Analiza czynnikowa

Analiza czynnikowa
Polecane artykuły
Badania ilościowe ANOVA Model ekonometryczny Hipoteza statystyczna Koewolucja Skalowanie wielowymiarowe Drzewo decyzyjne Rachunek prawdopodobieństwa Badania społeczne

Analiza czynnikowa - jedna z popularnych metod statystycznych, umożliwia zredukowanie dużej liczby analizowanych zmiennych do znacząco mniejszej ilości nawzajem niezależnych składowych głównych czy też czynników. Każda z nowo utworzonych zmiennych przekazuje inną treść merytoryczną przy równoczesnym zachowaniu znaczącej części informacji ze zmiennych oryginalnych. Za głównych pomysłodawców przedstawianej metody uważa się psychologów: CH. Spearman'a (1904) oraz L.L. Thurstone'a (1913). Pierwszy z nich zastosował "pojęcie pojedynczego czynnika ogólnego dla wyjaśnienia wyników testów inteligencji" jednakże to L.L. Thurstone sformułował "podstawy teoretyczne analizy czynnikowej". W analizie czynnikowej możemy wyróżnić dwa sposoby postępowania: konfirmacyjną analizę czynnikową oraz eksploracyjną analizę czynnikową.

Główne cele analizy czynnikowej

• Rozpoznanie wspólnych czynników w badanym zbiorze zmiennych.
• Zmniejszenie ilości analizowanych wartości.
• Ortogonalizacja przestrzeni zmiennych ze znajdującymi się w niej analizowanymi obiektami.
• Rozpoznanie charakteru badanych zmiennych.
• Przekształcenie starego układu zmiennych w nowy układ składający się z głównych czynników.
• Prezentacje graficzną nowego zbioru.

Kiedy stosuje się analizę czynnikową

• Podczas próby wyjaśnienia zaobserwowanej korelacji pomiędzy zmiennymi przy wykorzystaniu modelu przyczynowego, który opiera się na rozkładzie związków zmiennych dających się zaobserwować wraz z czynnikami ukrytymi.
• W sytuacji posiadania dostępu do modelu teoretycznego struktury związku lub przy interpretowaniu uzyskanych wyników według modelu przyczynowego o charakterze teoretycznym.
• W sytuacji, w której wyjaśnia się zależności występujące pomiędzy zmiennymi, przez co eliminuje się z rozkładu wariancję swoistą zmiennych.
• W sytuacji, w której zmienne zawierają ładunek dużego błędu pomiarowego i chce się go wykluczyć z przeprowadzanej analizy.
• W sytuacji, w której zadaniem przeprowadzanej analizy jest klasyfikacja badanych zmiennych w stosunkowo jednakowe grupy.
• W sytuacji, w której celem badań jest eliminacja wskaźników/pozycji do skali sumarycznej Likerta (w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy liczba badanych pozycji jest bardzo duża używa się również analizy głównych składników).

Etapy postępowania w analizie czynnikowej

Przeprowadzając analizę czynnikową postępujemy według ustalonej kolejności:

1. Podjęcie decyzji o metodzie postępowania w przypadku braku danych. Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie analizy struktury braków danych. Po niej możliwy będzie wybór postępowania: eliminacja parami lub przypadkami, zastępowanie średniej czy zastąpienie braków danych wartościami na podstawie jednego ze statystycznych modeli imputacji. Należy unikać bagatelizowania problemów pojawiających się przez braki potrzebnych danych ponieważ w konsekwencji mogą spowodować zniekształcenie wyników przeprowadzanej analizy.
2. Wyliczenie macierzy korelacji.
3. Ocena macierzy i wykluczenie z analizy zmiennych niekorelujących z innymi.
4. Wyodrębnienie czynników, przez które rozumie się wybór metody dokonania wyodrębnienia oraz oszacowanie liczby czynników, które będą przedmiotem dalszej analizy.
5. Wymiana wybranych czynników prowadząca do osiągnięcia jasnej interpretacji.
6. Interpretacja wartości uzyskanych podczas analizy czynników za pomocą sensu zmiennych posiadających wysokie ładunki czynnikowe w kontekście wybranego czynnika.
7. Obliczenie (jeśli zachodzi taka konieczność) wartości czynnikowych oraz wykorzystanie ich do przygotowania wykresów lub przeprowadzenia dalszych analiz.

Bibliografia

• Czopek A. (2013) Analiza porównawcza efektywności metod redukcji zmiennych - analiza składowych głównych i analiza czynnikowa, "Studia Ekonomiczne", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 132
• Górniak J. (1998), Analiza czynnikowa i analiza głównych składowych, "Ask: Research and Methods", nr 7
• Walesiak M., Bąk A. (1997), Wykorzystanie analizy czynnikowej w badaniach marketingowych, "Badania operacyjne i decyzje", nr 1

Przypisy

Autor: Katarzyna Morga