Regres

Regres to tzw. roszczenie zwrotne, w przypadku niespłacenia długu przez dłużnika, wierzyciel ma prawo regresu względem osób, które ten dług poręczyły (patrz żyrant) i zagwarantowały jego spłatę.

TL;DR

Regres to roszczenie zwrotne, które umożliwia wierzycielowi odzyskanie długu od osób, które poręczyły jego spłatę. W ubezpieczeniach gospodarczych występują dwa rodzaje regresu: typowy i nietypowy. Regres typowy dotyczy ubezpieczyciela, który wypłaca odszkodowanie i ma prawo dochodzenia tego świadczenia od ubezpieczającego. Regres nietypowy pozwala poszkodowanym na dochodzenie odszkodowania od sprawcy szkody oraz od jego ubezpieczyciela. W przypadku regresu nietypowego podmiotami są regredient (ubezpieczyciel), regresat (sprawca) i poszkodowany.

Typologia regresu w ubezpieczeniach gospodarczych

W prawie rzymskim regres uznawano za roszczenia zwrotne, który były nakładały obowiązek na wierzyciela podziału z innymi współwierzycielami świadczenia. Dłużnik również miał prawo do odpowiedniego wyrównania świadczenia od swoich współdłużników. Umożliwiał to stosunek wewnętrzny pomiędzy współwierzycielami lub współdłużnikami. Następnie ukazało się tzw. beneficjum cedendarum actionum, które dawało prawo dłużnikowi do żądania cesji skarg od wierzyciela. W przypadku nie spełnienia tych warunków udzielało prawo do niezależnej skargi regresowej actio ultis (W. Litewski, 1999, s. 254-255). Przez to współwierzyciel mógł otrzymać od dłużnika to co mu się należało (K. Kolańczyk, 2001, s. 345). Prawo cywilne definiuje regres jako prawo zwrotu zapłaty za inną osobę. Obejmuje również żądanie o zwrot za dokonane zapłaty oraz odszkodowania za szkody poniesione. Jest używany do wszystkich zdarzeń podczas, których powstały jakiekolwiek odpowiedzialności wobec osoby trzeciej. W przypadku ubezpieczeń jedynie ubezpieczyciel może korzystać z prawa regresu (A. Sowik, 2013, s. 66).

Regres typowy

Ubezpieczyciel, który wypłaca odszkodowanie ubezpieczeniowe, postępuje według prawa zaspokojonego ubezpieczającego. Jeśli może być odszkodowanie wobec osoby trzeciej, to roszczenie przechodzi na ubezpieczyciela do wysokości wypłacanego odszkodowania. Można dojść do stwierdzenia, że roszczenie regresowe nie powinno być dochodzone przez ubezpieczyciela, ponieważ stanowi spór z celem ubezpieczenia OC. Przechodzi wtedy przejście na ubezpieczyciela roszczeń ubezpieczającego, który doznał tylko szkody pośredniej. W tym przypadku regres w ubezpieczeniu OC to przejście na ubezpieczyciela roszczeń zwrotnych ubezpieczającego (A. Sowik, 2013, s. 68). Również regres nie ustanawia samoistnego uprawnienie, przez które można żądać zwrotu świadczenia pomiędzy dłużnikami solidarnymi (M. Krajewski, 2011, s. 526). Regres typowy ukazuje się w ubezpieczeniach społecznych. Polega on, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych i płatnik składek mają regres do sprawcy szkody. Warunkiem powstania regresu jest wyrządzanie szkody, ale tylko w wyniku umyślnego wykroczenia lub przestępstwa. Regres w tej sytuacji obejmuje kwotę zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego (A. Rzepecka-Gil, 2009, s. 2004).

Regres nietypowy

Regres nietypowy jest w niektórych ubezpieczeniach OC oraz sytuacjach, w których na podstawie przepisu lub postanowień o. wu. U ubezpieczyciel ma prawo do dochodzenia wypłaconego odszkodowania od ubezpieczonego oraz ubezpieczającego. Natomiast w regresie szczególnym ta sytuacja jest zupełnie inna. Nie tylko osoba ubezpieczona, ale również i osoba trzecia poszkodowana może mieć dwa roszczenia: do ubezpieczonego - sprawcy szkody oraz do jego ubezpieczyciela. Gdy roszczenie zostanie spełnione na rzecz poszkodowanego, to wtedy powoduje powstanie regresu ubezpieczyciela do ubezpieczonego. Polega on na zwrocie wypłaconego odszkodowania poszkodowanemu. Ta forma regresu poszkodowanym daje pozycję quasi-ubezpieczonego (T. Sangowski, 1997, s. 28-33). Za źródła regresu nietypowego jest uważane bezpodstawne wzbogacenie się. Przeważnie chodzi o te sytuacje, w których w dobrowolnym ubezpieczeniu, ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za krzywdę wyrządzoną umyślnie (M. Krajewski, 2011, s. 534). Na mocy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, regres nietypowy przysługuje zakładowi ubezpieczeń prawo dochodzenia zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli kierujący (A. Sowik, 2013, s. 68):

• Szkoda została wyrządzona umyślnie, lub po użyciu alkoholu, lub pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii,
• Posiadanie pojazdu wskutek przestępstwa,
• Brak wymaganych uprawnień do kierowania pojazdów mechanicznych,
• Uciekł z miejsca zdarzenia.

Podmioty regresu nietypowego

Podmiotami regresu nietypowego są(A. Sowik, 2013, s. 70):

• Regredient - stosunek regresowy ubezpieczyciela, który posiada roszczenia zwrotne wobec odpowiedzialnego cywilnie sprawcy po wypłacie odszkodowania ubezpieczeniowego,
• Regresat - sprawca, czyli odpowiedzialnie cywilnie osoba trzecia w stosunku regresu,
• Poszkodowany - dotyczy sytuacje, gdy roszczenia odszkodowawcze mogą przysługiwać podmiotowi, który w pewnym układzie stosunków doznał uszczerbku, natomiast osoba dotknięta uszczerbkiem nie zostaje wyposażona w roszczenie.

Regres — artykuły polecane

Darowizna — Umowa ubezpieczenia — Przedawnienie roszczeń — Dochodzenie roszczeń — Dłużnik — Zobowiązanie podatkowe — Wierzyciel — Ubezpieczenie nieruchomości — Eksmisja

Bibliografia

• Bednarczyk T. (2016), Funkcja kompensacyjna regresu na przykładzie ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Zarządzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 14, No. 3/1
• Kolańczyk K. (2001), Prawo rzymskie, Lexis Nexis, Warszawa
• Krajewski M. (2011), Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Wydawnictwo LEX, Warszawa
• Litewski W. (1999), Rzymskie prawo prywatne, PWN, Warszawa
• Mazurczak Ł. (2016), Przedawnienie nietypowego roszczenia regresowego zakładu ubezpieczeń, Rozprawy Ubezpieczeniowe. Konsument na rynku usług finansowych nr 22
• Rzepecka-Gil A. (2009), Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Lex, Warszawa
• Sangowski T. (1997), Regres ubezpieczeniowy, PWN, Warszawa
• Sowik A. (2013), Regres nietypowy - struktura prawna i znaczenie w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej, Wiadomości Ubezpieczeniowe, nr 3

Autor: Paulina Góra