Układ ergonomiczny

Układ ergonomiczny
Polecane artykuły
Wykres blokowy Humanizacja pracy Model Leavitta Heurystyka Procesy poznawcze Konflikt Manipulacja językowa Warunki powstania konfliktu Bodziec

Pojęcie układu ergonomicznego jest jednym z podstawowych w nauce ergonomii. Kryje się pod nim układ człowiek - maszyna lub układ człowiek - praca. W ten symboliczny sposób można przedstawić każde stanowisko pracy. Obydwa elementy tego układu mają także charakter symboliczny, gdyż pod pojęciem człowieka może się kryć zarówno jednostka jak i grupa osób. Podobnie ma się rzecz z drugim elementem układu - maszyną. Może to być: narzędzie lub stanowisko pracy, jedno urządzenie lub też cały ciąg produkcyjny. Pomiędzy tymi dwoma elementami zachodzą stale pewne procesy, wynikające z ich wzajemnego oddziaływania. Oba te elementy działają w konkretnych warunkach środowiska zewnętrznego, które ma wpływ na każdy z nich. Także i elementy układu mają wpływ na otoczenie, zarówno bliższe jak i dalsze. Dlatego też często stosuje się określenie: układ człowiek - maszyna - środowisko. Należy także wspomnieć, że w tym przypadku pojęcie układ jest rozumiane jako system. Jest on wieloznaczny, dotyczy zbioru zasad postępowania ewentualnie sposobów zorganizowania, uporządkowania lub podporządkowania elementów tworzących całość. Wiele dyscyplin naukowych dostarcza informacji na temat właściwego działania elementów składowych tego układu. Materiał ten jest przez ergonomię integrowany pod kątem optymalnego ich wspólnego działania dla dobra człowieka i wynikających z tego efektów.

Układ człowiek-maszyna

W stosunkach pomiędzy człowiekiem a maszyną występują następujące procesy:

• maszyna za pośrednictwem układu sygnalizacyjnego wysyła sygnał o określonym znaczeniu,
• człowiek obsługujący maszynę odbiera sygnał przy pomocy tzw. receptorów, czyli narządów zmysłów i przekazuje go do układu nerwowego, czyli innymi słowy odczytuje treść otrzymanej informacji,
• w centralnym układzie nerwowym człowieka - operatora maszyny następuje przetworzenie odebranej informacji, w wyniku którego rodzi się decyzja,
• operator wykonuje podjętą decyzję, oddziałując przy pomocy efektorów na elementy sterownicze maszyny i powodując uruchomienie, regulację czy zatrzymanie maszyny.

Układ człowiek-praca

Pojęcie "człowiek-praca" przyjęła ergonomia z psychologii pracy. Analizując ten układ należy określić wysiłek psychofizyczny pracownika, który współtowarzyszy mu podczas pracy, a także pojawia się przez czynniki towarzyszące pracy. Do takich czynników zaliczamy m.in. samą pracę, warunki pracy, czas pracy.

Analiza tego układu nie obejdzie się bez przedstawienia wzajemnych powiązań elementów w nim występujących. wg Olszewskiego można wyróżnić następujące odmiany powiązania:

• ręczne, człowiek wykonuje swoja pracę przy użyciu prostych narzędzi, odpowiada za kontrole i jest jedynym źródłem energii
• mechaniczne (półautomatyczne), maszyna jest źródłem energii, natomiast cały proces produkcyjny kontroluje człowiek
• automatyczne. Istnieją dwa rodzaje powiązań automatycznych:
  • Układy zdeterminowane, automat działa według sprecyzowanego programu, wszystkie jego funkcje są przewidziane
  • układy niezdeterminowane, automat działa według sprecyzowanego programy, ale jest szansa wystąpienia przypadkowej, niedającej się przewidzieć sytuacji (J. Olszewski 1993, s. 31-34)

Etapy analizy układu człowiek-praca:

• Etap pierwszy, pozyskiwanie informacji o maszynie przez człowieka
• Drugi etap, transformacja, czyli przetwarzanie uzyskanych danych, prowadzi ona do podjęcia decyzji
• Trzeci etap, wykonanie decyzji, poprzez powierzenie odpowiednich informacji efektorom (J. Olszewski 1993, s. 35-36)

Bibliografia

• Furmanek W., (2008), Zarys humanistycznej teorii pracy, Wyd. Adam Marszałek, Toruń
• Górny A., Sławińska M., (2011), Wiedza ergonomiczna w sterowaniu bezpieczeństwem systemu pracy, "Zeszyty naukowe wyższej szkoły zarządzania ochroną pracy w Katowicach", Nr 1(7), Katowice, s. 49-61
• Jabłoński J. (2016), Ergonomia a poznanie: odniesienia metodologiczne, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Kamieńska-Żyła M., (2002), Struktura i ergonomia stanowiska komputerowego, Wyd. Tarbonus, Tarnobrzeg
• Karczewski J., (2000), System zarządzania bezpieczeństwem pracy, ODDK, Gdańsk, s. 163
• Kowal E., (2002), Ekonomiczno-społeczne aspekty ergonomii, PWN, Warszawa - Poznań, s. 27-30
• Mreła H., (1975), Technika organizowania pracy, Wiedza Powszechna, s. 58-60
• Olszewski J., (1997). Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań
• Sławińska M., (2008), Ergonomia systemów zautomatyzowanych, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Spychała M., (2014), Projektowanie ergonomiczne systemów z uwzględnieniem kompetencji wykonawców zadań, "Zeszyty naukowe Politechniki Poznańskiej", Nr.63, Poznań
• Wykowska M. (1994), Ergonomia, Wydawnictwo AGH, Kraków

Autor: Konrad Karp, Pola Maj