Piramida Maslowa

Piramida potrzeb Maslowa (hierarchia potrzeb, piramida potrzeb) to opracowana przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa klasyfikacja potrzeb człowieka, która stanowi inspirację dla wielu badaczy i jest najbardziej znaną teorią dotyczącą zagadnienia potrzeb i motywacji kierujących ludzkimi zachowaniami. Według Maslowa istnieje pięć rodzajów potrzeb (fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, uznania oraz samorealizacji), spośród których każda ma swoją hierarchię.

Należy zauważyć, iż w podstawowych książkach Abrahama Masłowa hierarchia ta nie jest zaprezentowana w sposób graficzny.

Realizacja potrzeby z każdego kolejnego poziomu hierarchii (piętra piramidy) jest możliwa dopiero po zaspokojeniu potrzeb z poziomu niższego. Ponadto jeśli zagrożona jest któraś z silniejszych potrzeb, człowiek będzie starał się walczyć o jej zaspokojenie. Jeśli natomiast tracimy którąś z potrzeb niższych, nie zależy nam już tak na zaspokojeniu wyższych np. gdy głodujemy uznanie innych nie jest dla nas istotne. Następnie, zaspokojona potrzeba już nie motywuje, więc gdy zaspokoimy jedną potrzebę, uświadamiamy sobie istnienie nowych, które to zaczynają nas motywować. Funkcjonowanie człowieka i jego rozwój są realizacją kolejnych szczebli "piramidy" potrzeb. Maslow podzielił jeszcze potrzeby na dwie grupy: potrzeby niedoboru oraz wzrostu. Potrzeby wzrostu nie ujawniają się u osób chorych, ponieważ niezaspokojona jest jedna lub więcej potrzeb niedoboru.

Potrzeba to biologiczny lub psychiczny stan człowieka, który w bezpośredni sposób wpływa na procesy motywacyjne, ukierunkowujące jego zachowania na określony cel, którym jest zaspokojenie tej potrzeby. Procesy motywacyjna wynikają z napięcia związanego najczęściej z brakiem czegoś (jedzenia, picia, itp.). Człowiek ocenia ten stan napięcia negatywnie i w związku z tym, wywołuje to w nim dążenie do jego ograniczenia (zredukowania braku, zaspokojenia potrzeby).

Potrzeby możemy podzielić na potrzeby niższego oraz wyższego rzędu. Potrzeby niższego rzędu powinny być zaspokajane jako pierwsze. Mają one znaczenie dla biologicznego przetrwania człowieka. Potrzeby wyższe mają mniejsze znaczenie dla biologicznego przetrwania. Ich zaspokojenie może być opóźnione, a nawet zaniknąć. Ponadto, mogą być one trudne do rozpoznania. Zaspokojenie wyższych potrzeb prowadzi do większej efektywności biologicznej, długowieczności, mniejszej ilości chorób oraz większego apetytu.

TL;DR

Piramida potrzeb Maslowa opisuje hierarchię potrzeb człowieka, która ma wpływ na jego motywację. Potrzeby niższego rzędu, takie jak fizjologiczne i bezpieczeństwa, powinny być zaspokojone jako pierwsze, a potem można skupić się na potrzebach wyższego rzędu, takich jak przynależność, uznania i samorealizacja. Wykorzystanie tej koncepcji w zarządzaniu może pomóc w zrozumieniu potrzeb pracowników, planowaniu pracy i rozwoju pracowników, ale ma też pewne ograniczenia, takie jak brak badań potwierdzających teorię i brak uwzględnienia kulturowych różnic.

Piramida potrzeb Maslowa a motywacja

Rys. 1. Piramida potrzeb Maslowa

Potrzeby ludzkie jako podstawowy czynnik motywujący do działania, stanowią istotny czynnik wywierania wpływu na pracowników przez osoby zarządzające organizacjami. Hierarchia potrzeb według Maslowa jest ściśle związana z kierowaniem ludźmi oraz ich motywowaniem. Pracodawca powinien umożliwiać pracownikom zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Zaspokojone niższe potrzeby zezwalają pracownikom na stawianie przed sobą większych oraz ambitniejszych celów. Pracownik nie będzie w stanie pracować wydajnie bez prawidłowego zaspokojenia jego potrzeb fizjologicznych. Potrzeba bezpieczeństwa może być zaspokajana poprzez stałość zatrudnienia czy programy emerytalne. Potrzeba przynależności związana jest z zaangażowaniem w życie organizacji, byciem członkiem zespołu czy kontaktami ze współpracownikami. Pracodawca może realizować potrzebę uznania poprzez dawanie premii swoim pracownikom. Samorealizacja motywuje pracowników do osiągania coraz ambitniejszych celów.

Rodzaje potrzeb według A. Maslowa

• Potrzeby fizjologiczne - najniższe w hierarchii, są to przede wszystkim potrzeby niezbędne do utrzymania człowieka przy życiu, takie jak głód, pragnienie, sen, potrzeby seksualne, unikanie zimna bądź gorąca. Powinny być zaspokajane jako pierwsze. Umożliwi to osiąganie wyższych celów.
• Potrzeby bezpieczeństwa - dominują u niemowląt (np. potrzeba ochrony przed nagłym hałasem lub ukojeniem strachu przed osobami obcymi), ale są też obecne u dorosłych, zwłaszcza w czasie wojny, długotrwałej choroby, katastrofy czy bezrobocia. Są to również potrzeby oparcia oraz opieki.
• Potrzeby przynależności i miłości opisać można jako pragnienie uczuciowych związków oraz przebywania z innymi ludźmi, należenia do społeczności, należenia do danej grupy, akceptacji ze strony innych, przyjaźni i zrozumienia,
• Potrzeby uznania są potrzebami samoakceptacji i doznawania szacunku ze strony innych osób. Do tej grupy zaliczamy potrzeby: dominacji, uznania, prestiżu, zyskiwania znaczącej pozycji społecznej itp. Zaspokojenie ich pozwala rozwinąć poczucie własnej wartości oraz zaufania do samego siebie,
• Potrzeby samorealizacji - znajdują się najwyżej w hierarchii. Potrzeby samorealizacji pojawiają się po zaspokojeniu wcześniejszych potrzeb. Jako jedyne należą do potrzeb wzrostu.(metapotrzeb) i w przeciwieństwie do potrzeb niedoboru (podstawowych):
  • im więcej potrzeb wzrostu tym lepiej,
  • dostarczają pozytywnych emocji,
  • koncentrują osobę na przedmiocie potrzeby,
  • ich realizacja jest procesem długotrwałym, względnie niezależnym od otoczenia,
  • zapewniają zdrowie fizyczne i psychiczne.

Zalety wykorzystania hierarchii potrzeb Masłowa w zarządzaniu

Wykorzystanie koncepcji Maslowa w zarządzaniu ma wiele zalet, takich jak:

• Ułatwia zrozumienie potrzeb pracowników - dzięki hierarchii potrzeb menedżerowie mogą lepiej zrozumieć, co motywuje ich pracowników i jakie potrzeby muszą być zaspokojone, aby pracownicy byli zadowoleni z pracy.
• Pomaga w planowaniu i organizacji pracy - menedżerowie mogą wykorzystać hierarchię potrzeb, aby określić, jakie cele i zadania powinny być realizowane, aby zaspokoić potrzeby pracowników na różnych poziomach hierarchii.
• Wspiera rozwój pracowników - menedżerowie mogą wykorzystać hierarchię potrzeb, aby określić, jakie umiejętności, wiedzę i kompetencje powinien posiadać pracownik, aby zaspokoić jego potrzeby związane z rozwojem osobistym i zawodowym.
• Pozwala na lepszą komunikację - wykorzystanie hierarchii potrzeb może ułatwić komunikację między pracownikami a menedżerami, ponieważ pozwala na jasne określenie oczekiwań i potrzeb.
• Wspiera budowanie pozytywnej atmosfery w pracy - zaspokojenie potrzeb pracowników na różnych poziomach hierarchii może przyczynić się do budowania pozytywnej atmosfery w pracy i poprawy klimatu organizacyjnego.

Ograniczenia związane z wykorzystaniem koncepcji Maslova w zarządzaniu

Mimo że hierarchia potrzeb Maslowa była powszechnie stosowana w zarządzaniu, to jednak istnieją pewne ograniczenia, takie jak:

• Brak empirycznych badań potwierdzających teorię - choć teoria Maslowa była szeroko akceptowana, to brakowało badań empirycznych potwierdzających jej prawdziwość.
• Możliwość zmiany priorytetów potrzeb - często priorytety potrzeb u jednostek mogą się zmieniać w zależności od kontekstu, w którym się znajdują, co może wpłynąć na ich motywację i zachowanie.
• Nie uwzględnienie kulturowych różnic - Maslow opracował swoją teorię na podstawie badań przeprowadzonych głównie na populacji zachodniej, co może wpłynąć na jej uniwersalność i stosowalność w innych kulturowych kontekstach.
• Brak uwzględnienia potrzeb wyższego rzędu u jednostek w złej sytuacji materialnej - według krytyków, osoby biedne mogą nie mieć potrzeby samorealizacji, gdy walczą o zaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak jedzenie i bezpieczeństwo.
• Brak uwzględnienia złożoności ludzkiej motywacji - Maslowa krytykowano za uproszczenie koncepcji motywacji, ignorując bardziej złożone i dynamiczne czynniki, takie jak emocje czy sytuacyjne czynniki, które wpływają na motywację jednostek.
• Niejasne kryteria określania, co jest potrzebą wyższego rzędu - hierarchia potrzeb Maslowa opiera się na subiektywnym pojęciu "potrzeby wyższego rzędu", co może prowadzić do trudności w jego zastosowaniu w praktyce.

Piramida Maslowa — artykuły polecane

Hierarchia potrzeb — Teoria ERG — Motywacja zewnętrzna — Szkoła behawioralna — Kultura organizacyjna — Motywowanie pracowników — Pozytywne nastawienie — Pracoholizm — Mobbing — Symulacja kredytu

Bibliografia

• Maslow A. (2009), Motywacja i osobowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stelmach W. (2008), Jeszcze raz, ale inaczej, o teorii Maslowa, Journal of Management and Business Administration. Central Europe 4
• Strelau J. (red.) (2007), Psychologia: podręcznik akademicki. Podstawy psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Webber R. (1996), Zasady zarządzania organizacjami. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1996
• Zimbardo P. (1999), Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Iwona Wasilczyk, Magdalena Bosak