Repozytorium

Repozytorium - jest to rodzaj tradycyjnej biblioteki cyfrowej, w której przechowywane są uporządkowane dokumenty przeznaczone do udostępniania. Specyfiką repozytorium jest rodzaj dokumentów, jakie są w nim przechowywane. Według słownika informacji naukowej i bibliotekoznawstwa repozytorium to przestrzeń fizyczna, która jest zarezerwowana dla ciągłego przechowywania materiałów archiwalnych takich jak rękopisy, książki, dokumenty. Celem repozytorium jest ochrona i zachowanie tych zasobów.

TL;DR

Repozytorium to biblioteka cyfrowa, w której przechowywane są uporządkowane dokumenty. Istnieją różne rodzaje repozytoriów, takie jak repozytoria dziedzinowe, które przechowują wiedzę z określonych dziedzin, oraz repozytoria wielotematyczne, które zawierają dokumenty z różnych kategorii wiedzy. Repozytoria mogą być otwarte, umożliwiając swobodny dostęp do zawartości, lub instytucjonalne, gdzie dostęp jest ograniczony do określonej społeczności.

Typy repozytoriów ze względu na zawartość

Według kryterium zawartości repozytoria można podzielić na:

Repozytorium dziedzinowe - równoważne z repozytorium tematycznym i repozytorium wiedzy, określane jako miejsce gdzie przechowywana jest uporządkowana wiedza dziedzinowa. Repozytorium to przeznaczone jest do wielokrotnego wykorzystania w szerokim zakresie poszerzania wiedzy z określonej dziedziny. Wśród repozytoriów dziedzinowych możemy wyróżnić:

• CogPrints - repozytorium, w którym przechowywane są informacje z dziedziny neurologii, psychologii, medycyny i filozofii.
• EarthPrints - otwarte repozytorium, stworzone w celu przechowywania i zbierania informacji oraz rezultatów badań przeprowadzonych na temat powłoki wodnej i lądowej ziemi oraz atmosfery.
• E-Lis - repozytorium przechowujące informacje na temat bibliotek.
• E-print Network - repozytorium stworzone z myślą o naukach ścisłych, w szczególności zawiera materiały z dziedziny fizyki, chemii, biologii.
• Molecualar Diversity Preservation International - otwarte repozytorium gromadzące badania chemiczne oraz czasopisma.
• RePec - archiwum zawierające badania w dziedzinie ekonomii.
• Web Gallery of Art - repozytorium w stylu wirtualnego muzeum, gromadzone są w nim reprodukcje obrazów oraz rzeźb.
• Wirtualna Biblioteka Inżyniera - niekomercyjny portal gromadzący w swoim repozytorium opracowania, referaty i artykuły naukowe dla środowiska inżynierskiego.
• World Environmental Library - jest to archiwum, które umożliwia dostęp do informacji dla najbiedniejszych państw świata. Znajdują się w nim publikacje z zakresu rolnictwa, biologii, zmian klimatycznych, gospodarki wodnej i polityki.

Repozytorium wielotematyczne - nazywane też repozytorium multidyscyplinarnym, zawarte są w nim dokumenty z różnych kategorii wiedzy. Repozytorium to również przeznaczone jest do wielokrotnego wykorzystania w zakresie powiększania wiedzy z kategorii dostępnych w archiwum. Przykładami takich repozytoriów są:

• Driver Search Portal - wyszukiwarka umożliwiająca odnajdowanie publikacji, które dostępne są krajach Unii Europejskiej.
• OAlster - repozytorium zawierające miliony dokumentów elektronicznych takich jak książki, grafiki, pliki audio z określonej kategorii nauki.
• OpenDoar - portal akademicki, który służy do rejestrowania repozytoriów naukowych i bibliotek cyfrowych z całego świata.
• Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych - repozytorium to zawiera elektroniczne materiały archiwalne, naukowe ze zbiorów polskich instytutów naukowych oraz ich bibliotek.
• SpringerOpen Books - repozytorium gromadzące otwarte publikacje naukowe i czasopisma autorów z całego świata.
• Adam Mickiewicz University Repository - cyfrowe archiwum, w którym znajdują się publikacje naukowe, doktoraty i materiały dydaktyczne, które powstały na Uniwersytecie Adama Mickiewicza.
• CEON - otwarte repozytorium, które udostępnia różnorodne materiały naukowe: książki, referaty, raporty, obrony doktorskie. Dostęp do wszystkich materiałów jest darmowy.

Typy repozytoriów ze względu na organizację

Według kryterium formy organizacji repozytoria możemy podzielić na:

Repozytorium otwarte - repozytoria te wspierają rozwój badań naukowych, prace administracyjne oraz różnorodne procesy uczenia się. Zawierają one dokumenty cyfrowe takie jak prace doktorskie, czasopisma, artykułu naukowe czy pomoce dydaktyczne. Dostęp do wszystkich źródeł jest otwarty i nieograniczony. Zawartość takiego archiwum jest różnorodna i służy wielu użytkownikom.

Repozytorium instytucjonalne - służy do rozpowszechniania cyfrowych informacji i dorobku naukowego określonej społeczności. Informacje w nim przechowywane mają najcześciej charakter naukowy i edukacyjny. Repozytorium instytucjonalne to najczęściej repozytorium udostępniane przez uczelnie wyższe odpowiedniej i zainteresowanej społeczności. Dostęp do wszystkich cyfrowych materiałów jest ograniczony i z reguły niemożliwy dla wszystkich. Obowiązkiem uczelni wyższej jest zarządzanie takim repozytorium oraz nadawanie dostępu odpowiednim jednostkom.

Repozytorium — artykuły polecane

Otwarty dostęp — System informacji przestrzennej — Dane — Digitalizacja — Przewodnik turystyczny — Społeczeństwo informacyjne — Wykluczenie cyfrowe — Dziedzina nauki — Spis powszechny

Bibliografia

• Janiak M. (red.) (2012), Biblioteki cyfrowe, Wydawnictwo SBP, Warszawa
• Priti J. (2011), New trends and future applications/directions of institutional repositories in academic institutions, Library Review Vol 60, nr 2
• Próchnicka M. (2017), Otwarte repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego jako element systemu zarządzania informacją instytucjonalną: wyniki badań przeprowadzonych wśród przedstawicieli środowiska akademickiego uczelni, Biblioteka Jagiellońska, Kraków
• Rychlik M. (2012), Co repozytorium instytucjonalne oferuje swojej społeczności akademickiej? - na przykładzie repozytorium AMUR oraz repozytoriów na świecie, [w:] Biblioteka, Książka, Informacja, Internet. Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Osińskiego i Renaty Malesy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
• Strona internetowa: Repozytoria naukowe

Autor: Justyna Dominik