TRIZ

TRIZ - jedno z popularniejszych narzędzi prakseologii, a dokładniej działu nazwanego inwentyką.

TRIZ (ros. teoria reschenija isobretatelskich zadatsch; pl. teoria rozwiązywania problemów wynalazczych, teoria rozwiązywania innowacyjnych zadań; ang. Theory of Inventive Problem Solving - TIPS) - jest to twórcza metoda rozwiązywania problemów technicznych (S. Marciniak, 2013, s. 96) Metoda TRIZ została opracowana w połowie XIX w. przez zespół, którego kierownikiem był Henryk Saulowicz Altszuller. Oparta jest na analizie ponad 40 tysięcy patentów oraz redukcji metody prób i błędów, przez co szybciej i w bardziej optymalnych warunkach prowadzi do rozwiązania problemu (A.Gajewski, 2013, s.10-11). Dzięki analizie patentów Altszuller doszedł do wniosku, że rozwojem systemów technicznych rządzą konkretne reguły. Aby stworzyć algorytm rozwiązywania problemów wynalazczych wystarczy zatem odkryć te zasady i odpowiednio wykorzystać.(L.Chybowski, D.Idziaszczyk, 2015, s.53-54)

TL;DR

Metoda TRIZ to twórcza metoda rozwiązywania problemów technicznych oparta na analizie patentów. Altszuller opracował 40 zasad rozwiązywania sprzeczności technologicznych. Wektor inercji i idealny wynik końcowy są kluczowymi koncepcjami tej metody. Celem jest osiągnięcie maksymalnych korzyści przy minimalizowanych stratach.

Sprzeczność

Specyfika wynalazku wymaga osiągnięcia maksymalnych korzyści przy zminimalizowanych stratach. Nie zawsze jest to możliwe, zwłaszcza, że udoskonalanie pewnych cech obiektu prowadzi do pogorszenia stanu innych właściwości. Przykład: linia silników do samolotów - z jednej strony oczekiwano większej mocy, więc rozwiązaniem byłby większy silnik, ale większy silnik oznaczał też większy ciężar samolotu. Powstała tu tzw. sprzeczność technologiczna - mocy i ciężaru. Altszuller, analizując wiele tysięcy przypadków, doszedł do wniosku, że istnieje 40 elementarnych zasad rozwiązywania takich sprzeczności. Nie oznacza to jednak, że aby rozwiązać problem nie będzie potrzeba zasadniczych zmian systemowych wynalazku. W tym konkretnym przypadku (silników samolotowych) pozbycie się sprzeczności polegało na zamianie silników tłokowych na odrzutowe. Zespół Altszullera dowodził, że warto szukać sprzeczności technologicznych i w oparciu o 40 zasad starać się je rozwiązać. Wyeliminowanie sprzeczności można nazwać wynalazkiem (A.Gajewski, 2013, s.9; A.Boratyńska-Sala, 2016, s.2)

Zasady usuwania sprzeczności technicznych
Nr	Zasada	Nr	Zasada
01	Zasada rozdrobnienia	21	Zasada "przeskoku"
02	Zasada wyodrębnienia	22	Zasada: przekształcić "stratę w zysk"
03	Zasada miejscowej jakości	23	Zasada relacji odwrotnej
04	Zasada asymetrii	24	Zasada "pośrednika"
05	Zasada jednoznaczenia	25	Zasada samoobsługi
06	Zasada uniwersalności	26	Zasada kopiowania
07	Zasada "matrioszki"	27	Zasada taniej nietrwałości w zamian za drogą długowieczność
08	Zasada antyciężaru	28	Zasada zamiany mechanicznego schematu
09	Zasada wstępnego naprężenia	29	Zasada wykorzystania konstrukcji pneumo i hydrodynamicznych
10	Zasada wstępnej aranżacji	30	Zasada wykorzystania elastycznych powłok i cienkich błon
11	Zasada "zawczasu podłożonej poduszki"	31	Zasada zastosowania porowatych materiałów
12	Zasada ekwipotencjalności	32	Zasada zamiany zabarwienia
13	Zasada "na odwrót"	33	Zasada jednorodności
14	Zasada sferoidalności	34	Zasada odrzucania i regeneracji części
15	Zasada dynamiczności	35	Zasada zmiany fizykochemicznych parametrów obiektu
16	Zasada częściowego lub nadmiernego działania	36	Zasada zastosowania fazowych przejść
17	Zasada przejścia w inny wymiar	37	Zasada zastosowania termicznego rozszerzenia
18	Zasada wykorzystania drgań mechanicznych	38	Zasada zastosowania silnych utleniaczy
19	Zasada periodycznego działania	39	Zasada zastosowania inercjalnego środowiska
20	Zasada nieprzerwanego dodatniego działania	40	Zasada zastosowania materiałów kompozytowych

Źródło: (L.Chybowski, D.Idziaszek, 2015, s.56)

Wektor inercji.

Inna teza Altszullera odnosiła się do wektora inercji. W poszukiwaniu rozwiązania problemu nasze myśli kierujemy ku powszechnie znanym środkom. Jednak, nowe rozwiązania technologiczne nie działają w ten sposób. Aby dokonać odkrycia, powinniśmy zmienić kierunek naszego patrzenia, odwrócić się i zobaczyć w inną stronę. Wektor inercji jest to odpowiednie ukierunkowanie uwagi, które kieruje nas na podstawie naszych doświadczeń i wiedzy. W momencie, w którym wektor inercji zostaje ‘złamany’, dochodzi do wynalazku (A.Gajewski, 2013, s.12-13)

Idealny Wynik Końcowy

Ideal Final Result (IFR), tzn. Idealny Wynik Końcowy to teoretyczne określenie dla maszyny idealnej. Altszuller, obserwując rozwój konstrukcji maszyn, doszedł do wniosku, że samo konstruowanie polega na dążeniu do ideału, gdzie celem jest powstanie maszyny idealnej. Jeśli już w początkowej fazie określimy idealny obraz wynalazku to w efekcie nasze myślenie zostanie ukierunkowane, dzięki czemu wzrośnie prawdopodobieństwo osiągnięcia celu (ideału). Takie podejście przeciwdziała psychicznej inercji i zachęca do tworzenia z użyciem wyobraźni, a nie wiedzy (G. Andrzejewski, K. Jadkowski, 2005, s.212-213).

Przeczytaj więcej na ten temat w haśle Idealny wynik końcowy.

TRIZ — artykuły polecane

Synektyka Gordona — Technika skojarzeń — Teoria chaosu — Programowanie strukturalne — Koewolucja — Programowanie obiektowe — Wzorce projektowe — Projektowanie systemów informatycznych — Typizacja

Bibliografia

• Andrzejewski G., Jadkowski K. (2005), TRIZ-metoda interdyscyplinarna, Materiały na II Konferencję Naukową KNWS nr 5
• Boratyńska-Sala A. (2010), Próba rozwiązania problemu szkolenia kadry najwyższego szczebla z wykorzystaniem metodyki TRIZ-management
• Boratyńska-Sala A. (2016), Banki efektów w teorii i praktyce TRIZ, Zarządzanie Przedsiębiorstwem / Polskie Towarzystwo Zarządzania Produkcją
• Chybowski L., Idziaszczyk D. (2015), O antropocentrycznym i technocentrycznym podejściu w procesie tworzenia innowacji, Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji
• Gajewski A. (2013), TRIZ - inwentyczna metoda rozwiązywania problemów, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków
• Mann D. (2001), An introduction to TRIZ: The theory of inventive problem solving
• Marciniak S. (red.) (2013), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rantanen K., Domb E. (2007), Simplified TRIZ: New problem solving applications for engineers and manufacturing professionals
• Skoryna A., Cempel C. (2010), Możliwości zastosowań metody TRIZ w diagnostyce maszyn

Autor: Magdalena Rzepiszczak