Kryteria konwergencji

Kryteria Konwergencji - sformułowane zostały po raz pierwszy w Traktacie o Unii Europejskiej z Maastricht w 1992 roku. Obejmują kryteria nominalne, jak i te o charakterze prawnym, które muszą spełnić państwa aspirujące do zostania członkami Unii Europejskiej (M. Nawrot 2015, s. 176-177).

TL;DR

Artykuł opisuje kryteria konwergencji, które państwa muszą spełnić, aby dołączyć do Unii Europejskiej. Kryteria obejmują stabilność makroekonomiczną i nominalną, takie jak deficyt budżetowy, inflacja, stopa procentowa, dług publiczny i kurs walutowy. Konwergencja realna, związana z potencjałem gospodarki, strukturą produkcji i konkurencyjnością, również jest istotna. Uczestnictwo w Unii Monetarnej przyspiesza proces konwergencji realnej.

Powstanie Unii Europejskiej

Po II wojnie światowej zaczęto myśleć o idei zjednoczenia Europy. Trudna sytuacja społeczna, polityczna, jak i ekonomiczna państw Europy Zachodniej oraz doświadczenia związane z dwoma wojnami światowymi miały wpływ na powstawanie skłonności integracyjnych. Doprowadziło to do powstania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) w 1951 roku, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) w 1957 roku oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM) w 1957 roku (D. Głuszkiewicz 2018, s. 2-3).

Powstanie Unii Europejskiej miało jednak miejsce w późniejszym czasie. 9 lutego 1992 roku został podpisany Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht). Za sprawą komplikacji w niektórych państwach z procedurami ratyfikacyjnymi, wszedł w życie dopiero 1 listopada 1993 roku (D. Głuszkiewicz 2018, s. 5). Unia Europejska była kolejnym krokiem w procesie integracji. Nazwa Europejska Wspólnota Gospodarcza została zastąpiona Wspólnotą Europejską. Państwa tej wspólnoty mają tworzyć Unię Monetarną i Ekonomiczną.

Według traktatów o Unii Europejskiej obowiązkiem każdego członka Unii Europejskiej jest przyjęcie euro. Pełne uczestnictwo w Unii Walutowej i Gospodarczej uwarunkowane jest spełnieniem kryteriów konwergencji (S. Pastuszka 2011, s. 133). Dopóki jednak dane państwo nie jest w Unii, stosuje się wobec niego klauzulę derogacji. Zgodnie z tą klauzulą, kraj nie jest objęty obowiązkiem wypełniania obowiązków, dotyczących prawa wspólnotowego. Europejski Bank Centralny wraz z Komisją, raz w ciągu dwóch lat przedstawia Radzie raport, który dotyczy wypełnienia kryteriów konwergencji poprzez poszczególne kraje. Jeżeli dany kraj spełnia kryteria konwergencji to Rada na wniosek Komisji podejmuje decyzję o uchyleniu derogacji odnośnie do danego Państwa Członkowskiego. Każde państwo może również złożyć samodzielnie wniosek o sprawdzenie ich kryteriów konwergencji. Nie wyznaczono terminu, w jakim czasie państwa mają wprowadzić euro, więc w głównej mierze decyduje o tym rząd danego państwa (K. Kawiński 2018, s. 90). Traktat o Unii Europejskiej wyróżnia trzy filary:

• I filar obejmuje traktat o Wspólnocie Europejskiej, traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali oraz traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej,
• II filar dotyczy wspólnej polityki bezpieczeństwa i polityki zagranicznej,
• III filar obejmuje współpracę w kwestiach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (D. Głuszkiewicz 2018, s. 5).

W 1995 roku do Unii Europejskiej dołączyły trzy nowe państwa: Finlandia, Szwecja i Austria. 2 października 1997 roku podpisany został traktat Amsterdamski, wszedł w życie w maju 1999 r. Zmienił on traktaty ustanawiające Wspólnotę Europejska oraz traktat o Unii Europejskiej. W owym traktacie podkreślona została rola NATO, jaką odgrywa w europejskim systemie bezpieczeństwa. Przeniesione zostały sprawy dotyczące współpracy sądowej w sprawach cywilnych, polityki migracyjnej i azylowej oraz kontroli zewnętrznych granic z filaru III do I. Dodano nowe dwie kategorię aktów prawnych, które mogą być prowadzone w ramach III filaru (D. Głuszkiewicz 2018, s. 5). W 2001 roku podpisany został traktat nicejski, który na celu miał reformację instytucji unijnych, pod względem przyjęcia kolejnych państw do Unii Europejskiej. W 2003 roku do Unii Europejskiej dołączyły Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Czechy, Słowacja, Węgry, Cypr, Słowenia, w 2007 Bułgaria i Rumunia, a w 2013 Chorwacja (D. Głuszkiewicz 2018, s. 5).

Konwergencja nominalna

Jednym z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego jest stabilność makroekonomiczna. Jej jakość ma duży wpływ na postać prowadzonej polityki monetarnej i fiskalnej w kraju. W traktacie z Maastricht znalazł się wymóg dotyczący zapewnienia trwałej stabilności makroekonomicznej. Odnosi się to do kryteriów konwergencji nominalnej, które z kolei są podstawową klasyfikacją do strefy euro (E. Tomczak-Woźniak 2015, s. 151). Aby móc określić stopień nominalnej konwergencji danego państwa, które chce dołączyć do strefy euro uwzględnia się: kryterium długookresowej stopy procentowej, kryterium inflacji, kryterium stabilności kursu walutowego oraz kryteria fiskalne (E. Tomczak-Woźniak 2015, s. 151).

• kryterium deficytu budżetowego - w stosunku do PKB, nie może on być większy nić 3 % PKB,
• kryterium inflacji - średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym ocenę, nie może wynieść więcej niż 1,5 % średniej rocznych stóp inflacji zebranych z 3 krajów, które mają najbardziej stabilne ceny,
• kryterium długookresowej stopy procentowej - średnia długoterminowa stopa %, w roku poprzedzającym ocenę, nie może przekroczyć więcej niż 2 % średniej ze stóp procentowych obliczonych w trzech krajach, które mają najbardziej stabilne ceny,
• kryterium długu publicznego - dług publiczny w stosunku do PKB, nie może być większy niż 60 % PKB,
• kryterium kursu walutowego - przez minimum dwa lata, waluta musi uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie Walutowym (E. Tomczak-Woźniak 2015, s. 152).

Konwergencja realna

Do naturalnego dopełnienia konwergencji nominalnej należą zbieżności związane z między innymi bogactwem integrujących się gospodarek, z ich potencjałem, poziomem i strukturą konsumpcji i produkcji, technologiami czy konkurencyjnością i otwartością. Są to kryteria konwergencji realnej. Uczestnictwo danego państwa w Unii Monetarnej ma duży wpływ na przyspieszenie procesu konwergencji realnej, a wysoki poziom takiej konwergencji ułatwia państwu funkcjonowanie wewnątrz Unii Monetarnej. Konwergencja realna w dłuższym czasie ma pozytywny wpływ na uzupełnienie kryteriów konwergencji nominalnej (E. Tomczak-Woźniak 2015, s. 152).

Kryteria konwergencji — artykuły polecane

G-7 — OECD — Jednolity Akt Europejski — Traktat Rzymski — Europejski System Walutowy — Traktat z Maastricht — Komitet Regionów — Bank Rozrachunków Międzynarodowych — Traktat z Lizbony

Bibliografia

• Głuszkiewicz D. (2018), Historia integracji europejskiej, nr 870
• Nawrot M. (2015), Wpływ realizacji fiskalnych kryteriów konwergencji na konkurencyjność gospodarki Polski, nr 214
• Pastuszka S. (2011) Konwergencja nominalna nowych państw członkowskich Unii Europejskiej, nr 3
• Tomczak-Woźniak E. (2015), Konwergencja realna fundamentem powodzenia integracji monetarnej Polski ze strefą euro, nr 1196
• Winiarski M. (red.) (2008), Studenckie prace prawnicze, administratywistyczne i ekonomiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław

Autor: Jan Fidowicz