Służebność

Służebność
Polecane artykuły
Prawo użytkowania wieczystego Autorskie prawa majątkowe Stosunek przysposobienia Prawo zastawu Zdolność do czynności prawnych Posiadanie Klauzula wykonalności Zasiedzenie Prawa autorskie

Służebność – ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą (służebność gruntowa), albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej (służebność osobista).

TL;DR

Służebność to ograniczone prawo rzeczowe, które obciąża nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości. Może być gruntowa (na rzecz innej nieruchomości) lub osobista (na rzecz określonej osoby). Służebność gruntowa może być ustanowiona na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej i ma na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej. Służebność osobista jest niezbywalna i ma na celu zaspokojenie określonych potrzeb uprawnionego. Służebność może być czynna (dająca prawo do korzystania z nieruchomości) lub bierna (nakazująca powstrzymywanie się od pewnych działań). Służebność może być ustanowiona poprzez umowę lub orzeczenie sądowe. Wygaśnie w wyniku zrzeczenia, konfuzji, sprzedaży nieruchomości, upłynięcia terminu lub niewykonywania przez 10 lat. Służebność osobista wygasa po śmierci uprawnionego.

Służebność gruntowa

Zgodnie z art. 285 paragraf 1 kodeksu cywilnego, nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możliwości dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności.

Na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej można ustanowić służebność gruntową bez względu na to, czy spółdzielnia jest właścicielem gruntu.

Służebność gruntowa:

• może mieć na celu tylko zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części,
• jej zakres i sposób wykonania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych,
• powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.

W razie przejścia własności nieruchomości w drodze czynności prawnej na inną osobę prawa i obowiązki związane z nieruchomością przechodzą na nabywców. Nie jest ona prawem samodzielnym, lecz prawem związanym z własnością nieruchomości. Nie można zbyć samej służebności bez nieruchomości.

W razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział; jednakże gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych. W razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności.

W przypadku, gdy wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla właściciela nieruchomości szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej ma on prawo żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem. Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Przykładami służebności gruntowej mogą być obciążenie tej nieruchomości obowiązkiem udostępnienia przejazdu, możliwości przejścia przez nią lub udostępnienie pobierania wody z tej nieruchomości.

Służebność osobista

W odróżnieniu od służebności gruntowej, która ustanawiana jest na rzecz właściciela innej nieruchomości służebność osobista ustanawiana jest na rzecz określonej osoby. Ma ona na celu zaspokojenie określonych potrzeb uprawnionego. Służebność osobista jest niezbywalna. Nie ma możliwości przeniesienia uprawnienia do jej wykonania. Nie można nabyć jej przez zasiedzenie.

Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.

Służebność czynna i bierna

Służebność, której treścią jest możność korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, nosi nazwę służebności czynnej. Może być nią na przykład służebność drogowa, polegająca na prawie przejazdu przez daną nieruchomość. Służebność zaś polegająca na obowiązku powstrzymania się od pewnych działań lub wykonywaniu uprawnień nosi nazwę służebności biernej. Jest nią na przykład służebność polegająca na ograniczeniu możliwości zabudowy gruntu przez właściciela.

Ustanowienie i wygaśnięcie służebności

Służebność z reguły ustanawiana jest w drodze umowy. Umowa o ustanowieniu służebności powinna określać jej treść oraz zakres. W niektórych przypadkach służebność gruntowa może zostać ustalona poprzez orzeczenie sądu. Przykładem może być służebność drogi koniecznej.

Służebności wygasają przede wszystkim z przyczyn:

• zrzeczenia,
• konfuzji,
• egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości służebnej,
• upłynięcie terminu zapisanego w umowie o ustanowienie służebności,
• w przypadku służebności gruntowej wskutek jej niewykonywania przez 10 lat,
• służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.

Bibliografia

• Adamczyk T., Bieda A. (2011) Problematyka ustanowienia służebności drogi koniecznej, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, nr 4, s. 203-211
• Kropiwiec K., Szala M. (red) (2015) Nauki społeczne i humanistyczne wobec wyzwań współczesności Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL, Lublin, s. 111
• Postuła I. (red.) (2017) Prawo cywilne w zarządzaniu i działalności gospodarczej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Szczurek Z. (2005) Prawo cywilne dla studentów administracji, Kantor Wydawniczy Zakmycze, Zakmycze
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Warciński M. (2013) Służebności gruntowe według kodeksu cywilnego Wydawnictwo Lex, Warszawa

Autor: Renata Ptaszek

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.