Alfred Nobel

Alfred Nobel
Polecane artykuły
Robert Owen Thomas Edison Abraham Maslow Menlo Park Amartya Sen Róża Luksemburg John Maynard Keynes George Soros Alban William Phillips

Alfred Bernhard Nobel (ur. 21 października 1833 roku w Sztokholmie, zm. 10 grudnia 1896 roku w San Remo) – szwedzki chemik, wynalazca dynamitu, filantrop. Fundator Nagrody Nobla.

Życiorys

Alfred Nobel urodził się 21 października 1833 w Sztokholmie, był dzieckiem Immanuela Nobla – inżyniera oraz Andriette Ahlsell. Ojciec Nobla był wynalazcą i wizjonerem, który pomimo bankructwa ponownie zebrał majątek, co pozwoliło mu na zafundowanie swoim dzieciom edukacji na wysokim poziomie. Bowiem Alfred Nobel miał dwóch starszych braci – Roberta, Ludwiga oraz jednego młodszego brata – Emila. Emil Nobel zginął tragicznie w wyniku wypadku w pracowni chemicznej. (S. Sri Kantha, 1997, s. 2). W latach młodości Alfred Nobel kształcił się w Petersburgu, gdzie opanował cztery języki obce – rosyjski, angielski, francuski oraz niemiecki. Niezwykle interesował się literaturą i poezją, ale ostatecznie zdecydował się podróżować po świecie, zgłębiając tajniki inżynierii chemicznej. Najpierw udał się do Paryża, gdzie po raz pierwszy poznał nitroglicerynę, przy której zastosowaniu w przyszłości długo pracował. Następnie Nobel kontynuował edukację w USA. W 1852 roku powrócił do Petersburga, by pracować ze swoimi braćmi i ojcem. W Petersburgu Nobel zaczął eksperymentować z nitrogliceryną. W 1863 roku Nobel powrócił do Szwecji i zajął się dalszą działalnością badawczą. W 1867 roku wynalazł dynamit, co jest uznawane za jego największe osiągnięcie. Tempo pracy Nobla świadczyło o jego zamiłowaniu do wynalazków. W późniejszych latach Nobel, już jako zamożny człowiek, zamieszkał we Francji. W 1891 roku ostatecznie zamieszkał we Włoskim San Remo, tam też zmarł.

Śmierć

Alfred Nobel zmarł 10 grudnia 1896 roku we Włoszech w wieku 63 lat. Oficjalną przyczyną śmierci jest udar mózgu. Asystent Nobla, Ragnar Sohlman zaobserwował, iż ten w ostatnich latach życia cierpiał na depresje spowodowaną słabym stanem zdrowia oraz nieudanym życiem uczuciowym. Istnieje hipoteza, że pośrednią przyczyną jego śmierci był fakt, iż przez wiele lat swojej pracy był narażony na bezpośredni kontakt z nitrogliceryną i stąd wynikał jego pogarszający się stan zdrowia. W tych czasach szkodliwe skutki długotrwałej ekspozycji na nitroglicerynę nie były jeszcze znane. (S. Sri Kantha, 1997, s. 1-4)

Dynamit

Alfred Nobel w ciągu swojego życia zastrzegł aż 355 patentów. Jednak do jego największych osiągnięć należało wynalezienie materiału wybuchowego, jakim jest dynamit. Było to efektem jego ciągłych i wieloletnich eksperymentów z nitrogliceryną, bowiem dynamit składał się w 75% z nitrogliceryny i w 25% z ziemi okrzemkowej. Nobel odkrył, że takie połączenie składników daje konsystencję, która niweluje ryzyko przedwczesnego wybuchu, co było problemem w przypadku samej nitrogliceryny (w wyniku niekontrolowanego wybuchu nitrogliceryny tragicznie zginał młodszy brat wynalazcy, Emil). W 1864 roku Nobel otworzył z Szwecji pierwszą firmę wytwarzającą dynamit. W następnych latach jego działalność produkcyjna rozszerzyła się na takie kraje jak Norwegia, Niemcy, USA, Francja oraz Wielka Brytania. Alfred Nobel osiągnął sukces na skalę międzynarodową. (Alfred Nobel’s dynamite companies. NobelPrize.org. Nobel Media AB 2018.)

Nagroda Nobla

Zgodnie z testamentem Alfreda Nobla, spadkobierca majątku została Szwedzka Akademia Nauk. Mimo iż testament został zakwestionowany przez spadkobierców Nobla, ostatecznie 19 czerwca 1900 powstała Fundacja Nobla, która jest odpowiedzialna za przyznawania prestiżowej Nagrody Nobla. Jest ona przyznawana od 1901 roku w pięciu kategoriach za wybitne osiągnięcia – w dziedzinie fizyki, w dziedzinie chemii, w dziedzinie biologii, w dziedzinie literatury a także za działalność na rzecz pokoju na świecie. Od 1969 roku Nagroda Nobla jest także przyznawana za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ekonomii. Nastąpiło to z okazji 300-lecia Centralnego Banku Szwecji, i jest ona fundowana przez właśnie ten bank. (J. Siekierski, 2012, s. 2)

Polscy nobliści

• Maria Skłodowska-Curie – jako pierwszy laureat w historii otrzymała Nagrodę Nobla dwukrotnie: w dziedzinie fizyki w 1903 roku oraz w 1911 w dziedzinie chemii
• Henryk Sienkiewicz – nagrodzony w 1905 roku w dziedzinie literatury za całokształt twórczości literackiej
• Władysław Reymont – nagrodzony w 1924 roku w dziedzinie literatury za powieść "Chłopi”
• Czesław Miłosz – nagrodzony w 1980 roku w dziedzinie literatury za całokształt twórczości literackiej
• Lech Wałęsa – w 1983 roku otrzymał pokojową Nagrodę Nobla
• Wisława Szymborska – nagrodzona w 1996 roku w dziedzinie literatury za całokształt twórczości literackiej

Bibliografia

• Fant K., (2006), Alfred Nobel: A Biography, Arcade Publishing, Nowy Jork
• Oficjalna strona internetowa Nagrody Nobla
• Siekierski J. Nobliści w dziedzinie ekonomii o cyklach i kryzysach gospodarczych Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, 2012; 1(20): 149-166
• Sri Kantha, S. Could nitroglycerine poisoning be the cause of Alfred Nobel's anginal pains and premature death? Medical Hypotheses, 1997; 49: 303–306

Autor: Daniela Wawrzyniak