Traktat z Schengen

Traktat z Schengen został zawarty w czerwcu 1985r. w Luksemburgu. Dotyczy on porozumienia odnośnie stopniowego znoszenia kontroli granicznych osób, niezależnie, chociaż w nawiązaniu do traktatów wspólnotowych, w celu ułatwienia transportu i przepływu towarów. Członkami jest 26 państw, w tym Polska od 21 grudnia 2007r., a także m.in. Norwegia czy Islandia, które nie są jednocześnie członkami Unii Europejskiej.

TL;DR

Traktat z Schengen, zawarty w 1985 roku, dotyczy stopniowego znoszenia kontroli granicznych w celu ułatwienia przepływu towarów i osób. Obecnie członkami są 26 państw, w tym Polska. System Schengen obejmuje także współpracę policyjną i wymianę informacji. Wprowadzono System Informacji Schengen, który umożliwia kontrolę służb granicznych, policyjnych i sądowych. Zniesienie granic wpływa na sytuację materialną jednostek i rodzin oraz otwiera możliwość nawiązywania nowych kontaktów.

Geneza

13 lipca 1984 r. w Saarbrücken Francja wraz z RFN zawarły porozumienie, które ułatwiało przekraczanie wspólnej granicy obywatelom obu tych państw. Układ ten wzbudził zainteresowanie państw Beneluksu (Holandia, Belgia oraz Luksemburg) ze względu na funkcjonowanie Unii Paszportowej Beneluksu. Rok później, bo w czerwcu 1985 r. w miejscowości Schengen zostało podpisane nowe porozumienie na podstawie niektórych ustaleń z Saarbrücken między państwami Beneluksu, Francją i RFN i również dotyczyło stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach. Układ przewidywał uregulowanie obszarów polityki w celu zagwarantowania bezpieczeństwa wewnętrznego wśród państw członkowskich, uregulowanie prawa o cudzoziemcach, prawa celnego oraz azylowego. Ustalono wspólną współpracę w celu zwalczania przestępczości takiej jak terroryzm czy handel narkotykami. Uzgodniono również współpracę w obszarze działalności policyjnej a także podjęcie się stworzenia międzynarodowego systemu wymiany informacji. Aby zrealizować powyższe postanowienia potrzeba było 5 lat, dopiero w 1989 r. uzgodniono tekst Porozumienia Wykonawczego o realizacji Układu z Schengen. Z powodu zjednoczenia upadku "żelaznej kurtyny", czyli zjednoczenia Niemiec postanowiono zawiesić negocjacje. Ostatecznie do podpisania Porozumienia doszło w czerwcu 1990 r. (K. Rokicka 2000 s. 77-79)

Państwa członkowskie

W kolejnych latach dochodziło do powiększenia się grupy państw członkowskich należących do układu z Schengen. Oprócz Francji, Niemiec, Belgii, Holandii i Luksemburga jako pierwsze zgodę na dołączenie otrzymały Hiszpania wraz z Portugalią w 1995 r.. Z kolei w 1997 r. do porozumienia przystąpiły Włochy wraz z Austrią. W 2000 r. zrobiła to Grecja, zaś w 2001 r. Finlandia, Norwegia, Szwecja oraz Islandia. Natomiast w 2007 r. do strefy Schengen dołączyły Polska, Słowacja, Czechy, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta i Węgry. W 2009 r. przyłączyła się Szwajcaria.

Założyciele systemu Schengen opisują go jako "laboratorium", w którym problemy związane z swobodą przepływu osób byłyby identyfikowane i rozwiązywane, stając się modelowym przykładem dla całej Wspólnoty. Takie "laboratorium" pozwoli empirycznie określić, czy i w jaki sposób jednostki, instytucje i całe społeczności są mentalnie przygotowane do nadchodzących zmian, a także jakich blokad świadomościowych (lęków, fobii) będzie można spodziewać się w zbiorowościach. Jest to porozumienie obejmujące takie zagadnienia, jak rozpatrywanie wniosków o status uchodźcy, wspólne wizyty, swobodny przepływ cudzoziemców, którzy regularnie przekraczają granice, współpraca policyjna, włączając w to pościg transgraniczny, rejestry hotelowe wypełniane przez cudzoziemców, ekstradycje, przewóz broni, przemyt narkotyków. Wprowadzono System Informacji Schengen (SIS) dla umożliwienia wymiany informacji policyjnych i granicznych, a także ochrony danych osobowych.

System Informacji Schengen (SIS)

W związku z koniecznością wprowadzenia środków zapewniających bezpieczeństwo strefy Schengen uruchomiono System Informacyjny Schengen (SIS), czyli największą w Europie bazę danych, przetwarzającą informację m.in. o poszukiwanych przedmiotach czy osobach. Z powodu dołączenia do strefy nowych członków powstała konieczność zastąpienia dotychczasowego systemu Systemem Informacyjnym Schengen drugiej generacji (SIS II). Dostęp do tej bazy danych mają krajowe organy administracyjne, wymiaru sprawiedliwości i ścigania. Eurojust oraz Europol, czyli agencje europejskie mogą jedynie wyszukiwać dane. System umożliwia kontrolę w tej strefie służbom celnym, granicznym, policyjnym a także prokuraturze czy sądom. System ten pozwala na wymianę informacji dotyczącą m.in. osób zaginionych czy takich, którym odmówiono prawa do pobytu, bądź wjazdu do strefy, rejestruje dane dotyczące dokumentów skradzionych, wykorzystywanych w celu popełnienia przestępstwa, broni palnej czy samochodów. Służby, które są odpowiedzialne za bezpieczeństwo dokonują w Systemie drugiej generacji wpisów osób, wobec których wydano europejski nakaz aresztowania.

Z przeprowadzonych badan wynika ze zniesienie granic znacznie wpłynie na sytuacje materialną jednostek i rodzin mieszkających niedaleko granic, ich poziom życia i źródła dochodów. Otworzenie granic miało duży wpływ na sytuacje materialną różnych podmiotów gospodarczych poczynając od zakładów produkcyjnych aż po przedsiębiorstwa handlowe i usługowe. Zmieni się również sytuacja miast i powiatów jako podmiotów gospodarczych posiadających określone dochody i ponoszące wydatki. W aspekcie społeczno kulturalnym otwarcie granic jest czymś korzystnym, gdyż umożliwi nawiązanie nowych kontaktów i ożywienie dawnych np. w przypadku rodziny mieszkającej poza granicami państwa.

Traktat z Schengen — artykuły polecane

Kryteria konwergencji — Jednolity Akt Europejski — OECD — Traktat Rzymski — Patent europejski — Transformacja ustrojowa — G5 — Embargo — Europejski obszar gospodarczy

Bibliografia

• Dragan A., (2015), System Informacyjny Schengen drugiej generacji jako nowoczesne rozwiązanie informatyczne, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G, nr 62
• Kurczewska J., Bajor H. (2002), Konsekwencje wprowadzenia układu z Schengen - wyniki badan społeczności pogranicza wschodniego, Wydawnictwo Przemysłowe WEMA, Warszawa
• Lesiewicz E., (2016), Strefa Schengen w dobie kryzysu imigracyjnego, Przegląd Politologiczny, Poznań, nr 4
• Nicole W., Salmon T., (2002), Zrozumieć Unię Europejską, Wydawnictwo "Książka i Wiedza", Warszawa, s. 485
• Rokicka K. (2000), Włączenie acquis Schengen w ramy prawne UE, Studia Europejskie / Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, nr 2
• Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiające wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) Document 32006R0562

Autor: Aneta Bocheńska, Klaudia Dutka