Koszty komparatywne

Koszty komparatywne "teoria kosztów porównawczych sformułowana przez D. Ricardo, a rozwinięta przez J.S. Milla, uzasadniająca korzyści międzynarodowego podziału pracy" (Encyklopedia PWN 2020). Teoria ta, ukazuje możliwość specjalizacji produkcji pomiędzy narodami, nawet gdy występuje sytuacja, że jeden z krajów produkuje oba produkty taniej. Jest to modyfikacja twierdzenia A. Smitha, który twierdził, że do wymiany międzynarodowej może dojść wtedy, gdy pomiędzy tymi krajami występują różnice w absolutnych kosztach produkcji (E. Pluciński 2019, s. 30).

TL;DR

Teoria kosztów komparatywnych opisuje korzyści wynikające z międzynarodowego podziału pracy. Może być stosowana w przypadku, gdy kraje mają różne poziomy ekonomiczne. Kraje rozwinięte mogą specjalizować się w produkcji, a kraje uboższe mogą wymieniać nadwyżki produkcji na dobra z krajów bogatszych. Teoria opiera się na założeniach, takich jak pełna konkurencyjność gospodarki i brak ruchliwości czynników produkcji. Krytycy wskazują na brak uwzględnienia aspektów takich jak ochrona środowiska i koszty transportu. Teoria miała niewielki wpływ na życie gospodarcze, ale nowoczesna teoria, jak teoria Ohlina, uwzględnia dodatkowe czynniki produkcji i kierunek handlu zagranicznego.

Istota oraz przesłanie

Teoria kosztów absolutnych cechuje wiele walorów, choć ma dość ograniczony zasięg. Wizja tej teorii zastosowanie może znaleźć zastosowanie jedynie w krajach, które mają zbliżony poziom ekonomiczny. Wtedy, każde z nich ma szansę zdobyć przewagę absolutną w kosztach nad swoim partnerem. Z czasem jednak, świat się zmienił pod względem ekonomicznym, co narzuciło pewne podziały na państwa ubogie i zamożne. Już w czasach twórcy tej teorii, kraje były zróżnicowane ekonomicznie, a do tej pory uległo to zwielokrotnieniu (K. Skorek 2019, s. 330).

Kraje, które są opóźnione w rozwoju, cechują się wysokimi kosztami jednostkowymi, przez co regiony gospodarczo rozwinięte mają zdecydowaną przewagę, jednak celem D. Ricardo i jego teorii, było udowodnienie, że nawet w takim przypadku wymiana towarowa może być korzystna i celowa. Jeżeli kraj zamożny wycofa się ze zróżnicowanej produkcji na rzecz specjalizacji, w kolejnym kroku nadwyżki z produkcji wymieni na dobra z uboższego kraju, co przyniesie korzyść dla obu stron transakcji. Maksymalizacja produkcji przy minimalizacji nakładów dzięki gospodarce otwartej, co zaowocuje pełnym wypełnieniem zasady gospodarności (K. Skorek 2019, s. 330).

Podstawowe założenia

Teoria ta opiera się na podstawowych założeniach (L. Jankowiak 1959, s. 165):

• gospodarka rozwija się w pełnej konkurencyjności;
• przy doskonałej, stosunkowo ograniczonej przenośności towarów, czynniki wytwórcze charakteryzuje brak ruchliwości;
• zasoby kraju, które są do dyspozycji, naturalne jak i nabyte, są wykorzystywane w pełni;
• przebieg produkcji odbywa się po kosztach stałych;
• czas pracy najlepiej mierzą koszty komparatywne;

Krytyczne ujęcie teorii kosztów komparatywnych

Krytyce poddane są fundamentalne założenia sformułowane m.in. przez teoretyków takich jak D. Ricard oraz P.R. Krugman i M. Obstfeld, i dotyczą nie uwzględnienia takich aspektów jak (K. Skorek 2019, s. 335):

• ochrona środowiska;
• koszty transportu i niepełne zatrudnienie;
• możliwości powstania monopoli chcących osiągnąć maksymalne zyski;
• dynamiki korzyści komparatywnych, gdyż model ten cechuje się w znacznym stopniu statyką;

Zastosowanie w praktyce

Nasuwa się pytanie, czy teoria kosztów komparatywnych zrobiła jakikolwiek wpływ na życie gospodarcze? Już od początku neoklasycyzmu notujemy wyraźny rozdźwięk pomiędzy praktyką a teorią. Podjęte dyskusje oparte na teorii handlu zagranicznego przyjęły cechę dyskusji akademickich, czasami nawet bezwartościowych sporów. Budowano różne systemy i teorie handlu zagranicznego, jednak nie miały wiele wspólnego z rzeczywistością, czy z danymi z życia gospodarczego, dla tego też stopniowo zaczęła się odsuwać od nowych teorii neoklasycznych, które zbudowały na nowo mosty pomiędzy praktyką a nauką (L. Jankowiak 1959, s. 171).

Nowoczesna teoria wg B. Ohlina

Odmieniona teoria zwraca uwagę na właściwe warunki, które są potrzebne dla produkcji poszczególnych produktów (L. Jankowiak 1959, s. 171):

• występowanie poszczególnych czynników produkcji, przede wszystkim surowce naturalne, odpowiednie gleby;
• warunki klimatyczne sprzyjające danym gałęziom rolnictwa, hodowli czy leśnictwa;
• źródła energii w postaci siły wodnej;
• korzystne warunki komunikacyjne (zależne od położenia geograficznego);
• ilość i rodzaj czynnika pracy;

Dodatkowo, na kierunek i rozmiar wytwórczości, wpływa stopień i stosunek zaopatrzenia w różne czynniki produkcji. Dla tego, korzystnie jest utrzymywać handel zagraniczny, w przeciwnym razie niektóre elementy produkcji wchodziły by z sobą w różne, czasem niekorzystne kombinacje w celu produkcji wszystkich dóbr. Jednak, jeżeli istnieje międzynarodowy obrót towarowy, utrzymuje się możliwość rozwijania przez dany kraj takiej gałęzi produkcji, w której można wykorzystać czynnik najbardziej obfity lub najtańszy, z drugiej strony, czynnik najrzadszy sprowadza się z zagranicy - co jest główną dźwignią handlu międzynarodowego (L. Jankowiak 1959, s. 171).

Koszty komparatywne — artykuły polecane

Teoria korzyści komparatywnych — Teoria neoczynnikowa — Polityka handlowa — Ekonomia rozwoju — Korzyści z wymiany — David Ricardo — Przewaga komparatywna — Wymiana międzynarodowa — Wymiana

Bibliografia

• Jankowiak L. (1959), Klasyczna doktryna kosztów komparatywnych w teorii handlu zagranicznego, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, nr 4
• Pluciński E. (2015), Konkurencyjność strukturalno-czynnikowa polskiego handlu na rynku UE w latach 2002-2012, Oficyna wydawnicza AFM, Kraków
• Skorek K. (2019), Teoria kosztów komparatywnych - ujęcie krytyczne "Przegląd prawno-ekonomiczny", Nr 46, s. 330
• Strona internetowa: Komparatywne koszty, Encyklopedia PWN online

Autor: Władysław Mroszczak