Próba (Towaroznawstwo)

Próba to ustalony sposób postępowania w celu stwierdzenia np. obecności lub nieobecności danego składnika w badanym materiale [I. Duda, 1994, s. 133]. Jest to praktyczne badanie własności danego materiału lub wyrobu, a także sprawdzanie prawidłowości działania urządzenia [S. Czerni, 1984, s. 748]. Hasło to oznacza także zawartość metalu szlachetnego w stopie, wyrażana zwykle w stosunku do 1000 części stopu; np. próba złota 900 oznacza, że na 1000 części wagowych stopu jest 900 części czystego złota [S. Czerni, 1984, s. 748]. Stwierdzenie to opisuje także usiłowanie, wysiłek podjęty w celu dokonania czegoś. Jest to także przygotowanie sztuki, koncertu itp. do odegrania przed publicznością. [E. Sobol, 1997, s. 792]. W matematyce hasło to znane jest jako zespół elementów pewnej zbiorowości podlegającej badaniu statystycznemu, na podstawie którego wnioskuje się o tych czy innych cechach badanej zbiorowości.[H. Bonecki, 1975, s. 712] W genetyce występuje jako zbiór elementów pobranych z populacji [J. Kielanowski, 1965, s. 470]. Próba dzieli się na kilkanaście rodzajów. Niektóre z nich to:

• Próba alizarynowa: powszechnie stosowana w Polsce metoda rutynowa oznaczania świeżości mleka. Polega na zmieszaniu równych objętości mleka i alizaryny [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba fermentacyjna: metoda oceny ogólnego charakteru mikroflory w mleku surowym oparta na obserwacji wyglądu skrzepu powstałego po 24 i 48h inkubacji w temperaturze 38-40OC [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba Fiehego: metoda wykrywania obecności miodu sztucznego w miodzie naturalnym [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba Kreisa: metoda jakościowa wykrywania w tłuszczach obecności aldehydów, świadczących o przebiegu procesu jełczenia [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba metali szlachetnych: określenie zawartości kruszcu w jego stopie z innymi metalami [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba Nestlera: metoda jakościowa wykrywania liści herbaty ekstrahowanej na podstawie obecności alkaloidu. Próba opiera się na zjawisku sublimacji, której ulega podczas podgrzewania kofeina obecna w liściach herbaty nieekstrahowanej [I. Duda, 1994, s. 133].
• Próba podpuszczkowa: próba stosowana do oceny mleka dla potrzeb serowarstwa. Polega na ocenie wyglądu, kształtu i struktury sernika, oraz na ocenie smaku i zapachu serwatki. W zależności od wyniku mleko klasyfikuje się na 3 typy [I. Duda, 1994, s. 133].

Próba ślepa: wykonanie danego oznaczenia z użyciem wszystkich przewidywanych odczynników, ale bez użycia próbki oznaczanego materiału, które powinno dać wynik zerowy [I. Duda, 1994, s. 134].

• Próba Abla: jedna z prób trwałości chemicznej niektórych materiałów wybuchowych, polegająca na określeniu czasu zmiany zabarwienia tzw. Papierka jednoskrobiowego pod wpływem rozkładu materiału [S. Czerni, 1984, s. 748].
• Próba Baumanna: Próba makroskopowa pozwalająca określić rozmieszczenie wtrąceń siarczkowych w stali [S. Czerni, 1984, s. 748].
• Próba Bębnowa: próba mająca na celu określenie własności mechanicznych koksu, polegająca na rozkruszeniu go w obracającym się bębnie i następującym po tym przesianiu w ustalony sposób przez znormalizowane sita [S. Czerni, 1984, s. 748].
• Próba iskrowa: sposób przybliżonego określenia gatunku badanej stali na podstawie wyglądu iskier powstających przy szlifowaniu ściernicą próbki tej stali [S. Czerni, 1984, s. 748].

Próba kafarowa: próba, której celem jest sprawdzenie odporności na obciążenia dynamiczne hutniczych wyrobów stalowych oraz staliwnych [S. Czerni, 1984, s. 748].

• Próba klinowa: próba łamania klina, mająca na celu ustalenie skłonności żeliwa do grafityzacji, polegająca na odlaniu próbki w kształcie klina, przełamaniu jej i porównaniu przełomu z wzorcami [S. Czerni, 1984, s. 748].
• Próba lejności: próba technologiczna polegająca na odlaniu spirali w znormalizowanej formie; miarą lejności jest stopień wypełnienia formy [S. Czerni, 1984, s. 748].
• Próba napięciowa: próba, której celem jest sprawdzenie odporności na przebicie niektórych wyrobów elektrotechnicznych, polegająca na poddaniu ich napięciu wyższemu niż znamionowe [S. Czerni, 1984, s. 749].
• Próba przechyłu: próba, której celem jest zbadanie stateczności początkowej statku, polegająca na przechylaniu go za pomocą ciężaru przenoszonego z burty na burtę i pomiarze kąta przechyłu [S. Czerni, 1984, s. 749].
• Próba wodna: sprawdzanie szczelności zbiorników i przewodów przez napełnianie ich wodą pod ustalonym ciśnieniem próbnym odpowiednio większym od roboczego [S. Czerni, 1984, s. 749].

TL;DR

Próba to sposób badania materiałów i wyrobów, ale także wysiłek podejmowany w celu osiągnięcia czegoś. Istnieje wiele rodzajów prób, takich jak próba alizarynowa, fermentacyjna, Fiehego, Kreisa, metali szlachetnych, Nestlera, podpuszczkowa, ślepa, Abla, Baumanna, Bębnowa, iskrowa, kafarowa, klinowa, lejności, napięciowa, przechyłu i wodna. Każda z nich ma inną metodę i cel badania.

Próba (Towaroznawstwo) — artykuły polecane

Ocena jakości — Odorymetria — Kwasowość — Ocena organoleptyczna — Kolorymetria — Areometria — Metody sensoryczne — Metody oznaczania wody — Ekstrakt

Bibliografia

• Adamik K. (red.) (1965), Zootechniczny Słownik Encyklopedyczny, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
• Czerni S. (red.) (1984), Leksykon naukowo-techniczny, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• PWN (1975), Encyklopedia Powszechna PWN, PWN, Warszawa

Autor: Grzegorz Poręba