Popyt

Popyt to ogólnie rzecz biorąc ilość dobra, jaką nabywcy są w stanie zakupić przy różnych poziomach ceny, zamiar i oferta kupna poparte odpowiednią sumą pieniędzy, jaką dysponuje ewentualny nabywca (J. Beksiak 2001, s. 38).

W większości przypadków rozmiary popytu i cena to wielkości odwrotnie proporcjonalne. Gdy cena rośnie, ilość sprzedawanego dobra spada i na odwrót - jeżeli cena maleje to ilość dobra, które jest sprzedawane rośnie. Prawidłowość ta jest nazwana prawem popytu. (Z. Dach, 2012, s. 52)

TL;DR

Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są w stanie zakupić przy różnych cenach. Wyróżnia się kilka rodzajów popytu, takich jak popyt rynkowy, indywidualny, efektywny, potencjalny i wywołany. Przedsiębiorca może kształtować popyt na swoje produkty poprzez działania marketingowe, innowacje, dystrybucję, dostosowanie ceny, zmianę wizerunku i udoskonalenie obsługi klienta. Popyt zrównuje się z podażą w punkcie równowagi rynkowej. Krzywa popytu ma nachylenie ujemne. Determinanty popytu to m.in. cena, dochód, preferencje i gusta konsumentów, koszty transakcyjne, oczekiwania, konkurencja i środowisko. Istnieją trzy paradoksy popytu: Giffena, Veblena i spekulacyjny. Paradoks Giffena mówi o wzroście popytu przy rosnącej cenie chleba, paradoks Veblena dotyczy wzrostu zakupów luksusowych produktów przy wzroście ich cen, a paradoks spekulacyjny opisuje wzrost popytu na dobra, których cena spodziewa się wzrostu w przyszłości.

Rodzaje popytu

Wyróżnić można kilka rodzajów popytu, w tym:

• Popyt rynkowy - całkowita ilość dobra lub usługi, którą nabywcy są gotowi zakupić przy określonej cenie na rynku.
• Popyt indywidualny - ilość dobra lub usługi, którą dany nabywca jest gotów zakupić przy określonej cenie, z uwzględnieniem jego zamiarów oraz możliwości finansowych.
• Popyt efektywny - ilość dobra lub usługi, którą nabywca jest gotów kupić, a która faktycznie zostaje zakupiona w wyniku interakcji z rynkiem (sprzedawcami), przy określonej cenie.
• Popyt potencjalny - ilość dobra lub usługi, którą nabywcy są potencjalnie gotowi zakupić w bliżej nieokreślonej przyszłości, w przypadku zmiany sytuacji ekonomicznej lub okoliczności zewnętrznych.
• Popyt wywołany - ilość dobra lub usługi, którą nabywcy są gotowi zakupić w wyniku działań marketingowych lub reklamowych, mających na celu zwiększenie zainteresowania danym produktem lub usługą.

Przedsiębiorca może kształtować popyt na swoje towary lub usługi na kilka sposobów:

• Działania marketingowe - przedsiębiorca może stosować różne techniki marketingowe, takie jak reklama, promocje, programy lojalnościowe, aby przyciągnąć uwagę potencjalnych klientów i zwiększyć zainteresowanie swoimi produktami lub usługami.
• Innowacje i ulepszenia - przedsiębiorca może wprowadzać ulepszenia w swoich produktach lub usługach, aby zwiększyć ich atrakcyjność dla klientów i zaspokoić ich potrzeby.
• Dystrybucja - przedsiębiorca może zmienić sposób dystrybucji swoich produktów lub usług, aby dotrzeć do szerszej grupy klientów lub zwiększyć dostępność swoich produktów.
• Dostosowanie ceny - przedsiębiorca może dostosować cenę swoich produktów lub usług, aby przyciągnąć klientów, którzy zwracają uwagę na cenę lub zwiększyć zyski poprzez wprowadzenie wyższych cen dla produktów z wyższej jakości.
• Zmiana wizerunku - przedsiębiorca może wprowadzić zmiany w wizerunku swojej marki, aby przyciągnąć nowych klientów lub zwiększyć lojalność istniejących.
• Udoskonalenie obsługi klienta - przedsiębiorca może zwiększyć jakość obsługi klienta, aby przyciągnąć i zatrzymać klientów poprzez zapewnienie im lepszej jakości obsługi i usług.

Wszystkie te działania mogą pomóc przedsiębiorcy w kształtowaniu popytu na swoje produkty lub usługi. Kluczem do sukcesu jest dokładne zrozumienie potrzeb klientów oraz umiejętność dostosowania swoich działań do ich oczekiwań i wymagań.

Krzywa popytu

Kiedy popyt zrówna się z podażą mówimy o równowadze rynkowej. W graficznym ujęciu jest to punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży. Ten punkt wyznacza cenę, którą nazywamy analogicznie ceną równowagi rynkowej, "oczyszczającą" rynek z jakiejkolwiek nadwyżki popytu bądź podaży, dlatego też możemy spotkać się terminem ceny czyszczącej rynek (S. Marciniak, 2013, s. 173).

Każda inna kombinacja popytu i podaży powoduje nadwyżkę, bądź to popytu nad podażą (niedobór dobra na rynku), czy też podaży nad popytem (nadwyżka dobra na rynku). Wielkość popytu i jego zależność od ceny obrazuje krzywa popytu DD. Możemy stwierdzić, iż popyt to nabywcy, podaż - producenci.

Rys. 1. Krzywa popytu

Krzywa popytu ma nachylenie ujemne.

Ważną rzeczą jest umiejętność odróżnienia "popytu" od terminu: "wielkość popytu" (inaczej nazywana rozmiarami popytu), oznaczającego konkretną ilość dobra, jaką chce i może nabyć konsument przy konkretnej cenie (Z. Dach, 2012, s. 51)

Popyt odnosi się zarówno do indywidualnego nabywcy i wówczas mamy do czynienia z popytem indywidualnym na określone dobro oraz do wszystkich nabywców danego dobra - wtedy mówimy o popycie rynkowym. Popyt rynkowy na dane dobro to suma popytów indywidualnych. Mówiąc o popycie zgłaszanym na wszystkie dobra i usługi lub ich określonego grupy, ze strony wszystkich nabywców mamy na myśli popyt globalny. (Z. Dach, 2012, s. 51)

Determinanty popytu

Popyt na dane dobro jest funkcją ceny tego dobra, ale także funkcją innych czynników, które nazywamy pozacenowymi determinantami kształtującymi popyt. Zaliczamy do nich m.in: dochód, ceny dóbr substytucyjnych, ceny dóbr komplementarnych, gusty i preferencje nabywców, liczbę ludności i jej strukturę według płci i wieku, sytuację gospodarczą i polityczną kraju, oczekiwania co do zmiany ceny i dochodów w przyszłości. Podane czynniki pozacenowe, biorąc pod uwagę kierunek zmian, sprawiają, iż krzywa popytu ulega przesunięciu w lewo (spadek popytu) lub w prawo (wzrost popytu).

Determinanty popytu to czynniki, które wpływają na wielkość popytu na dany produkt lub usługę. Najważniejsze determinanty popytu to:

• Cena - cena produktu lub usługi jest jednym z najważniejszych czynników, które wpływają na wielkość popytu. Zazwyczaj, gdy cena rośnie, popyt spada, a gdy cena spada, popyt rośnie.
• Dochód - dochód konsumentów jest kolejnym ważnym czynnikiem, który wpływa na wielkość popytu. Wysoki poziom dochodów zazwyczaj prowadzi do większej ilości zakupów, a niski poziom dochodów może zmniejszyć popyt na produkty i usługi.
• Preferencje i gusta konsumentów - preferencje i gusta konsumentów są również ważnym determinantem popytu. Zmieniające się trendy i preferencje konsumentów mogą wpłynąć na ich decyzje zakupowe.
• Koszty transakcyjne, takie jak opłaty, podatki i inne, mają wpływ na popyt poprzez zwiększenie ceny końcowej dobra.
• Oczekiwania kupujących dotyczące przyszłych poziomów cen produktów oraz ich dochodów.
• Konkurencja na rynku może wpływać na popyt, zmuszając firmy do zapewnienia niższych cen.
• Środowisko może mieć wpływ na popyt poprzez ograniczenia prawne, środowisko społeczne, wpływ grupy społecznej, itp.

Paradoksy: Giffena, Veblena, spekulacyjny

Zwykle wielkość popytu kształtuje się w kierunku odwrotnym niż cena. Możliwe są jednak sytuacje, gdy przy rosnącej cenie obserwujemy wzrost rozmiarów popytu i na odwrót - gdy cena spada, spada także wielkość popytu. Warto przyjrzeć się trzem przypadkom, które są nietypowe - mowa o paradoksach: Giffena, Veblena oraz spekulacyjnym. Szersze omówienie paradoksów prawa popytu można znaleźć w artykułach: paradoks Giffena, paradoks Veblena.

Paradoks Giffena

Robert Giffen, angielski ekonomista, opisał paradoks, który miał miejsce w Irlandii. Zauważył, że niskie zbiory spowodowały wzrost cen chleba. Ten fakt nie spowodował spadku jego konsumpcji, lecz wręcz przeciwnie - Giffen stwierdził, iż "im chleb jest droższy, tym więcej się go spożywa". Możemy wyjaśnić to w następujący sposób - przy skromnych budżetach ludność nie mogła pozwolić sobie na kupno innych artykułów żywnościowych, ponieważ wzrost cen chleba to uniemożliwiał. Dlatego chleb, konsumowany w większych ilościach, stał się substytutem innych dóbr (np. mięsa), mając wciąż relatywnie niską cenę w porównaniu z innymi.

Paradoks Veblena=

Wzrost cen produktów luksusowych powoduje wzrost ich zakupów. Występuje w zamożnych klasach społecznych.

Paradoks spekulacyjny

W związku z przekonaniem, iż cena za pewne dobra w przyszłości będzie rosła, wielkość popytu na nie rośnie, mimo zwiększenia się ich cen (Z. Dach, 2012, s. 54)

Popyt — artykuły polecane

Krzywa popytu — Popyt sztywny — Prawo malejącego popytu — Popyt konsumpcyjny — Dobra komplementarne — Mieszana elastyczność cenowa popytu — Dobro substytucyjne — Elastyczność cenowa popytu — Nadwyżka

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Beksiak J. (red.) (2001), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Dach Z. (2012), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Dryl W. (2012), Wpływ kryzysu na zachowania zakupowe polskich konsumentów dóbr luksusowych, Problemy zarządzania, Vol. 11, Nr 1
• Marciniak S. (red.) (2013), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Szymańska A. (2012), Preferencje konsumenckie i ich determinanty, Zeszyty Naukowe WSEI Kraków, nr 8

Autor: Piotr Pytlik, Karolina Szwalec