Umowa agencyjna

Umowa agencyjna - jest to rodzaj umowy handlowej, która łączy dwie strony tejże umowy: agenta, czyli osobę, która przyjmuje pewne zlecenie oraz zleceniodawcę, od którego zlecenie wychodzi. Umowa ta dotyczy pośrednictwa agenta w podpisywaniu umów na rzecz bądź w imieniu zleceniodawcy, za które wypełniający zlecenie otrzymuje odpowiednie wynagrodzenie. Dodatkowo, aby agent mógł pełnoprawnie wykonywać swoją rolę musi posiadać do tego umocowanie (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 147)

Istotnym jest, że ze względu na obustronną profesjonalność tego dokumentu tak agent jak i zleceniodawca muszą być przedsiębiorcami (A. Koch, J. Napierała 2011, s. 135)

Należy również zwrócić szczególną uwagę na to, że nie każda czynność wykonywana dla zleceniodawcy jest przedmiotem umowy agencyjnej. Istnieją następujące przypadki, kiedy to czynności agenta są uznawane za:

1. przedmiot umowy zlecenia (w przypadku czynności prawnej)
2. przedmiot nienazwanej umowy o świadczenie usług (dot. czynności faktycznej)
3. pośrednictwo jednorazowe (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 148)

TL;DR

Umowa agencyjna to umowa handlowa między agentem a zleceniodawcą, dotycząca pośrednictwa agenta w podpisywaniu umów. Umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony i musi być umową odpłatną. W umowie mogą być zawarte dodatkowe elementy, takie jak prawo wyłączności czy ograniczenie działalności konkurencyjnej. Strony umowy mają obowiązek wzajemnej lojalności. Umowa może wygasnąć na skutek porozumienia stron, upływu czasu, odstąpienia od umowy, wypowiedzenia, wypowiedzenia bez terminu lub w przypadku śmierci agenta.

Rodzaje agencji

Możemy wyróżnić różne kryteria podziału agencji.

Ze względu na przedmiot umowy agencyjnej istnieje:

• agencja pośrednicząca (agent jest pośrednikiem - nie podpisuje żadnych umów, jego zadaniem jest jedynie stwarzanie do tego okazji, zajmuje się np. wyszukiwaniem klientów, przygotowywaniem i przedstawianiem ofert itp.)
• agencja przedstawicielska (aktywność agenta ma charakter prawny, jest on przedstawicielem - oprócz wykonywania czynności z zakresu agencji pośredniczącej na podstawie swojego umocowania zajmuje się zawieraniem różnego rodzaju umów w imieniu dającego zlecenie) (A. Kidyba i in. 2018, s. 464)

Natomiast ze względu na zakres czynności agenta mówi się o agencji wyłącznej lub agencji niewyłącznej. (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 148)

Forma i treść umowy

Istnieje dowolność co do formy, w jakiej umowa agencyjna ma być zawarta. Jednak aby niniejsza umowa mogła być faktycznie, zgodnie z prawem uznana za umowę agencyjną muszą zostać spełnione następujące warunki (występujące w treści umowy):

1. agent musi spełniać rolę albo pośrednika, a więc działać tak, aby doprowadzić do podpisania umowy, albo zastępcy bezpośredniego, czyli zawierać umowy w imieniu zleceniodawcy
2. stosunki łączące obie strony umowy muszą mieć formę stałą; umowę agencyjną można zawrzeć na czas określony lub nieokreślony, jednak należy mieć na uwadze, że w przypadku, gdy ustalony termin trwania umowy minie, a strony nadal działają na podstawie tej umowy, to uznawana jest ona wówczas za umowę na czas nieokreślony.
3. każda umowa agencyjna musi być umową odpłatną, co prawda nie w każdej treści umowy znajdziemy kwestię dotyczącą wynagrodzenia jednakże wtedy należy być świadomym, że agentowi przysługuje prowizja w określonej wysokości (A. Koch, J. Napierała 2011, s. 137)

Dodatkowe elementy umowy agencyjnej

W treści każdej umowy agencyjnej mogą również znaleźć się różne dodatkowe elementy dokładnie opisane.

• Prawo wyłączności - jest to prawo przysługujące agentowi, na skutek którego umowy z kontrahentami mogą być zawierane wyłącznie przez agenta, działającego jako bezpośredni przedstawiciel zleceniodawcy; sytuacja może dotyczyć określonej rzeszy klientów bądź konkretnego obszaru działalności.
• Ograniczenie działalności konkurencyjnej - to prawo przysługujące zleceniodawcy, który w czasie do dwóch lat po tym jak umowa agencyjna zostanie rozwiązana może (tylko w formie pisemnej) ograniczyć konkurencyjne czynności swojego agenta w stosunku do rzeszy klientów bądź obszaru jego działalności lub określonych towarów, usług będących istotą umowy. Powoduje to jednak obowiązek wypłacenia agentowi stosownej kwoty z tego tytułu, a jeżeli jej wysokość nie została uwzględniona w treści umowy, agent powinien otrzymać kwotę adekwatną do korzyści jakie zleceniodawca uzyskał z tytułu ograniczenia działalności konkurencyjnej oraz do możliwości zarobkowych, których agent został pozbawiony. Należy pamiętać, iż obowiązek ten nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy treść umowy stanowi inaczej bądź w przypadku, gdy umowa zostanie rozwiązana na skutek sytuacji niepożądanych, za które w pełni odpowiedzialny jest agent.
• Klauzula del credere - w pisemnej formie umowy agencyjnej może znaleźć się ustalenie, że agent otrzymujący dodatkową transzę pieniężną (prowizja del credere) bierze odpowiedzialność za to, że klient wypełni swoje obowiązki; dotyczy to oczywiście tylko i wyłącznie umów, podczas zawierania których agent był pośrednikiem lub przedstawicielem zleceniodawcy (A. Koch, J. Napierała 2011, s. 137-138)

Prawa i obowiązki stron umowy

Na wstępie krótko można powiedzieć, że "obowiązkom agenta odpowiadają prawa dającego zlecenie a obowiązkom dającego zlecenie odpowiadają prawa agenta". (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 151)

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że na każdej ze stron umowy agencyjnej ciąży niezwłoczny obowiązek wzajemnej lojalności (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 150)

Do obowiązków agenta należy:

• dostarczanie swojemu zleceniodawcy wszelakich informacji, które mogą mieć istotne znaczenie dla zleceniodawcy ("chodzi zwłaszcza o informacje o umowach, które zawarł w imieniu dającego zlecenie lub przy których zawarciu pośredniczy, oraz o otrzymanych propozycjach umowy i ofertach") (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 151)
• wykonywanie (w obrębie swojej działalności) czynności niezbędnych do ochrony praw zleceniodawcy ("dotyczy to czynności podejmowanych w trakcie wykonywania umowy z klientem ora przed jej zawarciem, np. zawiadomienie o wadzie towaru, wniesienie reklamacji") (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 151)
• stosowanie się do sugestii zleceniodawcy, które są zasadne w danej sytuacji (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 150-151)

Obowiązkiem zleceniodawcy jest m.in.:

• wynagrodzenie agenta w formie wypłaty bądź prowizji
• udostępnienie agentowi wszelkich dokumentów i informacji, aby ten mógł odpowiednio wywiązać się ze swoich obowiązków
• stworzenie agentowi sposobności do kontroli nad prowizją
• oddanie agentowi równowartości wszystkich poniesionych przez niego i uzasadnionych wydatków
• wypłacenie agentowi należytej kwoty z tytułu ograniczenia działalności konkurencyjnej jeżeli istnieją do tego podstawy (J. Jacyszyn i in. 2013, s. 151)

Wygaśnięcie umowy agencyjnej

Umowa agencyjna jak każda umowa może ulec wygaśnięciu. Stać się to może:

• z tytułu porozumienia stron; umowa wygasa z chwilą jej rozwiązania
• w chwili, w której kończy się czas na jaki została podpisana (w przypadku umowy na czas określony)
• gdy którakolwiek ze stron skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy z powodu braku możliwości jej realizowania spowodowanym przez którąś ze stron
• w przypadku gdy strony bądź jedna z nich wykorzysta możliwość wypowiedzenia umowy uwzględniając określony termin wypowiedzenia
• "poprzez skorzystanie z prawa wypowiedzenia umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia; zgodnie z art. 764² § 1 k.c". (A. Kidyba i in. 2018, s. 473)
• w sytuacji zgonu agenta (A. Kidyba i in. 2018, s. 473-474)

Umowa agencyjna — artykuły polecane

Umowa zlecenie — Pełnomocnictwo — Umowa składu — Umowa o dzieło — Umowa licencyjna — Gwarancja ubezpieczeniowa — Umowa przewozu — Zadatek — Umowa

Bibliografia

• Grzybczyk G. (1998), Różne formy pośrednictwa, Rejent, nr 2
• Jacyszyn J. i in. (2013), Umowy handlowe w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa
• Kidyba A. (red.) (2018), Kodeksowe umowy handlowe, Wolters Kluwer, Warszawa
• Koch A., Napierała J. (2015), Umowy w obrocie gospodarczym, Wolters Kluwer, Warszawa
• Mańko R. (2006), Zasady umów długoterminowych wprowadzenie i komentarz, Uniwersytet Amsterdamski
• Rott-Pietrzyk E. (1998), Zobowiązanie del credere w umowie agencyjnej, Rejent nr 11

Autor: Dominika Cabak