Regularne czynności konserwacyjne, takie jak smarowanie, regulacja, czyszczenie czy wymiana zużytych elementów, pozwalają na utrzymanie maszyn w optymalnym stanie technicznym. Systematyczne podejście do konserwacji przyczynia się do minimalizacji kosztów napraw oraz przestojów w produkcji.

Nowe trendy i metody w eksploatacji

Wykorzystanie internetu rzeczy (IoT) w eksploatacji ma ogromny wpływ na poprawę efektywności i wydajności procesów. Dzięki połączeniu urządzeń i maszyn z siecią internetową, możliwe jest zbieranie i analizowanie danych w czasie rzeczywistym. To pozwala na szybką reakcję na awarie i minimalizację czasu przestoju. Ponadto, IoT umożliwia zdalne monitorowanie i zarządzanie, co znacznie ułatwia kontrolę nad procesami eksploatacyjnymi.

Sztuczna inteligencja (SI) ma duże znaczenie w eksploatacji, zwłaszcza jeśli chodzi o monitorowanie i diagnozowanie maszyn. Dzięki algorytmom SI możliwe jest analizowanie ogromnych ilości danych i wykrywanie potencjalnych problemów lub awarii. To pozwala na zapobieganie awariom i minimalizowanie kosztów napraw. Ponadto, SI może uczyć się na podstawie zebranych danych, co pozwala na ciągłe doskonalenie procesów eksploatacyjnych.

Rozwój technologiczny umożliwia zdalne monitorowanie i zarządzanie procesami eksploatacyjnymi. Dzięki temu, odpowiedzialni za eksploatację mogą kontrolować maszyny i urządzenia z dowolnego miejsca, co jest szczególnie ważne w przypadku rozproszonych lokalizacji produkcji. Zdalne monitorowanie i zarządzanie pozwala na szybką reakcję na awarie i minimalizację czasu przestoju, co przekłada się na wyższą efektywność i rentowność przedsiębiorstwa.

Planowanie i harmonogramowanie prac eksploatacyjnych

Dokładne planowanie i rozłożenie zadań, czasu i zasobów jest kluczowe dla efektywnej eksploatacji. Przedsiębiorstwa powinny opracować szczegółowe harmonogramy prac, uwzględniające wszystkie czynniki wpływające na procesy eksploatacyjne. Dzięki temu, można uniknąć przestojów i zapewnić ciągłość produkcji. Planowanie powinno uwzględniać również dostępność maszyn i urządzeń, a także umiejętności pracowników.

Przestoje w produkcji są nie tylko kosztowne, ale także wpływają na reputację przedsiębiorstwa. Dlatego, unikanie przestojów i zapewnienie ciągłości produkcji jest kluczowe w eksploatacji. Przedsiębiorstwa powinny działać proaktywnie, przewidując potencjalne problemy i awarie. Planowanie i rozprowadzanie prac w sposób efektywny pozwoli minimalizować ryzyko przestojów i zapewnić ciągłość produkcji.

Szkolenia pracowników jako klucz do poprawy jakości pracy eksploatacyjnej

Wiedza i umiejętności pracowników mają ogromne znaczenie dla jakości pracy eksploatacyjnej. Dlatego, przedsiębiorstwa powinny zapewnić odpowiednie kursy i szkolenia, które pozwolą pracownikom poszerzyć swoje kompetencje. Szkolenia powinny obejmować zarówno techniczne aspekty eksploatacji, jak i umiejętności zarządzania i komunikacji. Wprowadzenie programów szkoleniowych pozwoli zwiększyć wydajność i bezpieczeństwo pracy.

Podnoszenie umiejętności i wiedzy pracowników jest niezbędne dla doskonalenia pracy eksploatacyjnej. Przedsiębiorstwa powinny stawiać na rozwój zawodowy swoich pracowników poprzez oferowanie kursów, szkoleń i programów rozwojowych. Dzięki temu, pracownicy będą bardziej kompetentni i zmotywowani do wykonywania swoich obowiązków. Wiedza i umiejętności pracowników są kluczowe dla efektywnej eksploatacji i osiągnięcia wysokiej jakości produktów i usług.

Podnoszenie umiejętności i wiedzy pracowników przekłada się na zwiększenie wydajności i bezpieczeństwa pracy. Pracownicy, którzy posiadają odpowiednie umiejętności, są w stanie lepiej radzić sobie z codziennymi zadaniami eksploatacyjnymi. Ponadto, odpowiednie szkolenia z zakresu bezpieczeństwa pracy zmniejszają ryzyko wypadków i urazów. Dbałość o bezpieczeństwo pracowników jest nie tylko obowiązkiem pracodawców, ale także wpływa na efektywność i rentowność przedsiębiorstwa.

Eksploatacja — artykuły polecane

Controlling produkcji — Zarządzanie produkcją — Dobra praktyka produkcyjna — Linia produkcyjna — Instrukcja stanowiskowa — Zarządzanie bezpieczeństwem pracy — Jakość produkcji — Jidoka — Total Productive Maintenance

Bibliografia

• Goźlińska E. (2009), Maszyny Elektryczne, Wydawnictwo WSiP, Warszawa
• Grzyl B. (2018), Zarządzanie eksploatacją obiektu w ujęciu kosztów cyklu życia
• Legutko S. (2009), Eksploatacja maszyn, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Legutko S. (2009), Trendy rozwoju utrzymania ruchu urządzeń i maszyn, Eksploatacja i niezawodność, 8-16
• Rogucki J. (2015), Problemy monitoringu eksploatacji sprzętu i wyposażenia w straży pożarnej, Wydawnictwo CNBOP-PIB, Józefów
• Zakrzewska-Bielawska A. (2016), Paradoks Eksploracji i eksploatacji. Ambidexterity w zarządzaniu strategicznym

Autor: Paulina Pilszak