Formy własności
| Formy własności |
|---|
| Polecane artykuły |
Klasyfikując przedsiębiorstwa wg form własności zaangażowanego w nie kapitału możemy stwierdzić, iż przedsiębiorstwa należą do dwóch sektorów- publicznego i prywatnego (D. Dębski 2009, s. 32).
Do sektora publicznego zaliczymy (D. Dębski 2009, s. 32):
- Własność państwową: np. spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe
- Własność komunalną(samorządową)
- Własność mieszaną z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego; czyli takie, które stanowią własność komunalną lub państwową
W sektorze prywatnym wyróżnić można (D. Dębski 2009, s. 32):
- Własność prywatną krajową: spółki, spółdzielnie, osoby fizyczne
- Własność zagraniczną- podmioty, których mienie należy do zagranicznych osób prawnych bądź osób fizycznych
- Własność mieszaną- występuje, gdy wartość kapitału prywatnego stanowi przynajmniej 50% kapitału ogółem, niezależnie od formy organizacyjnej podmiotu gospodarczego
Własność publiczna
Koncepcją własności publicznej jest zaspokajanie potrzeb, celów oraz interesów publicznych. Cel publiczny może być rozumiany jako zadanie organu administracji publicznej, służące powszechnej użyteczności publicznej lub władzy samej w sobie. Integrację organów władzy w wolności i prawa obywatelskie, jak i w stosunki społeczne i gospodarcze, a także korzystanie z zrealizowanych zdań przez administrację publiczną nazywamy interesem publicznym (I. Sierpowska 2006 s. 141-142). Funkcję właściciela własności państwowej najczęściej pełni Skarb Państwa, który jest zbiorczym określeniem wyodrębnionych organizacyjnie podmiotów państwowych, nieposiadających osobowości prawnej. W skład zasobów Skarbu Państwa wchodzą dobra materialne i niematerialne, również środki pieniężne. Są to np.: rzeki, lasy, Parki Narodowe i Krajobrazowe, Rezerwaty przyrody (I. Sierpowska 2006, s. 140).
Oprócz Skarbu Państwa rolę właściciela w imieniu państwa sprawują inne państwowe osoby prawne, których majątek stanowi państwową własność prywatną. Ten majątek może występować w formie chociażby udziału w spółkach albo własności publicznej, którą sterują inne jednostki publiczne, odpowiednio wyodrębnione organizacyjnie w instytucjach rządowych lub samorządowych, funkcjonujące na podstawie przyznanych prawnie kompetencji (I. Sierpowska 2006, s. 140).
Istnieje również własność samorządowa, którą możemy rozpatrywać w dwóch formatach- wąskim i szerokim. Węższe ujęcie definiuje własność samorządową jako własność stanowioną przez gminy. Właśnie dlatego nazywana jest również komunalną. Patrząc na ten typ własności z drugiej, szerokiej strony znajdujemy definicję własności dotyczącą gmin, powiatów i województw, a więc wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Zarządzanie pakietem dóbr, należących do danej jednostki samorządu odbywa się poprzez organy tych jednostek, które podejmują działania cywilnoprawne i administracyjnoprawne (I. Sierpowska 2006, s. 141). Przykładami własności komunalnej/ samorządowej są np.: jednostki komunikacji lokalnej, przedsiębiorstwa zaopatrujące w energię cieplną, jednostki gospodarki mieszkaniowej czy te zajmujące się gospodarowaniem zielenią miejską. Mogą one występować jako spółki prawa handlowego lub zakładu budżetowego (D. Dębski 2009, s. 36).
Własność prywatna
Najpopularniejszymi jednostkami definiowanymi jako własność prywatna są (D. Dębski 2009, s. 33):
- Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
- Spółki prawa cywilnego i handlowego
- Spółdzielnie
Indywidualna działalność gospodarcza jest przedsiębiorstwem jednoosobowym założonym i kierowanym przez osobę fizyczną, zgłoszonym do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Przedsiębiorstwo jest częścią własności majątku właściciela, nie mającym osobowości prawnej. Najpopularniejszymi osobami, które prowadzą tego typu działalność są osoby pracujące w wolnym zawodzie np.: lekarz czy prawnik (D. Dębski 2009, s. 34).
Spółki są tworzone przez co najmniej dwie osoby, poprzez zawarcie tzw. umowy spółki, na podstawie Kodeksu cywilnego lub Kodeksu spółek handlowych (D. Dębski 2009, s. 34). Do spółek prawa cywilnego należy tylko spółka cywilna, która opiera się na porozumieniu wspólników. Nie występują w tym przypadku żadne inne formalności. Ta spółka tworzona jest, gdy jej działalność będzie prowadzona na niedużą skalę. Większy format działalności powoduje utworzenie spółki handlowej, którą można podzielić na dwa rodzaje: osobowe i kapitałowe (D. Dębski 2009, s. 34-35).
W skład spółek osobowych wchodzą (D. Dębski 2009, s. 35):
- Spółka jawna
- Spółka partnerska
- Spółka komandytowa
- Spółka komandytowo- akcyjna
Do spółek kapitałowych zaliczymy z kolei:
- Spółkę akcyjną
- Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółdzielnia jest zrzeszeniem dowolnej ilości osób, prowadzących działalność gospodarczą we wspólnym interesie. Prawem spółdzielni jest również prowadzenie działalności oświatowej i społecznej wobec członków, jak i podział zysku pomiędzy nich. Spółdzielnię mogą założyć tzw. członkowie założyciele, którymi są przynajmniej 3 osoby prawne lub 10 osób fizycznych. Wyjątkiem jest spółdzielnia produkcji rolnej, gdzie potrzeba nie mniej niż 5 członków. Do obowiązku założycieli należy sporządzenie statutu oraz wybranie organów spółdzielni. Spółdzielnia musi dostać zarejestrowana w Krajowej Radzie Sądowniczej (D. Dębski, 2009, s. 35-36).
Bibliografia
- Dębski D. (2009). Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw cz.1, Wydawnictwo WSiP, Warszawa
- Dolewka Z. (2017). Funkcjonowanie spółek komunalnych w Polsce "Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 477
- Jagodziński A. (2015). Formy prawno- organizacyjne przedsiębiorstw "Zeszyty naukowe PWSZ w Płocku", t. XXI
- Kristof A. (2016). Skarb Państwa w roli właściciela przedsiębiorstw.Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu , Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, Nr 451
- Kwiatkowski G. (2016). Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce-problemy definicyjne Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice, Nr 260
- Kwiatkowski G. (2013). Własność państwowa a rola państwa we współczesnej gospodarce , Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
- Sierpowska I. (2006). Pojęcie własności publicznej w prawie administracyjnym, "Kwartalnik prawa publicznego", nr 6/1
- Weiss E., Suchodolska A., Storoška M. (2011). Rola samorządu terytorialnego w rozwoju lokalnej przedsiębiorczości "Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego" nr 687
Autor: Michał Gutowski
