Czynność procesowa

Czynność procesowa jest przewidzianym prawem zachowaniem organu procesowego lub uczestnika procesu zmierzającym do wywołania określonych skutków prawnych. Skutki procesowe wywołują ponadto zdarzenia procesowe, które są niezależne od zachowania się uczestników procesu. Przykładami zdarzeń procesowych, które wywołują lub mogą wywołać skutki procesowe są: śmierć, choroba oskarżonego lub pokrzywdzonego, zaginięcie lub zniszczenie akt sprawy, upływ czasu powodujący przedawnienie. Aby czynność procesowa była zgodna z prawem musi spełniać określone warunki m.in. posiadać określoną formę, uprawniony podmiot do jej wykonania, oraz termin i miejsce jej wykonania. Najczęściej zachowanie uprawnionego do danej czynności procesowej wiąże się z określonym działaniem, np. wydaniem wyroku przez sąd. Również zaniechanie określonego działania uznaje się jako czynność procesową wywołującą skutki prawne (np. nie wniesienie przez jedną ze stron zażalenia na postępowanie). Czynności procesowe można rozpatrywać w myśl przepisow kodeksu postępowania cywilnego, karnego, administracyjnego oraz innych przepisów.

TL;DR

Czynność procesowa to działanie organu procesowego lub uczestnika procesu mające na celu wywołanie skutków prawnych. Aby była zgodna z prawem, musi spełniać określone warunki. Osoby fizyczne o pełnej zdolności do czynności prawnych, osoby prawne i organizacje społeczne mają zdolność procesową. Czynność procesowa musi być wykonana w określonym terminie, w przeciwnym razie może być bezskuteczna, chyba że strona złoży wniosek o przywrócenie terminu. Istnieją różne rodzaje czynności procesowych, które mogą być wykonywane przez organy procesowe, strony procesowe i innych uczestników procesu.

Uprawnieni do czynności procesowych w myśl kpc

Zdolność procesową, czyli zdolność do dokonywania czynności procesowych, mają osoby fizyczne o pełnej zdolności do czynności prawnych (pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione), osoby prawne i organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie miały osobowości prawnej. osoba fizycznaOsoby fizyczne poniżej 13 lat lub całkowicie ubezwłasnowolnione nie mają w ogóle zdolności procesowej i mogą dokonywać czynności procesowych wyłącznie przez przedstawicieli ustawowych (art. 66 kpc). Małoletni od 13 do 18 roku życia lub częściowo ubezwłasnowolnieni mają zdolność procesową ograniczoną do spraw wynikających z czynności prawnych, których mogą dokonywać samodzielnie (art. 65 par. 2 kpc). Chodzi tutaj o zawieranie umów w drobnych bieżących sprawach życia codziennego oraz dysponowanie osiągniętym zarobkiem lub przedmiotami majątkowymi oddanymi do swobodnego użytku. Czynności procesowych w pozostałych sprawach osoby te mogą dokonywać wyłącznie przez swoich przedstawicieli ustawowych (rodziców, kuratorów, opiekunów).

Termin czynności procesowych w myśl kpc

Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu do jej dokonania jest bezskuteczna (art. 167 kpc). Bezskuteczność dotyczy natomiast tylko takich czynności procesowych, których niewykonanie pociąga za sobą ujemny skutek procesowy dla jednej ze stron (np. złożenie po terminie środka zaskarżenia powoduje jego odrzucenie). Strona postępowania (także jej przedstawiciel, pełnomocnik, kurator), która nie dokonała w terminie czynności procesowej, może złożyć wniosek o jego przywrócenie. Warunkiem uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu jest niedokonanie czynności bez winy jednej ze stron i zaistnienie ujemnego skutku procesowego wobec nie dokonania czynności w terminie (art. 168 kpc). Brak winy strony oceniany jest przez sąd w kontekście obowiązku dokonywania czynności procesowych ze szczególną starannością, odniesioną do okoliczności konkretnej sprawy. Jeżeli strona nie jest osobą fizyczną, jej wina może polegać również na zaniedbaniach osób, które w zakresie obowiązków mają prowadzenie spraw prawnych, obrót korespondencji lub nadzór nad takimi pracownikami. Przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne w przypadku ustalenia przez sąd dopuszczenia się przez stronę choćby niewielkiego zaniedbania. Każdorazowo stwierdzenie kwestii winy strony lub jej braku pozostawione jest uznaniu sądu orzekającego.

Wymagania procesowe

W polskim prawodawstwie możemy wyszczególnić dwie grupy kryteriów, dotyczących czynności procesowych. Dzielimy je na:

• Wymagania wewnętrzne - odnoszą się do czynności procesowych związanych z trzema elementami: treścią, przyczyną oraz celem czynności procesowych. Obejmują również wymagania dotyczące kwalifikacji podmiotu, które musi spełniać, w celu brania czynnego udziału w procesie, jako uczestnik postępowania, strona postępowania lub reprezentant.
• Wymagania zewnętrzne - obejmują okoliczności w jakich zostały wykonane czynności procesowe. Wyodrębniamy: czynności ogólne (czas jak również miejsce przeprowadzonych czynności), czynności szczególne (przesłanki do wykonania czynności procesowej, jej warunkowość oraz odpłatność).

Rodzaje czynności procesowych w kpk w opracowaniu P.Kruszyński

Czynności procesowe mogą być wykonywane przez wszystkich uczestników procesu karnego, a więc można wśród nich wyróżnić czynności, które wykonują:

• organy procesowe
• strony procesowe
• pozostali uczestnicy procesu

(…) najszersze uprawnienia do dokonywania czynności procesowych przysługują organom procesowym i stronom procesowym.

Czynności procesowe należy podzielić:

1. Ze względu na skutek:

• niewpływające bezpośrednio na bieg procesu, należą do nich wnioski dowodowe lub oświadczenia stron procesu. Są pomocne w przebiegu procesu, jednakże nie mają wpływu na zmianę stadium procesu.
• czynności przesuwające proces w stadium następne (np. wniesienie przez prokuratora aktu oskarżenia do sądu)
• czynności powodujące powrót procesu do poprzedniego stadium (np. po pojawieniu się nowego materiału dowodowego).

2. Ze względu na swobodę:

• czynności w pełni dyspozytywne (strony procesowe są w pełni decyzyjne, jeśli chodzi o zmiany lub odwołania wniosków dowodowych np. odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego (art. 496 § 2kpk )),
• czynności z ograniczoną dyspozytywnością ( nie możność cofnięcia przez oskarżonego środka odwoławczego złożonego na jego korzyść przez oskarżyciela publicznego (art. 431 § 2kpk)),
• czynności nakazane lub zakazane przez ustawę.

3. Ze względu na charakter i treść:

• czynności realne (przeszukanie, zatrzymanie, oględziny, wykonanie zdjęć),
• spostrzeżenia procesowe (wysłuchanie głosów stron (art. 406kpk)),
• oświadczenia procesowe (oświadczenie woli lub oświadczenie wiedzy)

4. Ze względu na sposób wyrażenia czynności:

• ustne (np. rozprawa sądowa)
• pisemne (np. akt oskarżenia)

5. Ze względu na sposób komunikowania się:

• wyraźne (relacje uczestników czynności w formie ustnej, pisemnej lub w postaci protokołu),
• dorozumiane (domniemanie polegające na rozpoznaniu zachowania uczestników w danej sytuacji).

Czynność procesowa — artykuły polecane

Interes prawny — Czynność prawna — Postępowanie karne — Postępowanie cywilne — Akty prawne — Osoba fizyczna — Postępowanie sądowe — Zdolność do czynności prawnych — Czynny żal — Czarna lista

Bibliografia

• Bodio J., Jakubecki A. (2008), Kodeks postepowania cywilnego, Wolters Kluwer, Warszawa
• Cieślak M., Świda Z., Ponikowski R., Posnow W. (2008), Postępowanie karne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dziwoki M. (2017), Czynności prawne. Zagadnienia wstępne, Uniwersytet Wrocławski
• Kruszyński P. (red.) (2012), Wykład prawa karnego procesowego, Wydawnictwo Temida 2, Białystok
• Muras Z. (2017), Podstawy prawa, C.H. Beck, Warszawa
• Postulski K. (2014), Kodeks karny wykonawczy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Radwański Z., Olejniczak A. (2018), Zobowiązania - część ogólna, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny. Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Bartłomiej Piróg, Aleksandra Krasoń