Lokaut

Lokaut - zaplanowane niewpuszczenie pracowników na teren zakładu w celu doprowadzenia do zakończenia zbiorowego sporu pracy.

TL;DR

Lokaut to zaplanowane niewpuszczenie pracowników na teren zakładu w celu zakończenia zbiorowego sporu pracy. W Polsce nie ma konkretnej definicji lokautu, ale można go usystematyzować według różnych kryteriów, takich jak funkcja, ujęcie teleologiczne, rodzaj taktyki pracodawcy, zasięg oddziaływania, przedmiot sporu oraz moment wyznaczania sporu grupowego.

Rozumienie lokautu

Lokaut to słowo, które jest spolszczeniem angielskiego zwrotu "lock out". Zwrot ten oznacza zmianę miejsca, przemieszczenie oraz usunięcie z miejsca. W Polsce nie istnieje odpowiednik tego słowa dlatego stosuje się spolszczenie ów terminu z języka angielskiego. W innych językach europejskich istnieją pewne odpowiedniki tego terminu. Po niemiecku termin "suspendierenden Aussperrung" określa zawieszenie kogoś w sprawowaniu obowiązków lub wskazuje na przerwanie stosunków prawnych. Włoski termin "serrata" określa czasowe zatrzymanie funkcjonowania zakładu pracy, które ma na celu wyegzekwowanie ustępstw na pracownikach.

Wobec braku konkretnej prawnej definicji słowa lokaut, K.W. Baran przedstawił trojaki sposób rozumienia tego słowa jako (K.W. Baran 2017, s. 334-337):

• "natychmiastowe, jednostronne i zbiorowe rozwiązanie indywidualnych stosunków pracy łączących pracodawcę z pracownikami, którzy biorą udział w toczącym się sporze zbiorowym",
• "natychmiastowe, jednostronne i czasowe zawieszenie wzajemnych obowiązków stron stosunku pracy, które trwa do czasu nowego uregulowania spornych spraw",
• "natychmiastowe i rzeczywiste zamknięcie zakładu pracy objętego protestem pracowniczym, celem spowodowania skutków analogicznych do skutków likwidacji pracodawcy".

Rodzaje lokautów

Polskie zbiorowe prawo pracy uwzględnia różne rodzaje lokautów. Związane jest to z dużą różnorodnością np. akcji protestacyjnych, a to powoduje konieczność ich uporządkowania na podstawie wielu kryteriów.

Lokauty można usystematyzować według następujących kryteriów

1. Pierwszym z kryteriów jest funkcja lokautu. Wymienia się tutaj lokaut ofensywny/zaczepny, który zmusza pracownika do pewnego zachowania. Drugim typem lokautu jest lokaut prewencyjny. Zakłada on takie postępowanie, które uniemożliwi zorganizowanie wcześniej zapowiedzianego strajku. Następnie wyróżnia się lokaut defensywny, polegający na wyrażeniu przez pracodawcę dezaprobaty wobec roszczeń, które wysuwają pracownicy. Kolejnym typem lokautu jest lokaut solidarnościowy. Jest to forma wzajemnego poparcia między pracodawcami, a przede wszystkim forma poparcia dla zaistniałem sytuacji. Ta forma lokautu, ma na celu zabezpieczyć wzajemne interesy pracodawców.
2. Drugie kryterium w jakim można rozróżniać lokauty, to ujęcie teleologiczne. Można tutaj wyróżnić lokaut demonstracyjny. Polega on na tym, że pracodawca daje świadectwo swojego sprzeciwu, nie podejmując żadnych działań o charakterze władczym. W tym lokaucie pracodawca np. wywiesza plakaty, na których wyraża swoje poglądy na temat roszczeń pracowników. Następnym lokautem w ujęciu teleologicznym jest lokaut ostrzegawczy. W tym rodzaju lokautu, pracodawca może zamknąć zakład pracy na kilka godzin. W ten sposób, pracodawca może pokazać i wyrazić swój sprzeciw i determinację. Ostatnim lokautem w tym ujęciu jest lokaut protestacyjny. Polega on na stosowaniu wszystkich zgodnych z prawem środków w celu wywarcia presji na pracownikach.
3. Trzecim kryterium, które stosuje się w celu usystematyzowania lokautów jest rodzaj taktyki objętej przez pracodawcę. Pracodawca może zastosować lokaut wobec pracowników, których obowiązuje umowa zbiorowa bądź wobec tylko tych pracowników, którzy wykonują pracę w obrębie tylko jednego zakładu pracy lub tylko w jego części. Dodatkowo, pracodawca ma prawo dokonać tzw. lokautu czkawkowego. Jest to lokaut rozłożony w czasie. Pracodawca może dokonywać dowolnego lokautu, zgodnie z wybranymi przez siebie kryteriami, które dotyczą pracowników.
4. Następnym kryterium jest zasięg oddziaływania lokautu. Wymienia się tutaj lokaut zakładowy, obejmujący zakład pracy, w którym realizowane są wszelkie działania pracodawcy. Następnym lokautem jest lokaut ponadzakładowy, który dotyczy paru zakładów pracy.
5. Kolejnym kryterium systematyzującym lokauty jest przedmiot lokautu. Owym przedmiotem sporu mogą być m.in. stosunki pomiędzy pracownikami a pracodawcą. Lokaut może być również stosowany w celu wywarcia wpływu na państwo, ponieważ po stronie państwa leży obowiązek prawnych regulacji stosunków na linii pracodawca - pracownik. Dlatego też, w tym miejscu wyróżnia się lokaut obejmujący prawo pracy oraz lokaut polityczny. W pierwszym rodzaju lokautu oponentem są pracownicy, a w drugim organy państwowe.
6. Ostatnim kryterium jest podział lokautów na podstawie momentu wyznaczania sporu grupowego. Ma to przełożenie na sposób określenia podmiotu, który wszczyna spór zbiorowy. W momencie kiedy wygaśnie układ zbiorowy pracy, pracodawca będzie chciał jednostronnie obniżyć wynagrodzenie, a to nie spotka się z aprobatą pracowników, może on dokonać tzw. lokautu z inicjatywy pracodawcy. W sytuacji, kiedy spór zbiorowy został wszczęty przez związek zawodowy, można mówić o prawie pracodawcy do użycia lokautu o charakterze obronnym.

Lokaut — artykuły polecane

Spór zbiorowy — Umowa o pracę — Umowa ustna — Regulamin pracy — Dyscyplina pracy — Źródła powstawania stosunku pracy — Dyskryminacja — Umowa cywilno-prawna — Sankcja

Bibliografia

• Baran K. (2010), Zbiorowe prawo pracy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Broński W. (2015), Rokowania w rozwiązywaniu sporów zbiorowych, Roczniki nauk prawnych, nr 3
• Cudowski B. (1998), Spory zbiorowe w polskim prawie pracy, Temida 2, Białystok
• Masewicz W. (1994), Zatarg zbiorowy pracy, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz
• Pieńkowska M. (red.) (2016), Kortowski przegląd prawniczy, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego w Olsztynie, nr 3
• Witkowski J. (2014), Prawo pracodawców do lokautu, Roczniki Administracji i Prawa, nr 14/1