Trzeci Świat

Trzeci Świat - pojęcie to powstało w okresie zimnej wojny, a za jego twórcę uznaje się francuskiego demografa, socjologa i ekonomistę Alfreda Sauvy’ego. Jednakże jest to jedno z najważniejszych pojęć powstałych w XX wieku i miało znaczący wpływ na światopogląd, dlatego lista jego potencjalnych twórców jest znacznie dłuższa.

Od początku istnienia ma on wymiar społeczno - ekonomiczny i polityczny, bowiem odnosi się do różnorodności rozwojowej. W okresie zimnej wojny termin Trzeci Świat miał dwa podstawowe, odrębne ale powiązane ze sobą znaczenia. Po pierwsze miała to być zbiorcza nazwa grupy państw o cechach takich jak: postkolonialność, słabość gospodarcza, zapóźnienie rozwojowe. Po drugie, były to państwa o niewielkim znaczeniu w polityce międzynarodowej, które pozostawały neutralne w zmaganiach międzyblokowych.

TL;DR

Pojęcie Trzeciego Świata powstało w okresie zimnej wojny i odnosi się do krajów biednych, zacofanych i o niewielkim znaczeniu w polityce międzynarodowej. Granice Trzeciego Świata nie są jednoznacznie zdefiniowane. Wiele państw afrykańskich i azjatyckich jest zaliczanych do Trzeciego Świata, ale istnieją też inne kryteria. Pojęcie spotkało się z krytyką ze względu na różnice między państwami objętymi nim. Sugerowano potrzebę porzucenia terminu lub jego redefinicję. Alternatywą jest określenie "kraje rozwijające się", ale ma ono również swoich przeciwników.

Granice Trzeciego Świata

Wymiar geograficzny pojęcia nigdy nie został jednoznacznie zdefiniowany. Istnieją obszary świata, które do dziś są identyfikowane z określeniem Trzeci Świat jak chociażby kraje Afrykańskie, ale inne już nie koniecznie. Pierwotnie, najogólniej mówiąc, były to kraje nienależące do bloku państw komunistycznych lub kapitalistycznych w okresie zimnowojennym. W późniejszych latach określenia tego zaczęto używać z myślą o krajach biednych, zacofanych z niestabilną gospodarką.

Na przestrzeni dziesięcioleci powstało wiele definicji określających państwa Trzeciego Świata. Ta różnorodność wynika przede wszystkim z faktu, że świat jest skomplikowany i szybko zmieniają się jego realia (M. Solarz 2009, s. 19-26).

Ogólnie rzecz ujmując do Państw Trzeciego Świata powinno się zaliczać:

• Kraje afrykańskie z wyłączeniem Republiki Południowej Afryki (RPA). Choć od zmiany władzy w latach dziewięćdziesiątych pozostaje to kwestią sporną
• Kraje azjatyckie z wyłączeniem Japonii, Chin, Izraela, Cypru, Turcji. Jak również należy wykluczyć tu państwa powstałe po upadku ZSRR, a także Tajwan oraz Koree Południową
• Państwa położone na południe od granicy Stanów Zjednoczonych z Meksykiem
• Niektórzy badacze zaliczają także kilka państw europejskich. Głównym kryterium jest tu poziom rozwoju państwa. Zalicza się tu takie kraje jak: Grecja, Rumunia oraz kraje byłej Jugosławii.

Krytyka

Niemal dokładnie w chwili powstania pojęcie Trzeci Świat znalazło się w ogniu krytyki. Wielu krytyków twierdziło, iż objęcie tym terminem tak różnych państw jak chociażby Brazylia, Indie, czy Mozambik jest absurdalne, a według niektórych wręcz karygodne gdyż trudno powiązać je wspólnymi problemami czy interesami politycznymi.

Po zakończeniu zimnej wojny wielu autorów wprost kwestionowała przydatność tego terminu. Podsuwali myśl o konieczności jego porzucenia i zastąpienia innym, jak na przykład Południe, albo chociaż jego redefinicję.

Jednym z najistotniejszych zarzutów pod adresem Trzeciego Świata były jego negatywne skojarzenia. Sama jego forma językowa sugeruje coś gorszego, upośledzonego, mającego mniej praw. Termin Trzeci Świat od wielu lat automatycznie przywodzi na myśl określenia typu: bieda, głód, zacofanie, brak rozwoju, brak edukacji, zniszczone środowisko naturalne, okrucieństwo wojen i konfliktów (M. Solarz 2009, s. 97-117).

Optymistyczna alternatywa

Określenie kraje rozwijające się miało wyeliminować negatywny wydźwięk omawianego terminu. Wyraża ono wiarę w lepszą przyszłość, nic więc dziwnego, że staje się coraz bardziej modne i popularne. Pomimo dużego zróżnicowania gospodarczego, rozwojowego i politycznego państw opisywanych przez ten termin jest on przez nie popierany, w odróżnieniu od pojęcia Trzeci Świat. Jak wszystko także i to pojęcie ma swoich przeciwników. Ich głównym zarzutem wobec niego jest fakt, iż przymiotnik rozwijające się sugeruje, że wszystkie te kraje stale przesuwają się na jakiejś skali. Nie dość, że jest to mało prawdopodobne to wręcz zauważono, że niektóre z państw cofają się w swoim rozwoju (M. Solarz 2009, s. 118-128).

Trzeci Świat — artykuły polecane

Państwo opiekuńcze — Efekt domina — Yuppie — Ekonomia rozwoju — Libertarianizm — Leseferyzm — Dziedzictwo kulturowe — Społeczeństwo obywatelskie — Doktryna

Bibliografia

• Miłoszewska D. (2009), Nowy Porządek Świata jako polityczna forma globalizacji, Biuletyn naukowo-analityczny Instytutu Geopolityki w Częstochowie, nr 1 (2)
• Nowicka N. (2010), Czy teoria postkolonialna jest kobieca? Narodziny, rozwój i zmierzch postkolonializmu, Przegląd socjologiczny, nr 3
• Solarz M. (2009), Północ-Południe: krytyczna analiza podziału świata na kraje wysoko i słabo rozwinięte, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Solarz M. (2009), Trzeci Świat: zarys biografii pojęcia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Autor: Agnieszka Sołtys