Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości Unii Europejskiej to struktura, którą tworzą:Trybunał Sprawiedliwości (ETS), Sąd Pierwszej Instancji oraz sądy wyspecjalizowane np. Sąd ds. Służby Publicznej Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy Traktatu paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali 18 kwietnia 1951r., który wszedł w życie w lipcu 1952r. Na mocy Traktatów Rzymskich podpisanych w 1957r. TS stał się wspólną instytucją dla Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EWEA). Następnie, po wejściu w życie Traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009r. i uzyskaniu przez UE osobliwości prawnej, instytucja ta funkcjonuje jako Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu.

Na mocy postanowień konwencji w sprawie niektórych instytucji wspólnych dla trzech Wspólnot z 1957r., stał się on podobnie jak Parlament Europejski organem wspólnym dla trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratom).

Trybunał Sprawiedliwości funkcjonuje zgodnie z postanowieniami:

• Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)
• Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
• Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA)
• Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

TL;DR

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest instytucją odpowiedzialną za kontrolę legalności aktów UE, wykładnię prawa UE, orzekanie w sporach między państwami członkowskimi i unijnymi urzędnikami oraz unieważnianie aktów prawnych niezgodnych z traktatami UE. Składa się z 28 sędziów, 11 rzeczników generalnych i pełni różne funkcje sądu, w tym międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Trybunał może obradować w różnych składach, w tym pełnym, Wielkiej Izbie i izbach złożonych z trzech lub pięciu sędziów.

Skład

W skład Trybunału wchodzi 28 sędziów (po jednym z każdego Państwa Członkowskiego) oraz 11 rzeczników generalnych, wybieranych:

• spośród osób o bezdyskusyjnej niezależności oraz mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich lub będących prawnikami o cenionych kompetencjach
• za wspólnym porozumieniem rządów Państw Członkowskich
• po konsultacjach z komitetem, zadaniem którego jest ocenianie, czy kandydaci są odpowiedni do spełniania danej funkcji
• na okres 6 lat z możliwością reelekcji

Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie na okres 3 lat z możliwością reelekcji:

• Prezesa Trybunału, który reprezentuje TS oraz kieruje jego pracami, gwarantując prawidłowe funkcjonowanie służb instytucji oraz przewodniczy zgromadzeniom ogólnym członków Trybunału, posiedzeniom i obradom w największych składach orzekających (pełny skład i Wielka Izba)
• Wiceprezesa Trybunału, którego rolą jest wspieranie Prezesa Trybunału w wykonywaniu obowiązków oraz zastępowanie Prezesa w sytuacjach, kiedy Prezes nie może wykonywać swoich obowiązków, bądź jeśli stanowisko Prezesa Trybunału pozostaje nieobsadzone.

Rzecznik generalny wspomaga Trybunał, publicznie przedstawiając, w sposób całkowicie niezależny i bezstronny opinie prawne w sprawach zawisłych przed Trybunałem, przydzielonych Rzecznikowi zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Opinia rzecznika generalnego nie ma charakteru wiążącego.

Sekretarz Trybunału jest mianowany przez TS. Z upoważnienia Prezesa Trybunału, Sekretarz kieruje administracją Trybunału. Jest odpowiedzialny za zarządzanie personelem, przygotowanie i wykonanie budżetu. Ponadto, wspiera członków Trybunału we wszystkich czynnościach urzędowych.Również z upoważnienia Prezesa, Sekretarz przyjmuje i przekazuje wszelkie dokumenty, sprawuje nad nimi pieczę oraz dokonuje doręczeń przewidzianych w posiedzeniach. W sytuacjach, kiedy Sekretarz nie może uczestniczyć w posiedzeniach Trybunału, uzgadniane jest dla niego zastępstwo.

Służby Trybunału:

• podporządkowane bezpośrednio Prezesowi Trybunału: Służby Kontroli Wewnętrznej oraz
• podporządkowane Sekretarzowi Trybunału pod nadzorem Prezesa m.in.: Służby Lingwistyczne, Służby Protokolarne.

Kompetencje

Zadania Trybunału Sprawiedliwości to m.in.:

• kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej
• zagwarantowanie poszanowania prawa przez państwa członkowskie wynikającego z postanowień traktatów
• dokonywanie wykładni prawa UE na wniosek sądów krajowych
• unieważnianie aktów prawnych UE uznanych za niezgodne z traktatami UE lub prawami podstawowymi.

Trybunał Sprawiedliwości pełni funkcję sądu:

• międzynarodowego - rozpatruje spory między Państwami Członkowskimi wynikające ze stosowania prawa UE, a także spory wynikające z realizacji postanowień traktatowych
• konstytucyjnego - orzeka o zgodności z postanowieniami traktatowymi aktów prawnych Rady i Komisji Europejskiej (KE), aktów wydanych wspólnie przez Parlament Europejski (PE) i Rady, aktów prawnych PE oraz aktów Europejskiego Banku Centralnego (EBC), które mają skutki prawne w stosunku do osób trzecich
• administracyjnego - kontroluje legalność aktów prawa wspólnotowego
• apelacyjnego - w odniesieniu do orzeczeń SPI i części decyzji KE
• najwyższego - rozpatruje środki odwoławcze od wyroków Sądu i posiada uprawnienia odwoławcze w stosunku do określonej kategorii decyzji Komisji np. w zakresie ochrony konkurencji, w przypadku grzywny pieniężnej.

Jest to ostateczny arbiter w sporach dotyczących przestrzegania Traktatów Wspólnoty i ustawodawstwa na nich opartego. Ponadto rozstrzyga spory wnoszone przez unijnych urzędników przeciwko instytucjom unijnym.

Składy orzekające

Trybunał może obradować w:

• pełnym składzie - w przypadkach określonych w Statucie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwłaszcza, gdy orzeka z zdymisjonowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich lub o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania) oraz jeśli Trybunał uzna, że dana sprawa ma wyjątkowe znaczenie
• składzie Wielkiej Izby (15 sędziów) - na żądanie Państwa Członkowskiego lub instytucji, które są stroną w toczącym się postępowaniu oraz w sprawach szczególnie ważnych i skomplikowanych
• izbach złożonych z pięciu sędziów
• izbach złożonych z trzech sędziów.

W skład Wielkiej Izby wchodzą, dla każdej sprawy, Prezes oraz Wiceprezes Trybunału, trzej prezesi izb złożonych z pięciu sędziów, sędzia sprawozdawca oraz sędziowie w liczbie niezbędnej do osiągnięcia liczby piętnastu sędziów. W skład izb złożonych z trzech i pięciu sędziów wchodzą, dla każdej sprawy, prezes izby, sędzia sprawozdawca oraz sędziowie w liczbie niezbędnej do osiągnięcia, odpowiednio, liczby trzech i pięciu sędziów.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości — artykuły polecane

Władza wykonawcza — Rząd — Trybunał obrachunkowy — Prezes Rady Ministrów — Władza ustawodawcza — Komisja Europejska — Organy unii europejskiej — Rzecznik Praw Obywatelskich — Parlament Europejski

Bibliografia

• Dr Agata B. Capik, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, M.A.S. (European Integration), Executive M.B.I.-HSG
• Integracja europejska. Wstęp, pod red. K.A. Wojtaszczyka, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2006, s. 116-119
• System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, pod red. Anny Wyrozumskiej, Tom V, wydanie 2, Warszawa, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, 2010
• Tokarczyk Roman, Modelowanie wymiaru sprawiedliwości Unii Europejskiej na tle porównawczym, Studia Europejskie/Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, 2001, nr 3, s. 47-62

Autor: Magdalena Kuleta