Vacatio legis

Vacatio legis jest to okres pomiędzy uchwaleniem i ogłoszeniem aktu normatywnego, a jego wejściem w życie. Prawodawca jest zobowiązany do wyznaczenia adekwatnego okresu vacatio legis i prawidłowego sformułowania przepisów, wymóg ten jest określony poprzez ogólne zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i zasady prawidłowej legislacji. Możliwość zapoznania się z aktem normatywnym i dostosowanie do niego w dogodnym czasie jest istotą instytucji vacatio legis. Spełnia role ochrony prawnej przed nagłymi zmianami, do których podmiot powinien się stosować (Proces prawotwórczy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, s. 54-55).

Koncepcja państwa prawa

Instytucja vacatio legis to jedna z części koncepcji państwa prawnego zawarta w art. 2 Konstytucji i stanowi fundamentalną zasadę zaufania obywateli do państwa (Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, s. 3).

Zasada demokratycznego państwa prawnego

Vacatio legis wpisuje się w zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa, która charakteryzuje się wymogiem zachowania określonego okresu przy początkowych etapach nowych norm prawnych wchodzących w życie, co do zasady obowiązuje czternastodniowy wymóg od dnia ogłoszenia (Garlicki L. 2019, s. 77).

Odstępstwo od vacatio legis

Odstępstwo od vacatio legis (Garlicki L. 2019, s. 78):

• Skrócenie wymaganego okresu jest dopuszczalne w przypadkach kiedy wskazują na to istotne okoliczności lub gdy nowe prawodawstwo nie wymaga zachowania tego okresu. Zachowanie wymogu ma na celu możliwość zapoznania się z przepisami przed ich wejściem w życie, szczególnie jeżeli nowo wchodząca regulacja jest skierowana do obywateli. Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd w swym orzecznictwie wskazując, że w przypadku przepisów wprowadzających zmiany np. podatkowe, gospodarcze ogólnie przyjęty okres może okazać się niewystarczający do zapoznania się z przepisami i na ustawodawcy ciąży obowiązek określenia dłuższego okresu vacatio legis.
• Wydłużenie przyjętego okresu vacatio legis ma znaczenie w przypadkach przepisów dotyczących między innymi funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Przykładem racjonalnego wydłużenia tego czasu była ustawa o ordynacji podatkowej oraz ustawa kodeks spółek handlowych. Rozciągnięty czas vacatio legis w przypadkach wyżej wymienionych pozwala przedsiębiorstwom na przygotowanie merytoryczne i techniczne, a tym samym dostosowanie się do nowych przepisów, które mogą zmienić strukturę firmy i jej budżet. Świadomość prawna daje narzędzia dostosowania się do nowych norm prawnych, uwzględniając różnice między przepisami obowiązującymi, a mającymi wejść w życie.

Argumentem negującym wydłużenie vacatio legis może być przypadek, w którym ustawodawstwo Unii Europejskiej wydaje dyrektywę, a podmioty gospodarcze dostosowują swoje mechanizmy do regulacji przed implementowaniem ich w obrębie prawa polskiego, co może nieść za sobą nałożenie na Polskę sankcji finansowych za opóźnienia we wprowadzeniu dyrektywy (Garlicki L. 2019, s. 78).

Sposób obliczania vacatio legis

System obliczania terminu obowiązywania regulacji prawnej, oznaczonego w dniach nie uwzględnia dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa lub inny akt niższego rzędu zaczyna obowiązywać z dniem ogłoszenia. Na podstawie art. 6 ust. 2 otrzymujemy informację, kiedy dokładnie kończy się termin obowiązywania aktu, ustalonego na tydzień, miesiąc lub lata. Jeśli termin nie jest oznaczony dokładnym dniem, przyjmujemy za ostatni dzień obowiązywania ostatni dzień miesiąca (Dz.U. 2000 Nr 62, poz. 718, s. 2/14).

Rygor aktu wyższego rzędu

Problematyka aktów niższego rzędu wydawanych na podstawie aktu wyższego rzędu sprowadza się do zasady, wedle której dokumenty prawne powszechnie obowiązujące ogłaszane na podstawie ustaw można publikować w dniu ogłoszenia ustawy, aż do dnia poprzedzającego wejścia ustawy w życie (Dz.U. 2000 Nr 62 poz. 718, s. 2/16).

Vacatio legis — artykuły polecane

Ordynacja podatkowa — Rozporządzenie — RODO — Abolicja — Europejska Karta Samorządu Terytorialnego — Dyrektywa — Prawo administracyjne — Ochrona danych osobowych — Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Bibliografia

• Chojnacka I. (red.) (2015), Proces prawotwórczy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa
• Garlicki L. (2018), Polskie prawo konstytucyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Stefaniuk M. (2016), Zasada odpowiedniego vacatio legis jako element zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa
• Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Dz.U. 2000 nr 62 poz. 718

Autor: Michał Gumieniak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.