Choroba zawodowa

Choroba zawodowa
Polecane artykuły
Medycyna pracy Kierunki wdrażania ergonomii Dyskomfort Czynniki niebezpieczne Warunki pracy Hałas Ocena środowiska pracy Przyczyny stresu Klęska żywiołowa

Chorobę zawodową z medycznego punktu widzenia można określić jako istotne zaburzenia stanu zdrowia związane przyczynowo z warunkami pracy zawodowej. Zarówno w Polsce jak i innych krajach rozpoznanie choroby zawodowej uwarunkowane jest jej wymienieniem w obowiązującym wykazie chorób zawodowych. Wówczas staje się ona pojęciem lekarsko prawnym. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów: za choroby zawodowe uważa się choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy.

TL;DR

Choroba zawodowa to istotne zaburzenia zdrowia związane z warunkami pracy. Może być spowodowana pyłami, substancjami chemicznymi, czynnikami fizycznymi i biologicznymi. Wpływ na ryzyko rozwoju chorób zawodowych mają rodzaj i stopień nasilenia czynników szkodliwych, organizacja pracy i profilaktyka lekarska. Rozpoznanie choroby zawodowej jest oparte na objawach, ryzyku narażenia i diagnostyce różnicowej. Najczęstsze choroby zawodowe to pylice płuc, choroby układu ruchu, skóry i nowotwory. Niektóre zawody są bardziej narażone na choroby zawodowe, takie jak rolnictwo, górnictwo i opieka zdrowotna.

Szkodliwości zawodowe

Szkodliwości zawodowe są to wszelkiego rodzaju pyły, substancje oraz czynniki, które wpływają na możliwość wystąpienia choroby zawodowej. Dzielimy na:

• Pyły mineralne o działaniu zwłókniającym, które są przyczyną zachorowania na pylice płuc, uważane za nieodwracalną chorobę płuc.
• Pyły mineralne i organiczne o działaniu drażniącym. Powodują stany zapalne błony śluzowej dróg oddechowych i stanowią ryzyko przewlekłego zapalenia oskrzeli i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
• Pyły pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego wykazujące aktywność biologiczną albo działanie alergizujące. Powodują zapalenia alergiczne błony sluzowej dróg oddechowych i zmian zapalno-wytwórczych tkanki płucnej.
• Substancje chemiczne o działaniu toksycznym, drażniącym lub alergizujacym. Substancje te występują w postaci cieczy, aerozoli, gazów i par. Powodują one zatrucia ostre zwykle przemijające lub przewlekłe często nieodwracalne. Niektóre z nich mogą powodować choroby alergiczne dróg oddechowych.
• Czynniki fizyczne. Do najbardziej rozpowszechnionych zaliczamy: hałas, wibracja i gorący mikroklimat jak również mniej rozpowszechnione promieniowanie jonizujące, pole elektromagnetyczne, ultra- i infradźwięki.
• Czynnik związane ze sposobem wykonywania pracy. Do zmian przeciążeniowych w układzie ruchu a także uszkodzenia nerwów obwodowych może wpływać wykonywanie ruchów monotypowych, niekorzystna wymuszona pozycja w pracy, ucisk na pnie nerwów.
• Czynniki biologiczne (zakaźne i pasożytnicze). Szczegółowe opisy kliniczne w podręcznikach chorób zakaźnych.
• Czynniki rakotwórcze. W środowisku pracy nie można ustalić stężenia, poniżej którego działanie rakotwórcze nie występuje. Środowisko pracy odpowiedzialne jest za 2-5% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe.

Czynniki wpływające na ryzyko rozwoju chorób zawodowych

Na ryzyko rozwoju chorób zawodowych wpływają następujące czynniki zewnętrzne i wewnętrzne:

• Rodzaj czynników szkodliwych i uciążliwych występujących w środowisku pracy, związany ze sposobem produkcji i organizacją pracy.
• Stopień nasilenia czynników szkodliwych i uciążliwych, limitowany przez istniejące normatywy higieniczne.
• Wiarygodne pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy i związane z tym szacowanie ryzyka zdrowotnego.
• Właściwa organizacja profilaktyki lekarskiej.
• Wrażliwość osobnicza na działanie szkodliwych czynników środowiska pracy.

Etapy rozpoznawania choroby zawodowej

W trybie rozpoznania choroby zawodowej wyróżniamy 3 etapy:

1. Podejrzenie choroby zawodowej zostaje określone głównie przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę nad pracownikami.
2. Ustalenie rozpoznania jest zastrzeżone dla jednostek organizacyjnych takich jak: przychodnie i poradnie chorób zawodowych, oddziały i kliniki chorób zawodowych akademii medycznych lub instytutów naukowo-badawczych, oddziały i poradnie medycyny pracy kolejowej służby zdrowia, a w przypadku chorób o ostrym przebiegu - oddziały szpitalne, w których leczony jest chory.
3. Stwierdzenie choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia zostaje wydane poprzez decyzję Powiatowego Inspektora Sanitarnego na podstawie orzeczenia lekarskiego w sprawie choroby zawodowej.

Rozpoznanie choroby zawodowej powinno być oparte na określonych kryteriach:

• wykryte objawy powinny odpowiadać klinicznemu obrazowi choroby zawodowej,
• ryzyko wystąpienia choroby zawodowej musi być dostatecznie wysokie, które kształtowane jest przez natężenia i stężenia czynników szkodliwych oraz długość narażenia,
• znajomość czasu utajenia (latencji) w przypadku niektórych chorób jest niezbędna przy ustaleniu rozpoznania,
• po wykryciu choroby zawodowej należy przeprowadzić diagnostykę różnicową. Jest to ważne, gdy choroba rozpoznana błędnie jako zawodowa może być skutecznie leczona.

Rodzaje chorób zawodowych

W Polsce w roku 2015 zanotowano 2094 przypadków chorób zawodowych. Wymienione niżej choroby występowały w kolejności od najczęściej do najmniej występującej. Są to:

• "Choroby pasożytnicze już zakaźne, a także ich następstwa
• Pylice płuc
• choroby głosu mające charakter przewlekły
• Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego
• Wszelkiego rodzaju ubytki słuchu
• Choroby układu ruchu
• Choroby skóry
• Nowotwory
• Choroby osierdzia lub opłucnej
• Astma oskrzelowa, zespół wibracyjny, alergiczny nieżyt nosa
• Choroby układu wzrokowego
• Zapalenie oskrzeli
• Ostre zatrucia oraz ich następstwa
• Ostre reakcje alergiczne
• Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych
• Przedziurawienie przegrody nosa
• Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego."

Istnieją zawody, które o wiele bardziej narażone są na choroby zawodowe. Działalność społeczno gospodarcza wiąże się z zachorowalnością na choroby wyżej wymienione. Do tych działalności zaliczyć można: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo, wydobywanie i górnictwo, przetwórstwo przemysłowe, budownictwo, edukacja, pomoc społeczna oraz opieka zdrowotna.

Bibliografia

• Marek K. (red.) (2003). Choroby zawodowe, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa,
• Szerzenia-Dąbrowska N., Wilczyńska U. (red.) (2016). Choroby zawodowe w Polsce w 2015 roku Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź
• Ustawa z dnia 30 października 2002r, o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Dz.U. 2002, Nr 199 poz. 1673

Przypisy

Autor: Trębacz Justyna, Kurzawa Justyna