System monetarny

System monetarny jest systemem, dzięki któremu gospodarka jest zaopatrywana w pieniądz. Małe kraje mają możliwość korzystania z obcej waluty, lecz jeśli jest mowa o większych krajach, w większości posiadają one własną walutę. Ma to swoje dwie główne przyczyny:

• pobudki narodowe, tj. częściowo z tego, że państwo uzyskuje seniorat (różnica między wartością kruszcu i kosztem wybicia monet a ich nominalną wartością) z tytułu emisji pieniądza,
• częściowo również z powodu wiary w to, że polityka pieniężna może okazać się pomocna w utrzymaniu stabilności gospodarczej w procesie łagodzenia skutków wywołanych przez wstrząsy gospodarcze, wynikające z wewnątrz jak i z zewnątrz gospodarki.

Niezależny system monetarny wymusza istnienie w danym kraju mennicy, w której bite są monety oraz banku centralnego, który ma pełnić funkcję bazy monetarnej. Oprócz banku centralnego zazwyczaj istnieje cały system banków komercyjnych, które przyjmują od swoich klientów depozyty, udzielają kredytów, a także pożyczek, a ponadto ułatwiają realizowanie płatności. W związku z powyższym istnieje również potrzeba istnienia organu, który miałby za zadanie nadzorować działalność banków oraz pełnić funkcję pożyczkodawcy ostatniej szansy(funkcja banku centralnego polegająca na tym, że dostarcza on środków płynnych sektorowi bankowemu w okresach kryzysu finansowego. Jest ona jedną z obowiązkowych funkcji banku centralnego), co ma być zabezpieczeniem przed bankructwem któregokolwiek z banków, co mogłoby skutkować upadkiem całego systemu finansowego, w którym funkcjonuje dany bank komercyjny. W Polce i np. Wielkiej Brytanii funkcję tą spełnia bank centralny, natomiast np. w Niemczech lub w Stanach Zjednoczonych powołane są do tego celu inne instancje.

TL;DR

Artykuł omawia system monetarny i jego rolę w gospodarce. W małych krajach można używać obcej waluty, ale większość krajów ma swoją własną walutę. System monetarny wymaga mennicy, banku centralnego i systemu bankowego. Unia monetarna to układ, w którym co najmniej dwa kraje mają tę samą walutę. Pieniądz jest głównym składnikiem systemu monetarnego i ewoluował od towaru do formy papierowej i pieniądza bankowego. Pieniądz ma różne funkcje, takie jak miernik wartości, środek płatniczy, tezauryzacja i środek wymiany.

Unia monetarna

Unia monetarna jest układem, w którym co najmniej dwa kraje posiadają taką samą walutę. Państwa, mające dotychczas dwa różne, niezależne systemy monetarne, łączą się, w następstwie czego tworzą wspólną walutę albo pozostają przy swoich, różnych walutach, jednocześnie wchodząc w trwałe i wiarygodne porozumienie, które dotyczy utrzymania stałego poziomu kursu walutowego. Wymogiem utworzenia unii monetarnej jest powołanie wspólnego banku centralnego lub wprowadzenia efektywnej koordynacji polityki pieniężnej w bankach centralnych łączących się w unii krajów. Przykładem takiego układu jest Strefa Euro, będą unią monetarną grupy państw członkowskich Unii Europejskiej.

Pieniądz

Pieniądz, jako główny składnik systemu monetarnego, jest powszechnie oraz ogólnie uznawanym ekwiwalentem trwale wyrażającym wartość wszystkich dóbr, przez co może być na nie bezpośrednio wymienialny. Stawia go to na pozycji najpotężniejszego i najbardziej użytecznego narzędzia, tudzież środka makroekonomicznego. Aby pełnić tę rolę przeszedł długotrwałą ewolucję.

Historia pieniądza

Początkowo pieniądz miał formę towaru. We wczesnej historii rolę pieniądza przyjmowało np. bydło, surowce naturalne takie jak diamenty, metale, a w szczególności miedź, żelazo, złoto czy srebro. Tą formę pieniądza charakteryzowało przede wszystkim to, że oprócz omawianej przez nas funkcji pełniły one wartość samą w sobie. Mimo swoich zalet, forma ta miała przede wszystkim wady. Towary te były ciężka do podzielenia, niektóre - po upływie czasu - traciły na wartości ulegając zniszczeniu, a inne były trudne w przechowywaniu, co doprowadziło do tego, że zaczęto ograniczać się do metali, a w szczególności złota i srebra. Kolejną formą pieniądza była forma papierowa, która pojawiła się jako pewien substytut pieniądza towarowego. Przestał pełnić samoistną, bezpośrednią wartość na rzecz użyteczności pośredniej, której nabierał w momencie pozbywania się go. Zyskał akceptację poprzez swoją wygodę oraz dzięki zabezpieczeniom (np. w złocie). Stał się reprezentantem rzadkości dóbr i wartości. Aktualnie pieniądz nadal jest w trakcie ewolucji. Formą, która zyskuje coraz bardziej na znaczeniu jest pieniądz bankowy, występujący w postaci czeków, które wystawiane są na depozyty w bankach, które często przyjmują postać kart kredytowych tudzież czeków podróżnych. Najogólniej w praktyce mamy do czynienia z dwoma rodzajami występowania pieniądza:

• pieniądz transakcyjny (monety, banknoty oraz rachunki bieżące lub pieniądz bankowy),
• quasi-pieniądz.

Funkcje pieniądza

Do najważniejszych funkcji pieniądza należą:

• funkcja miernika wartości (dobra obrachunkowego),
• funkcja środka płatniczego,
• funkcja pieniądza światowego,
• funkcja tezauryzacji (środka akumulacji bogactwa),
• funkcja środka wymiany (narzędzia cyrkulacji).

System monetarny — artykuły polecane

Emisja pieniądza — Pieniądz — Pieniądz fiducjarny — System kursów walutowych — Pieniądz papierowy — Banknot — G10 — Strefa Euro — Gospodarka mieszana

Bibliografia

• Black J. (red.) (2008), Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Galbraith J. (2011), Pieniądz. Pochodzenie i losy, PTE, Warszawa
• Kostanciak W. (2012), Kreacja pieniądza a wrażliwość inflacyjna systemu monetarnego w gospodarce polskiej w latach 2000-2010, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 27
• Mackiewicz P., Musiał M. (2014), Rozwój wirtualnych systemów monetarnych, Nauki o Finansach / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, nr 1 (18)
• Owsiak S. (2012), O instytucjonalnych przesłankach trudności w koordynacji polityki monetarnej z polityką fiskalną, Zeszyty Naukowe / Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, nr 12
• Stachowiak Z., Stachowiak B. (2015), Ekonomia gospodarki rynkowej. Ujęcie instytucjonalne, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa

Autor: Paulina Waksmundzka