Empatia

Empatia
Polecane artykuły
Relatywizm kulturowy Mechanizm obronny Psychologia pozytywna Archetyp kulturowy Typy osobowości Psychologia społeczna Socjalizacja Holistyczne podejście Mentor

Empatia jest jedną z cech osobowości, której istota polega na umiejętności wczucia się w sytuację i odczucia drugiego człowieka, a przede wszystkim na umiejętnym dostosowaniu się i reakcji w odpowiedzi na te odczytane emocje.

Definicja

Empatia rozumiana jest jako reakcja i reagowanie emocjonalne osoby obserwującej w sposób odpowiedni do reakcji obserwowanego. Można ją też definiować jako reakcję, która jest odpowiedzią dopasowaną do odczuć odbiorcy do, którego kierowane jest działanie.
Obecnie jednak charakteryzowana jest jako element dwóch odrębnych kategorii zjawisk. Pierwszym jest wcześniej opisane reagowanie na emocje innych, drugim natomiast wchodzenie w role poznawczą. Znaczącą rolę w całym zjawisku i komunikacji za pomocą empatycznych zachowań mają takie uwarunkowania jak stopień poznawczy adresata i odbiorcy informacji, cechy indywidualne, doświadczenia życiowe i zdolności biologiczne, styl życia, sytuacja rodzinna oraz sposób powiązania.
Z psychologicznego punktu widzenia empatia określana jest jako umiejętność utożsamiania się inny osobą, próby wczucia się w jej rolę oraz jej punkt widzenia. Celem jest zrozumienie drugiej osoby, jej doświadczeń oraz szansy na zrozumienie przyszłych zachowań.

Geneza powstania pojęcia

Pojęcie empatii pochodzi od słowa "sympatia", które dawniej miało zdecydowanie szersze znaczenie niż obecnie. Sympatia tłumaczona była wówczas jako zrozumienie innych, współuczestnictwo na poziomie emocjonalnym, przychylność wobec społeczeństwa. Było uznawane za duchową wspólnotę, której celem było okazywanie współczucia.
w XIX w. sympatia została zdefiniowana jako cecha ludzkiej duszy i regulator stosunków między ludźmi. Cierpienie było wtedy rozumiane jako specyfika życia człowieka, a sympatia była częścią tego życia. W całym procesie celem było zapomnienie o różnicach dzielących ludzi co miało na celu utożsamianie się z innymi, aby ich przeżycia stały się naszymi.
Pojęcie empatii pojawiło się na początku XX w., a powstanie go było związane z rozwojem rozważań filozoficznych na temat stanów psychicznych. Wiele teorii, między innymi bardzo ważna teoria analizowana na gruncie epistemologii, okazało się bardzo ważnych dla współczesnego badania psychologii i działań w jej zakresie.
Theodor Lipps był pierwszą osobą, która zaczęła prowadzić badania na podstawie teorii wczucia. On też stworzył pojęcie empatii. Był prekursorem stwierdzenia jakoby empatia była nie tylko poznaniem drugiego człowieka przez zrozumienie toku jego myślenia, ale także poprzez naśladownictwo wewnętrznych odczuć drugiej osoby - wewnętrzną imitację. Stworzył pojęcie, które miało być używane w analizie psychologii percepcji, a także psychologii społecznej.
W późniejszych latach pojęcie empatii przestało być używane w zakresie psychologii eksperymentalnej, a pojawiło się w badaniach teorii osobowości i psychologii społecznej.
Obecnie używana i standardowa definicja empatii została stworzona przez Dollarda i Millera w 1950 r. i mówi o empatii jako naśladownictwie oraz współodczuwaniu, a także odpowiedzi na emocje. Oni też przeanalizowali znaczenie empatii w kontekście behawioralnym w procesie terapeutycznym, a rozważania nad nim były kontynuowane przez Rogersa w 1975 r.
Obecnie definicja tego słowa rozwija się w sposób dynamiczny w psychologii. Tłumaczenie pojęcia jest różnorakie, czasem jest pochodną wcześniejszych koncepcji, a niekiedy ma charakter zmienny, który jest dostosowany do określonych badań.

Empatia w ujęciu emocjonalnym

Koncepcja emocjonalna empatii zakłada klasyczne podejście do zjawiska. Mówi o współodczuwaniu, dopasowywaniu swoich uczuć do uczuć drugiego człowieka, emocjonalnym powiązaniu z innymi i odpowiedzi. Według tego empatia rozumiana jest jako emocjonalne doświadczenie tych samych stanów, których doświadcza druga osoba. Jest to reakcja polegająca na spostrzeganie emocjonalne odbiorcy.
W celu poprawnego zrozumienia zjawiska można je uznać za swego rodzaju gotowość do reagowania na podłożu emocjonalnym. Zrozumienia odczuć obserwowanej osoby i doświadczenie ich niezależnie czy są to przeżycia pozytywne czy negatywne.

Empatia w ujęciu poznawczym

Koncepcja poznawcza empatii polega na niejako wejściu w rolę drugiej osoby, przyjęciu oraz zrozumieniu punktu widzenia i motywów. Ma także na celu określenie przyszłych zachowań, reakcji, a także uczuć.
Podstawowym działaniem jest umiejętność postawienie się na miejscu innej osoby co pomaga w zrozumieniu działań, uczuć innych, reakcji. Według tego emocjonalne i społecznie działania są uzależnione od takich czynników jak np. etap rozwoju. Powoduje do, że poznanie społecznie jest uzależnione od takich elementów jak postrzeganie, sposób myślenia czy rozumowanie.

Empatia w życiu zawodowym

Każda praca, tak jak i funkcjonowanie w społeczeństwie, opiera się przede wszystkim na kontaktach międzyludzkich, a to oznacza, że także na działaniach emocjonalnych. Kontakty interpersonalne są niezbędnym element życia zawodowego. Zdolność do empatii daje możliwość lepszego zrozumienia drugiego człowieka, motywów jego działań i odczuć.
Szczególnie ważnym zawodem, w którym bardzo ważna jest empatia, jest praca w medycynie. Lekarze codziennie mają kontakt z wieloma osobami, które muszą w jak największym stopniu zrozumieć, aby pomóc rozwiązać ich problem. Nie bez znaczenia jest też możliwość współodczuwania emocji pacjenta. Grupa ta jest jednak narażona na wiele czynników, które niekiedy powodują zanik empatycznych zdolności.

Bibliografia

• Albrecht K. 2007, Inteligencja społeczna. Nowa nauka sukcesu, Wydawnictwo Helion
• Czerniawska M. 2002, 1.pdf..pdf Empatia a system wartości, "Przegląd psychologiczny", nr 1
• Decety J. Ickes W. 2009, The Social Neuroscience of Empathy, Massachusetts Institute of Technology
• Goleman D. 2007, Inteligencja społeczna, Dom Wydawniczy Rebis
• Hoffman M.L. 2000, Empathy and Moral Development, Cambridge University Press
• Kaźmierczak M. 2004, Empatia w strukturach organizacyjnych, "Roczniki psychologiczne", nr 2
• Wilczek-Różyczka E. 2008, Wypalenie zawodowe a empatia u lekarzy i pielęgniarek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Przypisy

Autor: Justyna Sarlińska