Próg absolutny

Próg absolutny - jest to wartość progowa, która w analizie sensorycznej oznacza natężenie bodźca, przy którym następuje przejście od braku wrażenia do pojawienia się wrażenia (o minimalnym natężeniu) [ E. Pijanowski i in. 1978, s. 592 ].Wartość progu absolutnego określa taką cechę indywidualnych doznań zmysłowych jak wrażliwość. Wrażliwość to zdolność do doznawania wrażeń. Między wrażliwością a progiem absolutnym wrażenia, zachodzi stosunek odwrotnie proporcjonalny. Oznacz to, że im mniejszy jest absolutny próg wrażenia, tym większa jest wrażliwość człowieka na daną kategorię bodźców.

TL;DR

W artykule omówiono pojęcie progu absolutnego w analizie sensorycznej. Próg absolutny oznacza wartość progową, przy której pojawia się wrażenie. Wartość progowa określa wrażliwość człowieka na dany bodziec. Artykuł przedstawia różne rodzaje progów, takie jak progi absolutne, progi różnicy i progi krańcowe. Omówiono również metody oznaczania wartości progowych, takie jak metoda limitów, metoda schodkowa, metoda średniego błędu i metoda stałego bodźca.

Wartości progowe

Wartości progowe są generalnie granicami sensorycznymi zdolności percepcyjnych człowieka. W zależności od zakresu intensywności, w którym badana osoba zaczyna spostrzegać bodziec, rozróżnia się kilka rodzajów progów:

• progi absolutne - istnieją dwa rodzaje progów absolutnych - dolny i górny. Minimalna intensywność podniety, która jest w stanie wywołać wrażenie, nazywana jest dolnym progiem absolutnym. Z kolei górny próg absolutny oznacza maksymalną intensywność bodźca, przy której możliwe jest jeszcze wrażenie danej jakości. Dalszy przyrost intensywności podniety nie będzie w tym wypadku powodował zmian wielkości odczuwanego wrażenia.
• progi różnicy - to najmniejsza różnica w fizycznym natężeniu bodźca tego samego rodzaju niezbędna do wywołania uchwytnej różnicy w intensywności wrażenia. Wykryto, że między intensywnością podniet a intensywnością wrażeń istnieje stała zależność. Jest ona najczęściej określana przez prawo psychofizyczne Webera-Fechnera które głosi, że wrażenia rosną w postępie arytmetycznym, podczas gdy bodźce wzrastają w postępie geometrycznym. Stosunek tych dwóch zmiennych wielkości można wyrazić formułą logarytmiczną:

$E=KlogJ+C$,

gdzie K i С - pewne stał, J - podnietę E - wrażliwość.

• progi krańcowe - jest to minimalna wartość bodźca o dużej intensywności, powyżej tej wartości dalszy przyrost wartości bodźca nie zwiększa intensywności wrażenia. Wartość progowa dla każdego bodźca jest stała, ale tylko dla danej osoby i w określonych warunkach. Świadczy to o tzw. wrażliwości sensorycznej, rozumianej jako zdolność odczuwania, identyfikowania i/lub rozróżniania jakościowego i/lub ilościowego jednego lub kilku bodźców za pośrednictwem organu zmysłów[E. Babicz-Zielińska i in. 2008, s. 14]. Wartości progowe są ustalone do różnych celów. Przede wszystkim w celu sprawdzenia indywidualnej wrażliwości sensorycznej osób kandydujących do zespołów oceniających: wartości progu absolutnego i progu różnicy dla danego bodźca (lub bodźców) są miarą ich wrażliwości. Ta cecha jest szczególnie ważna, gdy przedmiotem oceny są minimalne stężenia specyficznych bodźców zapachowych i/lub smakowych w surowcach lub produktach żywnościowych, jak np. przy wykrywaniu skażeń zapachowych lub smakowych, mogących mieć negatywny wpływ na akceptację produktu przez konsumenta [N. Baryłko-Pikielna, I. Matuszewska 2009, s. 115 ].

Odpowiednie dane na ten temat zebrał К. B. Monroe [J. N. Sheth, D. E. Garrett, Cincinati 1986, s. 87]. Wykazano, że ludzie różnią się wiedzą o cenach towarów. W zależnosci od przynależności grupowej ceny te mogą być lepiej lub gorzej reprezentowane w świadomości osób należących do danej kategorii społecznej. Wiedza o cenach niektórych towarów jest minimalna lub żadna, o innych wiedzą wszyscy. Przypomina to dolny próg absolutny. Nie znając ceny danego dobra, nie możemy reagować również na zachodzące zmiany cenowe. W tym przypadku cena nie może wpływać na zachowania konsumenckie ludzi. W odpowiednich badaniach stwierdzono, że przy bardzo wysokiej cenie danego towaru, zniechęcającej do jego zakupu, dalszy jej wzrost nie tylko nie wywołuje już zmiany w gotowości do jego zakupu ale także nie wpływa na zmianę sposobu szacowania jakości tego produktu. Można więc w tym przypadku mówić o górnym progu absolutnym ceny towaru, który jeśli zostanie przekroczony, doprowadzi do wyeliminowania ceny jako czynnika wpływającego na decyzje konsumentów.

Metody oznaczania wartości progowych

Metody oznaczania wartości progowych należą do metod służących do badania wrażliwości sensorycznej ludzi. Obejmują one cztery poniższe metody:

• Metoda limitów - służy do określania progu wrażliwości a ściślej progu wyczuwalności, stosuje się najczęściej do bodźców zapachowych i smakowych. Oceniający otrzymuje uporządkowaną serię próbek (około 10) o regularnie zmniejszającym się natężeniu bodźca (tzw. module) aż do natężeń podprogowych. Zadaniem oceniającego jest ocena próbek według ściśle określonego sposobu i kolejności badania a także każdorazowa, jednoznaczna odpowiedź na pytanie "czy bodziec jest wyczuwalny?"
• Metoda schodkowa - zestaw próbek i zadanie są identyczne jak w metodzie limitów. Metoda schodkowa różni się jedynie sposobem przeprowadzania oceny. W ocenie biorą udział dwie osoby: oceniania i prowadząca ocenę, która kolejno podaje próbki. W momencie osiągnięcia progu wyczuwalności, nie podaje się następnej, kolejnej próbki, lecz poprzednią, już ocenioną. Przy idealnej ocenie dalsze kolejno odpowiedzi winny brzmieć: "nie", "tak", "nie", "tak" itd. W metodzie tej następuje kilkakrotne przejście od braku wrażenia do pojawienia się wrażenia co sprawia, że metoda jest dokładniejsza od metody limitów
• Metoda średniego błędu - służy do określania progu różnicy. Analiza polega na tym, że oceniający otrzymuje próbkę standardową oraz próbkę znacznie słabszą i znacznie silniejszą od standardu.Po wymieszaniu mieszaninę porównujemy ze standardem. Ocena kończy się stwierdzeniem braku różnicy pomiędzy mieszaniną a próbką standardową.
• Metoda stałego bodźca - służy do określania progu różnicy. Zestaw próbek nieparzysty, próbka rodowa = próbka standardowa. Próbki silniejsze lub słabsze od standardu różnią się od niego o moduł (stałą różnicę natężenia bodźca). Oceniający otrzymuje dwie próbki - standard i próbkę słabszą lub silniejszą. Ocena kończy się stwierdzeniem braku różnicy pomiędzy próbką badaną a standardową.

Próg absolutny — artykuły polecane

Próba — Ocena subiektywna — Odorymetria — Elastyczność popytu — Ocena jakości — Kolorymetria — Ocena organoleptyczna — Skala ocen — Błąd pomiaru

Bibliografia

• Babicz-Zielińska E., Rybowska A., Obniska W. (2008), Sensoryczna ocena jakości żywności, Wydawnictwo Akademii Morskiej, Gdynia
• Baryłko-Pikielna N., Matuszewska I. (2009), Sensoryczne badania żywności, Podstawy - Metody - Zastosowania, Wydawnictwo Naukowe PTTŻ, Kraków
• Gawęcki J., Baryłko-Pikielna N. (2007), Zmysły a jakość żywności i żywienia, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań
• Jędryka T., Kozłowski T. (1986), Materiały do ćwiczeń z analizy sensorycznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Korzemski J. (red.) (1978), Encyklopedia Techniki, Przemysł spożywczy, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Kowalik S. (1995), Urzędowe podwyżki cen a reakcje konsumentów (próba analizy psychospołecznej), Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań
• Monroe B. (1986), Buyers' subiective perceptions of price [w:] Marketing management: a comprehensive reader, (red.) J. N. Sheth, D. E. Garrett, Cincinati
• Strelau J. (red.) (2007), Psychologia: podręcznik akademicki. Podstawy psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Żmijewska A. (2011), Psychologia, Zeszyt naukowy nr 2/2011, Skierniewice

Autor: Śliwka Rafał, Nataliia Tyshchenko